केलोना. फुडें ताची भलायकी इबाडली आनी ताका मुंबय मरण आयलें.
इंग्लीशीवयलें ताचें प्रभुत्व, अस्खलित वक्तृत्व आनी वकिलीक अशिलाची बाजू मांडपाची कला हेखातीर ताची नामना आशिल्ली. -कों. वि. सं. मं.
देसाई, महादेव हरिभाई : (जल्मः 1 जानेवारी 1892, सरस, सुरत, गुजरात; मरणः 15 ऑगस्ट 1942, पुणें).
महात्मा गांधीचो सहाय्यक आनी एक निश्ठावान गांधीवादी कार्यकर्तो. शाळेंत शिकोवपी शिक्षक हरिभाई हो ताचो बापूय आनी जमनाबेन ही आवय. तो सात वर्सा पिरायेचो आसतनाच ताचे आवयक मरण आयलें. ताचो बापूय फुडें अहमदाबादेच्या बायलांच्या प्रशिक्षण म्हाविद्यालयाचो प्राचार्य जालो.
रामायण, महाभारत, उपनिषद आनी गुजराती साहित्याचो ताणें अभ्यास केलो. आपल्या बापायचें विचार आनी पोरणी धर्मीक वृत्ती हांचो महादेवभाईचेर प्रभाव पडिल्लो. 1906त सुरतेक मॅट्रीक जातकच तो मुंबय गेलो आनी जायत्यो शिश्यवृत्यो मेळोवन 1910त तो बी.ए.जालो. 1913त ताणें एल्. एल्. बी.ची पदवी मेळयली.
1905त तो दुर्गाबेन हे चलयेवांगडा लग्न जालो. कांय वर्सां ताणें वकिलीचो वेवसाय केलो. पूण तातूंत ताका जाय तशें येस मेळ्ळेंना. तेन्ना ताणें एके सहकारी बँकेंत नोकरी धरली. पूण हें नोकरेंतय ताचें मन लागलेंना. तेन्ना ती सोडून तो गांधीजीच्या सहवासांत आयलो. अखेरमेरेन ताणें गांधीवांगडा सचीव आनी ताचो लागसल्लो वांगडी म्हणूनवावर केलो. चंपारण्य सत्याग्रह (1917), बार्डोली सत्याग्रह (1928), मिठाचो सत्याग्रह (1930) सारक्या सत्याग्रहांनी ताणें वांटो घेतिल्लो. 1942 च्या भारत छोडो आंदोलनांत गांधीजी वांगडा ताकाय बंदखण भोगची पडली.
महादेवभाई साहित्यीक आनी पत्रकारूय आशिल्लो. ताणें इंडिपँडँट, यंग इंडिया, हरिजन, नव जीवन सारक्या नेमाळ्यांतल्यान जायते लेख बरयल्यात. लॉर्ड मोर्ले हाच्या 'ऑन कॉम्प्रोमायज' आनी टागोर हाच्या 'चित्रांगदा' ह्या ग्रंथाचो ताणें गुजराती भाशेंत अणकार केलो. ऑन कॉम्प्रोमायज ह्या ग्रंथाखातीर ताका 1000 रुपयाचें इनाम मेळ्ळें. ह्याच काळांत ताणें मराठी, बंगाली, इंग्लीश, हिंदी आनी गुजराती ह्या भाशांतल्यान साहित्याचें वाचन केलें. ताणें 'विथ गांधी इन सिलोन' (1928), 'द स्टोरी ऑफ बार्डोली' (1929), 'इक्लिप्स ऑफ फेथ' (1929), 'द नेशन्स वॉयस' (1932), 'द एपिक ऑफ त्रावणकोर' (1937), हीं इंग्लीश पुस्तकां बरयल्यांत. ताच्या 'खेती नि जमीन' (1942), 'वीर वल्लभभाई', 'खुदाई खिदमतगार', 'एक धर्मयुध्द' सारक्या गुजराती पुस्तकांची नामना आसा. बारावे गुजराती वृत्तपत्र परिशदेचो तो अध्यक्ष आसलो. वेरिअर एल्विन ताका 'बापूझ बॉस्वेल' म्हण्टालो. ताच्या लिखाणांतल्यान गांधीवादी तत्त्वगिन्यान आनी ताचें समर्थन चड दिश्टी पडटा. कसलीच मानाची, किर्तीची आस मनांत दवरिनासतना ताणें गांधीजीवांगडा एकनिश्ठेन सेवा केली. 1942त आगाखान राजवाड्यांत बंदखणींत आसतना ताका काळजाचो आताक येवन मरण आयलें. ताची 'दिसपटी' उपरांत आठ खंडांनी उजवाडाक आयली. -कों. वि. सं. मं.
देसाई, मधुकर बाळसो नायक : (जल्म : 15 मार्च 1934, कुंकळ्ळी - साश्ट). सुटकेझुजारी. ताणें एस. एस. सा मेरेन शिक्षण घेतलें. तो आझाद गोमंतक दल संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. 1953 वर्सा सावन पत्रकां वांटप, वण्टी पत्रकां लावप, राश्ट्रीय दिसा तिरंगी बावटो लावप, आझाद गोमंतक दल संघटनेच्या माजाळे कँपांतल्या मुखेल्याक पुर्तुगेज सरकारांविशीं गुपीत बातम्यो कळोवप असलो राश्ट्रीय वावर तो करतालो. तेखातीर 16 एप्रिल 1955 ह्या दिसा पोलिसांनी ताका धरलो आनी बंदखणींत घालो. फुडें मार्च 1957 त बंदखणींतल्यान ताची सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
- कों. वि. सं. मं.
देसाई, मोरारजी रणछोडजी : (जल्म : 29 फेब्रुवारी 1896, भदेली - सुरत, मरण : 9 एप्रिल 1995, मुंबय). भारताचो चवथो प्रधानमंत्री. ताची आवय मणिबेन ही निरक्षर आनी बापूय प्राथमिक शिक्षक आशिल्लो. ताचें मुळावें शिक्षण बलसाडाक जालें. तो 15 वर्सांचो आसतनाच ताच्या बापायक मरम आयलें. घराब्यांत तोच व्हड आशिल्ल्यान कुटुंबाची जबाबदारी ताचेर पडल. त्याच वर्सा ताचें गजराबेन हिचेकडेन लग्न जालें. ताका एक चलो आनी एक जली आसा. 1912त तो मॅट्रीक जालो आनी ताणें मुंबयच्या विल्सन म्हाविद्यालयांतल्यान बी. ए.ची पदवी मेळयली. 1918त तो त्या काळांतल्या मुंबय प्रांताचो उपजिल्हाधिकारी जालो.
फुडें 1930त ताणें उपजिल्हाधिकारी पदाचो राजिनामो दिवन गांधीजीचे सविनय कायदेभंगाचे चळवळींत वांटो घेतलो, जाका लागून ताका फुडें तीन फावट बंदखण भोगची पडली. 1931-37 ह्या काळांत तो गुजरात काँग्रेस कमिटीचो सचीव आशिल्लो. उपरांत ताणें 1937-39 ह्या काळांत मुंबय प्रांताचो महसूल, सहकार, शेती आनी जंगल खात्याचो मंत्री म्हणून काम केलें. ताणें 'भारत छोडो' आंदोलनांत वांटो घेतलो. ह्या निमतान ताका 1945 मेरेन परत बंदखणींत वचचें पडलें. 1946-52 ह्या काळांत तो मुंबय प्रांताचो मुखेलमंत्री म्हणून काम पळेलें. ह्या काळांत ताणें पयलेंच खेपे जमीन महसुलांविशीं सुदारणा केली आनी मुंबय प्रांताची प्रशासन वेवसेथा कार्यक्षम केली. उपरांत तो 1956-58 ह्या काळांत केंद्रीय मेत्रीमंडळांत वेपार आनी उद्देग मंत्री जालो. जायत्या देशांनी भोंवडी करून ताणें भारताक रीण मेळोवपाक हातभार लायलो. 1958 उपरांत अर्थ मंत्री आसतना ताणें स्वित्झर्लंड. अमेरिका आनी जपान देशांची भोंवडी केली. तेचपरी
