आपल्या फुफुसांत वारो भरून देवमासो सुमारएक वरावयर उदकांत रावूंक शकता. उदकांत आसता तेन्ना देवमाशाक पयसुल्लें लेगीत वारें बरें दिश्टी पडटा. तांच्या दुकांच्या ग्रंथींनी आशिल्लो तेलकट पदार्थ, ताच्या दोळ्यांची खाऱ्या उदकासावन राखण करता.
देवमाशाची लांबाय 1.3 मी. ते 31 मी. मेरेन आसता, जाल्यार वजन 45 कील ते 135 टनांमेरेन आसूंक शकता. मादी, नर वेगवेगळ्या उपगणांनी मेळपी देवमाशाचो रंग वेगवेगळो आसतो. कांय देवमाशांक तांच्या रंगाप्रमाण नांवां दिल्ली आसात. देखीक - ब्ल्यू व्हेल, ग्रे व्हेल, व्हायट व्हेल, सल्फर बॉटम व्हेल.
सादारणपणान देवमाशे गरमेच्या दिसांनी फळटात. फळ्ळेउपरांत मादी सुमार 11 ते 12 म्हयन्यांनी वियेंता. ती दर खेपे फकत एकाच पिलाक जल्म दिता. सादारणपणान जल्माक आयिल्ल्या देवमाशाची लांबाय 1.6 मी इतली आसता. निळ्या देवमाशांत ती 6 ते 7 मी. आसता. मादी आपल्या पिलांक उदकांतूच जल्म दिता. जल्म दिलेउपरांत ती आपल्या पिलाक ताचो पयलो उस्वास घेवपाखातीर उदकावयर धुकलता. सुर्वेक पिलांचे शेंपडेचे आनी मुखावयले पांखाटे मोव आसतात. पूण उपरांत ते रोखडेच घट जावन पिलां तांच्या आदारान पेंवपाक लागतात. मादी आपल्या पिलाची सुमार 6 ते 9 म्हयन्यांमेरेन जतनाय घेता. देवमासो हो सस्तन प्राणी आशिल्ल्यान मादी आपल्या पिलाक दुदाचेर वाडयता. दुदांत गटाय चड आशिल्ल्यान पिलांची रोखडीच वाड जाता.
चडशे देवमाशे ऋतूंप्रमाण स्थलांतर करतात. तातूंतले कांय 5,000 किमी. मेरेन पयस वतात. कांय देवमाशे आपलें खाण मेळोवपाखातीर एके सुवातेसावन दुसरे सुवातेर वतात. सादारणपणान देवमाशें सगळ्या दर्यांनी सांपडटात. पूण धुव्रीय उदकांत तांचें प्रमाण चड आसा. देवमाशे आपल्या हेर सांगात्यांक शिटकावणी दिवंचेखातीर वेगवेगळ्या प्रसंगांप्रमाण विंगड विंगड आवाज काडटात. तांचो आवाज मनशाच्या आवाजापरस, सुमार तेरा पटींनी व्हड आसता.
देवमासो हो एक सवकास पेंवपी प्राणी आसून तो एका वराक सुमार 25 ते 38 किमी. अंतर हुपूंक शकता. शेंपडेंची वयर - सकयल हालचोल करून तो मुखार सरता, जाल्यार शेंपडेंची आडवी - तिडवी हालचाल करून तो दिशा बदलता. वल्ल्याभाशेन आशिल्ले मुखावयले पांखाटे तांची कुड सांवरतात.
सादारणपणान सगळ्या जातींचे देवमाशे पंगडा पंगडानी रावतात. एका पंगडात सु. 20 ते 1,000 देवमाशे आसपाक शकतात. पूण निळो देवमासो चड करून एकलोच भोंवतो वा तांचे पंगड खूब ल्हान आसतात. पंगडान राविल्ल्यान तांकां आपलें खाण मेळोवपाक सोंपें जाता. तशेंच, पंगडात राविल्ल्यान ते आपलें संरक्षण करपाक शकतात. गरजेप्रमाण ते एकमेकांक आदार करतात. जर तांच्या पंगडातलो कोणूय दुयेंत पडत जाल्यार वा जखमी जाल्यार, पंगडातलें हेर देवमाशे ताचेर देखरेख दवरतात. मादी पिलाक जल्म दिता तेन्ना हेर मादयो तिका आदार करततात. देवमासो हो एक भिजूड प्राणी. मात लेगीत आवाज कल्यार तो भियोता. भियेतात तेन्ना ते घट्ट एकमेकांक तेंकून रावतात आनी नेटान पेंवपाक लागतात. हो तांचे भिजूड वृत्तीक लागून कोळी लोक, कांय जातीचे देवमाशे सहज धरतात.
देवमाशांसावन मेळपी तेल, चरबी आनी मास हांकां खूब मागणी आशिल्ल्यान खूब पयलींसावन देवमाशांची शिकार जायत आयल्या. विसाव्या शेंकड्यांत 'हारपून गन' ह्या पिस्तुलाचो सोद लागिल्ल्यान, ताच्या आदारान व्हडा प्रमाणांत देवमाशांची शिकार जावपाक लागली. हाचो परिणाम म्हळ्यार कांय देवमाशांच्यो जाती काबार जावपाक लागल्यो. ह्यो जाती तिगोवन दवरपाखातीर इंटरनॅशनल व्हेलींग कमिशनान सगळ्या दर्यांनी कांय खाशेल्या जातींच्या देवमाशांची शिकार करपाक बंदी घाल्या.
कांय तारवटी लोक दर्यांतल्या संकटांच्या निवारणाखातीर देवमाशांची पूजा करता. - एस्. आर्. गनीहार
देवल, गोविंद बल्लाळ : (जल्म : 13 नोव्हेंबर 1855 हरिपूर - सांगली; मरण : 14 जून 1916, मिरज).
नामनेचो नाटककार आनी नाट्यदिग्दर्शक. बापायचें नांव बल्लाळ ऊर्फ बाळाजीपंत. व्हडलो भाव कृष्णाजीपंत हो संगीततज्ञ जाल्यार मदलो भाव रामभाऊ उत्तम नट आशिल्लो.
हरिपुराकच ताचें मराठी मुळावें आनी संस्कृत शिकप जालें. उपरांत बेळगांव आनी कोल्हापूराक माध्यमिक शिक्षण घेवन 1878 वर्सा तो मॅट्रीक पास जालो. 1880 वर्सा पुणे इंजिनिअरींग कॉलेजांतलो शेतकी शिक्षणवर्गाचो अभ्यासक्रम पुराय करून प्रमाणपत्र घेतलें.
बेळगांव आनी पुण्याक अनुक्रमान सरदार आनी न्यू इंग्लीश ह्या सिकुलांतल्यान शिकोवपाची नोकरी केल्ल्यान लोक ताका 'देवल मास्तर' ह्यो नांवान वळखूंक लागले. अण्णा किर्लोस्कर होय तेन्ना सरदार स्कुलाचो शिक्षक आशिल्लो. थंयच दोगांयची वळख जावन गुरूशिश्याच्या नात्यांत रूपांतर जालें. तेन्नासावन देवलान कविता रचपाक सुरवात केली.
देवल आनी शंकरराव पाटकर हाणीं पुण्यांत आसताना 'आर्योध्दारक' नांवाची एक नाटक मंडळी स्थापन केली. तेन्ना परशुरामपंततात्या गोडबोले हाणें मराठींत अणकार केल्ल्या 'वेणीसंहार' ह्या नाटकांतली देवलाची 'अश्वत्थाम्याची' भुमिका खुबूच गाजली.
1880 वर्सा किर्लोस्कर नाचक मंडळी स्थापन जाली. किर्लोस्कराच्या 'शाकुंतल' नाटकांतलीं शंकुतलेचीं पदां देवलान रचलीं. देवल कुशळ नाट्यशिक्षक आशिल्ल्यान ताणें भाऊराव कोल्हटकर. नानासाहेब जोगळेकर, गणपतराव बोडस, काशिनाथपंत परचुरे आनी बालगंधर्व ह्या नटश्रेश्ठांक तालीम दिवन तयार केले.
देवल हाणें संस्कृताच्या आदारान तीन नाटकां बरयलीं तीं अशीं - मृच्छकटिक(1889), विक्रमोर्वशीय(1889) आनी शापसंभ्रम(दुसरी आवृत्ती 1900). हीं तीन नाटकां तशेंच 'सं. शारदा' (1899) हें नाटक ताणें किर्लोस्कर कंपनीक दिलें. 'सं. शारदा' हें नाटक साहित्यिक तशेंच प्रायोगिक म्हणून खूब गाजलें.
टॉमस सर्दन हाच्या 'ध फेट्रल मॅरेज' हाचे वयल्यान गॅरिक हाणें 'इझाबेला' ही रंगावृत्ती तयार केली. हे रंगावृत्तीच्या आदारान देवलान 'दुर्गा' (1886) हें नाटक बरयलें. ह्या नाटकाक राजाराम कॉलेजीचें इनामूय मेळ्ळें. शेक्सपिअराच्या ऑथॅल्लो हे रंगावृत्ती वयल्यान देवलान 'झुंझारराव' (1890) हें नाटक बरयलें.
'संशयकल्लोळ' (1916) हें संगीत नाटक देवलाच्या मूळ 'फाल्गुनराव' (1893) ह्या नाटकाचो अणकार. हें नाटक मूळ विलायती नाटकाचेर आदारीत आसा अशें देवलानूच नमूद करून दवरिल्लें आसा. पूण तें मूळ
