त्रिनिदाद आर्मांदु:
पाकिस्तानांतल्या लाहोर वाठारांतलो गोंयकार बिशप. १९५० वर्सा तो पाद्री जालो. १९७३ त ताची बिशप म्हणून नेमणूक जाली. उपरांत तो आपले डायोसेझीखातीर वावर करूंक लागलो.
- कों. वि. सं. मं.
त्रिनिदाद, जुआँव झेवीयर द सौझ:
(जल्म: आसगांव).
एक गोंयकार धर्मप्रचारक. तो सुर्वेक डोमनिकन आशिल्लो. १८२२ त तो डोमनिकनाचो प्राथर आशिल्लो. उपरांत तो १८३० त धर्मशास्त्राचो प्रोफेसर जालो. १८४२ तो मलाकाचो बिशप म्हणून वेंचून आयलो, पूण ताचो अभिशेक जालोना. उपरांत तो मोझांबीकाचो एपीस्कोपल गव्हर्नर जालो (१८५६-१८६४).
- कों. वि. सं. मं.
त्रिपिंडी श्राद्ध:
तिर्था जाग्यार (पवित्र क्षेत्रार) पितरांखातीर जें श्राद्ध करतात ताका त्रिपिंडी श्राद्ध अशें म्हण्टात. आपल्या कुळांतले दुर्गतीक गेल्ले आनी कुळांतल्या लोकांक पिडा दिवपी जे पितर आसतात तांचें प्रेतत्व वचून तांकां सद्गती मेळची देखून त्रिपिंडी करपाची पद्दत आसा. ताचो विधी असो – सुर्वेक तीर्थांत न्हावन श्राद्धाचो संकल्प करतात, उपरांत महाविष्णूची आनी श्राद्धाखातीर आपयिल्ल्या ब्राम्हणांची श्राद्धविधीन पुजा करतात. यव, व्रिही आनी तीळ हांचो एकेक पींड तयार करातात. दर्भ पातळावन ताचेर तिळांचें उदक शिंपडायतात आनी पींडदान करतात. पिंडार साकर, म्होंव, तूप एकठांय करून घालतात. हाका मधुरत्रय अशें म्हण्टात. बापायच्या आनी आवयच्या वंशांतल्या ज्या मेल्ल्या मनशांची उत्तर क्रिया जावंक ना, जांकां भुरगीं नाशिल्ल्यान पींडदान करप जालें ना, वा जल्मताच जे आधळे पांगळे आशिल्ले अशा पितरांचें प्रेतत्व नश्ट जावन तांकां सद्गरी मेळपाखातीर तिनूय पींड दिवपाचे आसतात. तातूंत मधुरत्रय घालून यवपींड दिल्यार पीतरांक सद्गती मेळटा.
मधुरत्रय घालून ब्रीहीपींड दिल्यार अंतरिक्षांत आशिल्ल्या पितरांक सद्गती मेळटा, जाल्यार धर्तरेचेर क्षुद्र योनींत रावन हेरांक त्रास दिवपी पितरांक मधुरत्रय घालून दिल्ल्या तीळपिंडान सद्गती मेळटा अशें सांगलां. ह्या तीनय पिंडांचेर तिळांचें उदक दितात. मागीर पिंडाची पुजा करून अर्ध्य दितात. विष्णुखातीर तर्पण करतात. ब्राम्हणाक जेवण दिवन ताका दक्षिणा म्हणून कपडो, आयदन, आयणो आनी जोतें ह्यो वस्तू दितात.
- कों. वि. सं. मं.
त्रिपिटक:
बौद्धांच्या पवित्र ग्रंथांक ‘त्रिपिटक’ अशें म्हण्टात. त्रिपिटक म्हळ्यार विनयपिटक, सुत्तपिटक आनी अभिधम्मपिटक अशीं तीन पिटकां वा पेटारे. ह्या दरेका पिटकांत स्वतंत्र घटक ग्रंथ आसात. ‘त्रिपिटक’ हें नांव बौद्धांच्या सगळ्या पंथ-संप्रदायांक मान्य आसलें, तरी वयर सांगिल्ल्या तीन पिटकांतले तांकां अभिप्रेत आशिल्ले घटक ग्रंथ मात एकसारकेनात. पाली भाशेंत, बौद्ध संस्कृतांत तशेंच तिबेटी आनी चीनी भाशांनी त्रिपिटक अस्तित्वांत आसले, तरी ह्या वेगवेगळ्या त्रिपिटकांतले घटक ग्रंथ एकामेकांकडेन जुळनात.
गौतम बुद्धान आपल्या अनुयायांखातीर घालून दिल्ले नेम, ताचो उपदेश आनी तत्वगिन्यान, तशेंच ताच्या मुखेल शिश्यांनी दिल्ली शिकवण त्रिपिटकांत आस्पावता. आयज उपलब्ध आशिल्ल्या सगळ्या त्रिपिटकांत पाली त्रिपिटकूच सगळ्यांत पुर्विल्लें अशें मानतात. अभिधम्मपिटकांतलो ‘कथावत्थु’ नांवाचो ग्रंथ सम्राट अशोकाचे मुस्तींत जाल्ल्या तिसरे धम्मसंगितींत (परिशदेंत) अस्तित्वांत आयलो. त्या काळांत अस्तित्वांत आशिल्ल्या वेगवेगळ्या बौद्ध सांप्रदायिकांचीं पाखंडी मतां ह्या ग्रंथांत सांगल्यांत. कारण तीं खोडून काडटना विनयपिटक, सुत्तपिटक आनी अभिधम्मपिटक हातूंतल्या कांय ग्रंथांतल्यान उतारे घेतल्यात तशेंच तांचो वा तातूंतल्या विशयांचो उल्लेख केल्लो आसा, हाचेवयल्यान हें दिसून येता.
गौतम बुद्ध हो मनीस योनिंतूच जल्मलो आसून आपल्या स्वताच्या गुणांनी तो उच्च कोटीमेरेन पावलो अशें पाली त्रिपिटकांतल्यान दिसता. ह्या त्रिपिटकांत आस्पाव केल्ली गौतम बुद्धाची शिकवण सादी, सोंपी आनी सामान्य मनशाक सहज आचरणांत हाडपासारखी आसा. बुद्धाचे शिकवणीवांगडाच त्या काळांतल्या उत्तर भारताच्या राजकीय, समाजीक, धर्मीय, अर्थीक परिस्थितीचें चित्रणूय त्रिपिटकांत आयलां. मगध देशाचो बिंबिसार आनी अजातशत्रू, कोसल देशाचो प्रसेनजित, वत्साचो राजा उदयन आनी उज्जैनीचो चंडप्रद्योत हांचेविशींच्यो कथा, त्रिपिटकांत आयल्यात. उत्तरेकडलीं शाक्य, वज्जी, मल्ल ह्या ल्हान लोकराज्यांविशींय म्हायती मेळटा. समाजांत यज्ञसंस्थेचें आनी वर्णभेदाचें जें बंड माजिल्लें ताचेआड बुद्धान आनी ताच्या अनुयायांनी जो आवाज काडिल्लो तो त्रिपिटकांतल्यान उक्तो जाता. त्या काळांत भारतांत अस्तित्वांत आशिल्ले वेपारमार्ग आनी अर्थीक वेव्हार त्रिपिटकांतल्यान समजतात. बायलांक दादल्यांसारकेच ध्येयप्राप्तीचे हक्क मेळचे हो विचार, लोकतंत्राच्या तत्वाचेर चलयल्ले भिक्षुसंघ, भौजनांचे भाशेंत केल्लो बौद्ध धर्माचो प्रचार आनी तांच्या समान हक्कांविशीं केल्ली जागृताय हांची म्हायती त्रिपिटक ग्रंथांत मेळटा. देखून धर्मीक नदरेनूच न्हय, जाल्यार समाज इतिहासाचे नदरेनूय तांकां म्हत्व आसा.
- कों. वि. सं. मं.
त्रिपुंड्र:
तिब्याचोच एक प्रकार. शैवपंथाचे लोक कपलार गंधाच्यो वा भस्माच्यो आडव्यो तीन रांको ओडून तांचे मदीं एक तिबो लायतात ताका त्रिपुंड्र अशें म्हण्टात. ह्या तीन रांकांतली पयली रांक ही ॐ कारांतली ‘अ’ हो वर्ण, गार्हपत्याग्नी, क्रियाशक्ती, ऋग्वेद आन्री प्रात:सवन हाचें प्रतीक आसून महेश्र्वर ही ताची देवता. दुसरी रांक ॐ कारांतलो ‘उ’ हो वर्ण, दक्षिणाग्नी, सत्व, अंतरिक्ष, अंतरात्मा, इत्साशक्ती, यजुर्वेद आनी माध्यांदिनसवन हांचें प्रतीक आसून सदाशीव ही ताची देवता. तिसरी रांक ॐ कारांतलो ‘म’ हो वर्ण, आहवनीयाग्नी, द्युलोक, परमात्मो, ज्ञानशक्ती सामवेद आनी सायंसवन हांचें प्रतीक आसून महादेव ही ताची देवता. ब्रम्हचारी, गृहस्थ, वानप्रस्थ आनी संन्यासी ह्या सगळ्यांक त्रिपुंड्र धारण करपाचो अधिकार आसा. वासूदेवोपनिषदांत त्रिपुंडाक त्रिमूर्ती, तीन व्याह्हती, तीन छंद आदीकडेन एकरूप मानल्यात. त्रिपुंड्राच्या महात्म्याविशीं तिथ्यदितत्व ह्या ग्रंथांत एक श्र्लोक दिला तो असो – v
विना भस्मत्रिपुण्ड्रेण विना रुद्राक्षमालया ।
पुजितोऽपि महादेवो न स्यात्तस्य फलप्रद: ।
तस्मान्मृदापि कर्तव्यं ललाटेऽपि त्रिपुण्ड्रकम् ।
अर्थ – भस्माचो त्रिपुंड्र आनी रुद्राक्षांची माळ धारण करीनासतना शिवाची पुजा केल्यार तिचें फळ मेळना. देखून भस्म शक्य नासल्यार
