'सप्तशती'त तीन देवतांचीं ध्यानां दिल्यांत. सादारणपणान देवीच्यो मुर्ती भारतांत ह्याच स्वरूपाच्यो घडयतात.
पुराणांतल्या उल्लेखांवयल्यान देवी उपासनेचे दोन संप्रदाय स्पश्टपणान दिसतात. वैदिक आनी तंत्रीक. वैदिक संप्रदायाची उपासना ही दोन स्वरूपांची आसा : बाह्य आनी आंतर. बाह्य उपासना म्हळ्यार न्हाण, गंध, पुष्प हे उपचार करून पुजा; आंतर म्हळ्यार मानसिक पुजा, ध्यान आनी जप.
बाह्य उपासनेंत सगळ्यांत म्हत्वाचो भाग नवरात्रासारक्या व्रतांचो आसा. देवी भागवतांत नवरात्र होम, देवतेची पुजा, कुमारी पुजा ह्या विशयांचें सविस्तर वर्णन आयलां. वैदिक आंतर उपासनेंत गायत्री उपासना आसा. हें सगळें उपासनेचें स्वरूप सौम्य आसा. पूण बाह्य उपचारांत पशुवधाचें विधान कांय ग्रंथांनी सांपडटा. तें स्वरूप उग्र आसा.
तंत्रीक संप्रदायांत कुंडलिनी जागृत करून शक्ती आनी शिव हांचो एकचार सादप, हो खूब म्हत्वाचो भाग आस्पावला. चडशा सगळ्या तंत्रग्रंथांनी आनी सौंदर्यलहरी ह्या स्तोत्रग्रंथाचे टिकेंत हाची विस्कटावणी केल्ली दिश्टी पडटा. ही साधना खूबच सूक्ष्म आनी कश्टसाध्य आसा. हे कुंडलिनी साधनेचो प्रचार वैश्णव, शाक्त, शैव आनी नाथ संप्रदाय तेचप्रमाण बौध्द संप्रदाय, जैन संप्रदाय, सिध्द पद्दत ह्या वैदिकेतर संप्रदायातूच बरोच जाल्लो. हठयोगाच्या प्रवर्तकांनी कुडींत स चक्रां मानल्यांत. मूलाधार, स्वाधिश्ठान, मणिपूर, अनाहत, विशुध्दी आनी आज्ञा ह्या चक्रांनी देवी बीजरूपान वा भूततत्त्वरूपान अधिश्ठीत आसता. कुंडलिनी सुप्तावस्थेंत स्वाधिश्ठान चक्राचेर साडेतीन वेटोळीं करून रावता. ह्या साधनसंप्रदायाक 'कौल संप्रदाय' अशें म्हण्टात. - डॉ. अनंत राम भट
देवूळ : देवाची मूर्त, लिंग वा प्रतीक हांच्या रूपान आशिल्ली देवाची सुवात म्हळ्यार देवूळ. म्हापुरसाच्या समाधींकूय देवूळ अशें म्हण्टात. गांवांतलो वेंचीक जागो वा जलाशय, दोंगर, धोली, झाड, कुंज, शिळा ह्यो सुवाती पवित्र मानून थंय देवळां बांदतात. मंत्रपूर्वक स्थलशुध्दी करतकच वास्तूकलेच्या नेमांक धरून त्या जाग्यार मुर्तीची स्थापणूक करतात. मुर्तीची विधिपूर्वक
स्थापणूक करप, हें चड गरजेचें आसता. प्राणप्रतिश्ठेउपरांत ते मुर्तीचेर हेर उपचार करतात. फांतोडेर भुपाळ्यो, कांकड आरत्यो म्हणून देवाक जागयतात आनी रातचें शेजारती म्हणूनन्हिदयतात. फांतोडेर, दनपरां आनी सांजवेळार ताची पुजा करतात. देवाफुडें तेलाचो वा तुपाचो दिवो लायतात. देवीची खणा-नाल्लान होंट भरतात. कांय देवांफुडें बोकडो, कोंबो हांचो बळी दितात.
सिंधु संस्कृतायेंत पयलीं देवतांची पुजा जाताली. हिंदूंच्या देवळांचो आरंभ अग्नीचयनापसून जालो अना यज्ञ संस्थेचें रूपांतर देवळांत जाले.
कांय जमातींभितर देवळां नाशिल्लीं. चड करून हेडपी जनातीं देवांचें माटव वा तंबू आपलें वांगडा घेवन भोंवतालें. जेन्ना त्यो जमातीं एका जाग्यार थिरावल्यो, तेन्ना तंबू, माटव वचून त्या जाग्यार देवळां आयलीं. व्हड मोलादिक मुर्तींखातीरूय देवळांची गरज पडपाक लागली.
पूजा, भजन, किर्तन, प्रवचन, धर्मीक ग्रंथाचें पारायण, चर्चासत्रां, धर्मसभा, उत्सव, जात्रा, कौल लावप, कसलेंयदिव्य करप, न्यायनिवाडो करप हांकां लागून देवळांक संस्कारकेंद्राचें तशेंच ज्ञानपिठांचें स्वरूप मेळील्लें. पुण्यप्राप्ती, पापमुक्ती, आंगवण, कीर्त, हेर पंथांतल्या लोकांकडेन सर्त, ह्या हेतूंनी देवळां बांदप जातात. देवूळ बांदप वा ताचो जीर्णोध्दार करप हें हेर कर्मांतलें 'पूर्त' कर्म मानतात. देवूळ बांदपाचो विचार मनांत आयल्यार पंचमहापातकां नश्ट जातात, अशे उल्लेख पुराणांत मेळटात.
पयलीं संस्कृतीक आनी धर्मीक नदरेन गांवांचेर देवळांचें प्रभुत्व आसतालें.मनांक शांती दिवपी पवित्र सुवात म्हणून भाविक लोकांचें जिणेंत देवाक म्हत्वाची सुवात आसता. ग्रीक, रोमन, बॅबिलोनियी, इजिप्तियी ह्या फुडारिल्ल्या सस्कृतायेंत लेगीत देवळांक म्हत्वाची सुवात आसा. - कों. वि. सं. मं.
देवेगौडा, एच. डी : (जल्म : 18 मे 1933, हरदनहळ्ळी, कर्नाटक).
भारताचो माजी पंतप्रधान. तांचें पुराय नांव हरदनहळअळी दोडागौडा देवेगौडा. एक गरीब शेतकामत्याच्या घरांत ताचो जल्म जालो.
सादो आनी निगर्वी मनीस, शेतकामती. सिव्हिल इंजिनियरींगचो डिप्लोमा ताणें घेतलो. कांय तेंप ठेकेदार म्हणून ताणें काम केलें.
तो कर्नाटकांच्या राजकारणांत नेटान वावुरलो. कर्नाटक राज्यांचे मुखंलमंत्रीपद ताणें सांबाळल्लें. 1996 चे सार्वत्रिक वेंचणुकेंत राजकीय अस्थिरताय निर्माण जाली, तन्ना राष्ट्रीय आघाडीन ताची फुडारी म्हण निवड केली.
1 जून 1996 ह्या दिसा भारताचो 11 वो पंतप्रधान म्हणून ताणें सोपूत घेतलो. केंद्रीय मंत्रीमंडळाचो कसलोच अणभव नासतना लेगीत
