१९२६ वर्सा हैदराबाद पांयदळ रेजिमेंटांत राजादिश्ट अधिकारी म्हणून ताची नेमणूक जाली. १९३५ त ताचें नीना करिअप्पा हे चलयेकडेन लग्न जालें. १९३६-३९ ह्या काळांत ताणें मलायांत मोलादीक कामागिरी केली. १९४१ वर्सा ताणें कॉलेजीचो शिक्षणक्रम पुराय केलो. दुसर्या म्हाझुजांत आराकान मोहिमेंत ३६ व्या पांयदळ ब्रिगेडीचो तो पयलो ब्रिगेडियर आशिल्लो. ताच्या हाताखाला लॅ. कर्नल, शं. पां. पाटील थोरात आनी लि. प्र. उर्फ बोगी सेन हे दोन पांयदळ अधिकारी आशिल्ले. सप्टेंबर १९४५ त जपानाकडल्यान लश्करी शरणांगती स्विकारपाच्या वेळार हिंदुस्थानी सेनेचो तो प्रतिनिधी आशिल्लो. १९४६ त तो जपानांत २६८ हे ब्रिगेडीचो मुख्याधिपती आशिल्लो. १९४७ चे फाळणी उपरांत ताणें निर्वासितांच्या पुनर्वसन वावरांत म्हत्वाची कामगिरी केली. १९४८ त काश्मीरांतल्या आक्रमकांक हारोवपी भारतीय सेनेचो तो मुखेली आशिल्लो. १९५०-५१ ह्या काळांत तो राष्ट्रीय सैनिकी प्रबोधिनीचो समादेशक (कमांडंट) आशिल्लो. १९५१-५२ ह्या काळांत संयुक्त राष्ट्रांतल्या भारतीय प्रतिनिधी मंडळाचो सैनिकी सल्लागार म्हणून ताची नेमणूक जाली. कोरियी झूजांउपरांत (१९५०-५३) झुजाकैदी स्वदेश प्रत्यवर्तन कार्याखातीर संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या आयोगाचो तो अध्यक्ष आनी पंच आशिल्लो. १९५७-६१ ह्या काळांत तो भूसेनाध्यक्ष जालो. १९६१ त तो निवृत्त जालो. फुडें सायप्रसाक ग्रीक आनी तूर्क हांचे मदीं शांतताय राखपाखातीर संयुक्त राष्ट्रसंघ शांतीसेनेचो सेनापती म्हणून ताणें १९६४ ते मरणामेरेन काम केलां. सायप्रसांत कार्यरत आसतनाच ताका मरण आयलें. ताच्या सैनिकी आनी हेर म्हत्वाच्या वावराक लागून ताका महावीर चक्र आनी पद्मभूषण ह्यो पदव्यो दिवन ताचो भोवमान केलो.
- कों. वि. सं. मं.
थिरकवा, अहमदजान:
(जल्म: १८९१, मुरादाबाद; मरण: १३ जानेवारी १९७६, लखनौ).
नामनेचो भारतीय तबलावादक. ताच्या जल्माच्या वर्साविशीं मतभेद आसात. तो तबल्या चेर थिरकथिरक असो द्रुतलयीन आनी स्वच्छ तरेन बोल वाजयतालो देखून कालेखाँ हाणें ताका ‘थिरकवा’ (तिरखवा) हें नांव दिलें. ताणें संगिताचे मुळावे धडे आपलो बापूय नामनेचो सारंगीवादक उस्ताद हुसेनबक्ष तशेंच उस्ताद शेरखाँ हांचेकडेन घेतले. फुडें उस्ताद मुनीरखाँच्या हाताखाल ताणें सुमार २५ वर्सां तबलावादनाच्यो वेगवेगळ्यो बारीकसाणी आनी शैली आत्मसात केल्यो. १९२८ त तो भास्करबुवा बखले वांगडा महाराष्ट्रांत गेलो. सुमार धा वर्सां तो गंधर्व नाटक मंडळींत आशिल्लो. बाल गंर्धवाच्या नाट्यगितांक तोच साथ दितालो. कांय काळ तो रामपूराच्या नवाबाकडेन आशिल्लो. लखनौच्या भातखंडे संगीत विद्यालयांत तो तबलावादनाचो प्राध्यापक आशिल्ल्लो. १९७१ सावन ताणें मुंबयच्या नॅशनल सँटर ऑफ परफॉर्मिंग आर्ट्स, हातूंतल्या तबल्याच्या विद्यार्थ्यांक मार्गदर्शन केलें.
उस्ताद थिरकवान आपल्या वेगवेगळ्या लयकारींवरवीं आनी दिल्ली, पूरब, अजराडा फरुखाबाद आदि तरेकवार घराण्यांच्या वादन शैलींच्या तबल्या-डग्ग्याच्या एकसंघ वादनाक लागून तबल्याक मैफलींत गवयावरीच म्हत्वाची सुवात मेळोवन दिली. स्वतंत्र तबलावादनाच्यो मैफली करपाची चाल ताणें घाली आनी तातूंतल्यान ह्या वाद्याक प्रतिश्ठा मेळोवन दिली. ताचे शिश्य जगन्नाथबुवा पुरोहित, लालजी गोखले, निखिल घोष, नारायण जोशी आदिंची नामना आसा. ताका संगीत नाटक अकादमीचें हिंदूस्तानी वादनांतलें इनाम (१९५४), राष्ट्रपती इनाम, पद्मभूषण (१९७०) आदी भोवमान मेळ्ळे. ताच्या तबला वादनावयलो लघुपटय प्रदर्शीत जाला.
- कों. वि. सं. मं.
थिरुअनंतपुरम (त्रिवेन्द्रम):
आदल्या त्रावणकोर संस्थानाची आनी सद्याच्या केरळ राज्याची राजधानी. लोकसंख्या २९,३८,५८३ (१९९१). मलाबार देगेचेर मुंबयचे आग्नेयेक १२५५ किमी. अंतराचेर कोचीन सावन २२० किमी. आनी कन्याकुमारीसावन ८५ किमी. अंतराचेर, दर्यादेगेसावन ३ किमी. भितर आनी समुद्रथरासावन ७६ मी. उंचायेमेरेन हें शार वसलां. शाराचें हवामान उश्ण आनी दमट आसून वर्साक सरासरी पावस १८० सेंमी. पडटा.
थिरुअनंतपुरम म्हणचेच अनंताचें पवित्र नगर. हांगा पद्मनाभस्वामीचें (विष्णु) नामनेचें देवूळ आसा. हें देवूळ म्हळ्यार द्रविड वास्तूकलेचो उत्तम नमुनो आसा. ह्या देवळाक सात मजली गोपुरां आसून ३६८ कोरांतिल्लें फातरी खांबे आसात. मूळ थिरुअनंतपुरम हें नांव फाटीं पडून मदल्या काळांत त्रिवेन्द्रम म्हणून ह्या शाराचें नांव फुडें आयलें. उपरांत परतून त्रिवेन्द्रम वचून थिरुअनंतपुरम हें नांव अधिकृतपणान केरळ सरकारान वापरांत हाडलें. महाभारतांत ह्या थळाचो उल्लेख आसा. जायत्या पुराणांनी ह्या क्षेत्राच्यो कथा दिल्ल्यो आसात. तातूंतली एक कथा अशी –
पुर्विल्ल्या काळांत हांगा अनंतवन नांवाचें एक रान आशिल्लें. रानांत पुलया नांवाचे आदिवासी लोक रावताले. थंयसावन लागींच एका शारांत दिवाकर नांवाचो विष्णु भक्त रावतालो ताचेर खोशी जावन विष्णु बाळकाचें रूप घेवन तागेर रावंक लागलो. कांय दिसांनी तो भुरगो अंतर्धान पावलो. वतां वतां ताणें दिवाकराक सांगलें, ‘म्हजें दर्शन घेवपाचें आसल्यार अनंतवनांत यो’. आपल्या घरा खासा देवच रावतालो हें कळटकच ताचो. सोद घेवपाक दिवाकर अनंतवनांत गेलो. थंय एका कनकझाडाखाला देव बाळकाचें रूप घेवन प्रगट जालो आनी एक पुलया बायल ताका नाल्लाचे कट्टेंतल्यान तांदळाची खीर लायताली. दिवाकर जेन्ना थंय पावलो तेन्ना तो भुरगो कनकझाडाचे घोलींत वतना दिसलो आनी तो भितर वतकच तें झाड मोडून पडलें. त्या मोडून पडिल्ल्या झाडाच्या जाग्यार दिवाकराक स कोस लांब अशी व्हड शेषशायीची मूर्त दिसली. दिवाकरान ते व्हड मुर्तीचें
