दातार, जनार्दन देवराम :
(जल्म: २८ ऑगस्ट १९३२, पाशान – हवेली, पुणें).
सुटकेझुजारी. ताणें मुळाव्या पांवड्यामेरेन शिक्षण घेतलें. तो ‘सोशलिस्ट पार्टी’, प्रजा सोशालिस्ट पार्टी, जनता पार्टी आनी साद्या भारतीय जनता पार्टी हांचो वांगडी जालो. १५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा सूर्ला जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पुर्तुगेज पोलिसांनी केल्ल्या लाठीमारांत ताका खूब दुखापात जाल्ली. महाराष्ट्र सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- कों. वि. सं. मं.
दातार, विष्णु महादेव :
(जल्म: १० ऑक्टोबर १९३१, म्हासले – रायगड - महाराष्ट्र).
सुटकेझुजारी. ताणें एस. एस. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. १८ मे १९५५ ह्या दिसा सेनापती बापट हाच्या फुडारपणाखाल गोंयचे शिमेर जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना जाल्ल्या पोलिसांच्या मारपेटांत ताचो पांय मोडिल्लो. पोलिसांनी ताका १५ दीस बंदखणींत दवरलो. १९८५ वर्सा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केला.
- कों. वि. सं. मं.
दादरा आनी नगर हवेली :
एक केंद्रशासीत प्रदेश. आवाठ ४९१ चौ. किमी. विस्तार २०० १०’ उत्तर ते २०० ६०’ उत्तर आनी ७३० उदेंत ते ७३० ३०’ उदेंत. हो वाठार मुंबयचे उत्तरेक सुमार २०० किमी. आनी भारताचे अस्तंत देगेसावन २० ते ५० किमी. पयस आसा. हाचे उत्तरेक आनी उदेंतेक गुजरात राज्याचो बलसाड जिल्हो तशेंच दक्षिणेक आनी अस्तंतेक महाराष्ट्र राज्याचो ठाणें जिल्हो आसा. हांगाच्या दादरा वाठारांत तीन आनी नगर हवेली वाठारांत ६९ खेडीं आसात. सिल्वासा हें हांगाचें प्रशासन केंद्र.
भूंयवर्णन : राज्याचो ईशान्य, उदेंत आनी दक्षिण वाठार दोंगराळ आसा. जाल्यार मध्य आनी अस्तंत वाठार त्या मानान सपाट आसा. दमणगंगा ही एकच न्हंय राज्यांतल्यान आग्नेय वायव्य दिशेन व्हांवता.
हवामान : पावसाळ्यांत नैर्ॠत्य वार्यापसून सुमार ७० दिसांमदीं हांगा १७५ सेंमी. पावस पडटा. हांगाचें तापमान सरासरी चडांत चड ३० अंश. सॅ. आनी उण्यांत उणें २० अंश सॅ. मेरेन आसता. ह्या राज्याचो सुमार ४१.५% वाठार रानांनी भरिल्लो आसा. तातूंत सायल, खैर, शिंशें, शिवण, कोंडे, चंदन अशे तरेची वनस्पत मेळटा. हांगाच्या रानांनी वांस्वेल, कोलो, लांडगो, दुकर, साळ आनी हेर रानटी प्राणी मेळटात. तेचपरी शेवणीं, किडे आनी तरातरांचीं जिवाणींय हांगा आसात.
इतिहास : मराठ्यांच्या आरमारान पुर्तुगेजांनीं कांय आरमारां लुटलीं. ताची भरपाय करपाखातीर ११ जानेवारी १७८० दिसा एक कबलात जाली. तेप्रमाण नगर हवेली वाठारांतले ७२ गांव खंडणी म्हणून पेशव्याकडल्यान पुर्तुगेजांक मेळ्ळे. तेन्नासावन दमण वाठारापसून मदल्या ८ ते ११ किमी. रुंदायेचो वाठार पुर्तुगेजांकडेनच उरलो. १८३३त बेट नार्दो पेरेझ दा सिल्व ह्या गोंयकारान पुर्तुगालच्या राजाकडल्यान प्रशासक म्हणून मान्यताय मेळयली. पूण पुर्तुगेजांक हें मानवलेंना. ताणीं अठराच दिसांभितर ताका गोंयांतल्यान धांवडायलो. तेन्ना ताणें दमणाक कारभार सुरू करून दमण आनी दीवाक दादरा आनी नगर हवेलीचेर दोन वर्सां आपलो शेक गाजयलो. उपरांत आपवावुरपी आनी आरमार जमोवन दा सिल्व हाणें गोंयांत सत्ता मेळोवपाचो यत्न केलो. पूण ताका येस मेळ्ळेंना. उपरांत हो वाठार परत पुर्तुगेजांकडेन गेलो. भारत स्वतंत्र जातकच पुर्तुगेज व्याप्त वाठारांत स्वतंत्रतायेची चळवळ सुरू जाली. दादरा आनी नगर हवेली लागसारच्या दमणांतली पुर्तुगेज सत्ता केंद्रासावन पयसावल्ल्याचो फायदो घेवन दादरांतल्या ‘युनायटेड फ्रंट ऑफ गोअन्स’ ह्या पक्षाचो फुडारी फ्रांसिस माश्कारेन्य, वामन देसाय हांच्या फुडारपणाखाल लोकांचो आदार घेवन २१ जुलय १९५४ ह्या दिसा दादरा स्वतंत्र केलो. उपरांत इंडॅपँडँट युनायटेड पार्टी, गोवा पिपल्स पार्टी, आझाद गोमंतक दल, आर. एस. एस. हांच्या आदारान २ ऑगस्ट १९५४ ह्या दिसा नगर हवेली स्वतंत्र केली. थंय सैन्य धाडपाचो आपल्याक हक्क आसा अशें म्हणून पुर्तुगालान हेगच्या आंतरराष्ट्रीय न्यायालयाकडेन मागणी केली. पूण न्यायालयान ही मागणी भायर मारली. दादरा नगर हवेली स्वतंत्र जातकच ह्या स्वायत्त प्रदेशाचो कारभार थंयच्या लोकांनी वेंचून काडिल्लो प्रशासक पळेतालो. आपा करमळकार हाणें पयलो प्रशासक म्हणून काम केलें. १९६१ वर्सा सातवो संघ राज्यांतलो प्रदेश म्हणून दादरा नगर हवेलीक मान्यताय मेळ्ळी.
राज्यवेवस्था : हांगा लोकसभेचेर एक वांगडी लोक वेंचून काडून धाडटात. प्रदेशाचो भितरलो कारभार एक प्रशासक पळयता. ताका सल्लो दिवपाक २१ वांगड्यांची वयल्या पांवड्याची पंचायत आसता. हांगाची न्यायवेवस्था मुंबय वरिश्ट न्यायालयां आसात. सिल्वासा हें हांगाचें मुखेल शासकीय आनी वेपारी थळ.
अर्थीक स्थिती : शेती हो ह्या प्रदेशांतलो मुखेल वेवसाय. हांगाचो कांय वाठार चिकणमाती मुक्त आसा. उत्तर आनी दक्षिण वाठारांतली जमीन घोळटे शेतीखातीर उथळ आनी मुरूममिश्रीत जाल्या. पूण तातूंत ओलसाण आशिल्ल्यान पिकां बरीं येतात. भात आनी नाचणें हीं हांगाचीं मुखेल पिकां. हांगाची शेती मुखेलपणान पावसाचेर आदारून आसता. तेलबियो आनी ऊंस हांचेंच पीक हांगा काडटात. गंवाचें रबी पीक काडटात. राज्यांत वट्ट २,६२६ हॅक्टर जमीन पडंग आसा जाल्यार वट्ट २४,३०० हॅक्टर जमीन शेतासकयल आसा. हांगा व्हड उदका येवजण ना. गुजरातच्या दमणगंगा प्रकल्पाचो ह्या प्रदेशाक लाव जाता. खान्वेल आनी बिंद्राबेनाक तशेंच तिग्रा, खेर्डी, खडोली, तिनोदा, खान्वेल बिंद्राबेन आनी दादराक उपसां उदका येवजण आसा.
ह्या वाठारांत गोरवांचो दवाखानो, दोन उपचार केंद्रां, पशुसंवर्धन केंद्र, कुक्कूटपालन केंद्र, गोबर वायू केंद्र आसात.
ह्या वाठारांत खनिजां चडशीं मेळटात. सिल्वासा लागीं पिपरिया उद्देगीक वसणुकींत ५६ उद्देगीक केंद्रां आसात. तातूंत मोटारीचे मेकळे भाग, जंतूनाशकां, अभियांत्रिकी वस्तू, हातकागद, कापडी आनी नायलॉन फितां, दोर, फोम, रबरीच्यो वस्तू, शाबू, रसायनीक पदार्थ, कमयल्लें चामडें, नळे, कपडे हांचे सुमार ३२५ ल्हान – व्हड उद्देग चलताले. तशेंच ११८ मध्यम प्रतीचे उद्देग चलतात.
ह्या प्रदेशांतले रस्ते हेंच येरादारीचें मुखेल माध्यम. ह्या राज्याक आपली अशी येरादारी येवजण ना. गुजरात आनी महाराष्ट्र हांचे येरादारीचो
