जाता. हें ऑपरेशन त्या मनशाच्या मरणापसून स वरांभितरूच करूंक जाय. मेल्लो मनीस तरणे पिरायेचो आसल्यार (20 ते 40 वर्सां) ह्या ऑपरेशनान कॅराटोप्लास्टी (keratoplasty) म्हण्टात.
दोळ्याचो पड्डो सुटल्यार एका मिनटाभितर वा वरां भितर वा एक दोन दिसांनी मनशांची नदर सामकीं उणी जाता. ही नदर थोड्या म्हयन्यांनी वा एक-देड वर्सां भितर ल्हव ल्हव जाल्यार मोतीबिंदू वा ग्ल्याउकॉमा (Glaucoma) जावंक शकता. ग्ल्याउकॉमा जाल्यार थोड्या मनशांक बल्बां भोंवतणीं वांटकुळां दिसतात. हीं सगळीं दुयेंसां चडकरून चाळीस वर्सां उपरांत जातात. नदर उणीं जाता हें कळटतकच रोकडेंच दोळ्यांच्या दोतोराक मेळून फावो तो उपाय घेवपाक जाय.
दोळ्यांक कांय तरेच्यो संसर्गीक पिडा जावंक शकतात. देखीक, दोळ्यांची साय. हें दुयेंस एका मनशांपसून दुसऱ्या मनशाक वचूंक शकता. ताका लागून दोळे आयिल्ल्या मनशान आपल्यो वस्तू वेगळ्यो दवरच्यो पडटात. दोळ्याक हात लायल्यार हात शाबू लावन धुवंचे पडटात. दोळें तांबडे जावप, वतांक पळयल्यार त्रास जावप वा दोळ्यांत कुसकूट पडिल्लेवरीं दिसप हें पारदर्शनेत्रपटलाचो शोथ वा इनफॅक्शन. हाका वताचें काळें ओक्ल लावंचे पडटा. तशेंच, दोतोराचो रोकडोच सल्लो घेना जाल्यार पारदर्शनेत्रपटलाक मार बसून नदर उणीं जावपाचो संभव आसता.
दोळ्यांक तरेतरेची अॅलर्जीय जावं येता. भुरग्यांच्या पोटांत दंत आसल्यार वा टिबीचें दुयेंस आसल्यार दोळ्याक पारदर्शकनेत्रपटला भोंवतणीं बारीक बारीक पुळयो येतात. हाका Phlyetenular conjunctivitis अशें म्हण्टात. हाका लागून दुयेंतीक जें दुयेंस जालां ताचोच पुराय तरेन उपाय जावंक जाय. ना जाल्यार हें दुयेंस परत जावंक शकता. ही अॅलर्जी उबाळा दिसांनी जाता. चलयांपरस चल्यांक ही अॅलर्जी चड जाता. ही सैमीक अॅलर्जी (Atmospheric or Environmental) स-स म्हयन्यांनी वा वर्सान वर्स जाता. मलम वा थेंब्यांचीं वखदां घालून हें दुयेंस थांबोवं येता. गांव बदलून शुध्द हवेच्या दुसऱ्या गांवांत वतकचूय कांय लोक बरे जातात. कांय खेपे हें दुयेंस आपशींच भुरगो व्हड जातकच वता.
दोळ्यांचेर ताण येवप वा तकली उसळप हें दोळ्यांचें सामान्य दुयेंस. चडशें सगळ्या लोकांक केन्ना ना केन्ना जाता. दीसभर कामाच्या ताणान हें दुयेंस जावं येता वा कांय खेपे उण्या उजवाडांत वाचप, खूब वेळ टी. वी पळोवप हाका लागून दोळ्यांचेर ताण येता आनी तकली उसळटा. हाचोर उपाय म्हळ्यार दोळे थंड उदकान धुवप वा जाता तितलो दोळ्यांक सुसेग दिवप. रिफ्रॅक्टीव अॅरर हेंय तकली उसळपाचें एक सामान्य कारण. चड करून ओक्ल लागपाच्या वेळार अशी तकली उसळटा. ओक्साचे हारशें मातशे रंगीत (tinted) वा फोटोक्रोमॅटीक (हे हारशे वतांत वतकच गाड जातात आनी सावळेक परत लेव जातात.) केल्यार दोळ्यांची राखण जाता. थोड्यांक दाट (विश्तीचे) हारशे लागतात. पूण ओक्ल लावपाची इत्सा नासता अशा वेळार कॉण्टॅक्ट लॅन्स हो प्रकार उपेगी पडटा. नुस्याच्या खवळायेदे प्लास्टीकचे हारशे कशे हे कॉण्टॅक्ट लॅन्स दोळ्यांनी बसयतात. हाचेवरवीं मनीस बेसबरो पळोवंक शकता. तेचपरी त्या मनशाक ओक्ल लागलां हेंय कळना.
सादारणपणान चाळीस वर्सां जालीं मनशाक उणें दिसूंक लागता. कारण दोळ्यांत आशिल्लीं स्फटिकभिंगाची शक्त (Elasticity) उणी जाता. ह्या परिवर्तनाक Presbyopia म्हण्टात. हाका ओक्ल लावप गरजेचें. पूण दोन ते अडेज वर्सांनी नंबर बदलचो पडटा.
कांय जाण सौंदर्यप्रसाधनांत मेकअपाचो वापर करता, जाका लागून दोळ्याक दुखापत जावंक शकता. हाका लागून मेकअप वापरता आसतना बरे प्रतीचो आनी सांबाळून वापरपाची गरज आसा.
दोनय दोळ्याचें नदरेचें केंद्रीकरण पळयता ते गजालीचेर एकाच वेळार आनी एकेच ओळींत जावंक जाय. जेन्ना हें जायना तेन्ना एका दोळ्याची नदर एकेकडेन आनी दुसऱ्याची दुसरेकडेन जाता. हाकाय तिरशेंपण म्हण्टात. ही जल्मजात वा उपरांतच्या कारणांक लागून उदभवलेली दोळ्यांची विकृती आसता. दोळें तपासून खास तयार केल्लें ओक्ल लावन हें तिरशेंपण ल्हव ल्हव करून उणें जायत वतां.
दोळें बरे उरपाखातीर कांय गजालीं करच्यो पडटात त्यो अशो - 1) न्हिदचे पयलीं दोळें सदांच शाब्बान धुवन घेवंचे. 2) सुर्याक चड करून गिराणादिसा निखट्या दोळा्यांनी पळोवचें न्हय. 3) उण्या उजवाडांत वाचप करचें न्हय. 4) चलतें गाडयेंत वाचप करचें न्हय. वाचपाचें पुस्तक चडशें 35 - 40 सेंमी. अंतराचेर धरून वाचचें. 5) टि.व्ही. पळेवपाक स्क्रिनीसाकून बरेंच पयस बसचें आनी भोंवतणचो एक तरी दिवो पेटोवन दवरचो. 6) दोळें बरे दवरपाक पयस मळबांत वा दर्यादेगेर सकाळीं वा सांजेचें पळोवचें. जाका लागून Visual System क सुसेग मेळटा आनी दोळ्यांक विकार उणें जातात.
मोतीबिंदू : दोळ्यांतल्या भिंगाचें अकार्यक्षमतायेक लागून जावपी नदर दोश. अकार्यक्षम भींग धवें पडलें म्हण्टकच ताची अपारदर्शकताय नश्ट जाता. हाका लागून दोळ्याफुडलें वस्तुची प्रतिमा दोळ्याच्या दृक पटलाचेर (Retina) एक तर सारकी दिसना वा सामकींच दिसना. हो मोतीबिंदू जल्मतनाच भुरग्याचें वाडटें पिरीयेचेर, जाण्टी पिरीय जातकच वा दोळ्यांकमार बसल्यार जावंक शकता. कांय जाणांच्या भींगाक इल्ल्या इल्ल्या कुडक्यानीं जाल्यार कांय जाणाचें पुराय भींग धवें जाता.
जल्मजात मोतीबिंदू : हो मोतीबिंदू भुरग्याक जल्मतनाच आसता. गुरवार बायलेक पयल्या तीन म्हयन्यांमदीं रूबेलां (Rubella) वा जर्मन मिझल्स (सुरसुरें) जायत जाल्यार ताची बादा भुरग्याक जाता आनी पोटांत आसतनाच ताका मोतीबिंदू जाता. तेच वांगडा भुरग्याक काळजाचें, मेंदवाचें, कानाचें दुयेंस जावं शकता. तेखातीर जर्मन मिझल्स जाल्ले गुरवार बायलेक दोतोर गर्भपात करून घेवपाक सांगता.
विकासजन्य मोतीबिंदू : कांय भुरग्याक वाडटे पिरायेचेर तरतरेच्यो धव्यो वा रंगीत अशो तिकल्यो भिंगाचेर तयार जाता. ह्या तिकल्यांच्या आकारा वयल्यान आनी दिसण्या वयल्यान तांच्यो जातीं आसतात. देखीक : आकाराप्रमाण - फ्युझीफोर्म, कोरलीफार्म, डिसकॉयड, झोनुलार, कॉरॉनरी.
थळावयल्यान : अग्र आनी पश्च अक्षीय, (Satural, Embryonal Nuclear.)
दिसपाप्रमाण : Cataracta Coerulia वा ब्यू डॉट मोतीबिंदू.
मंडलीय मोतीबिंदू : हो जेवण खाणाचें प्रामाण उणें आसल्यार वा विटामीन डी उणें आसल्यार जावंक शकता. 12-14 वर्सांचेर जायत जाल्यार ताका कॉरॉनरी मोतीबिंदू म्हण्टात.
जल्मजात वा विकासजन्य मोतीबिंदू : जल्मतनाच वा भुरगें व्हड जाता तेन्ना दोळ्यामदीं भायल्या हारश्याचेर एक धवी वांटकुळी तिकली आसता. असल्या भुरग्याक एका दोळ्यान मोतीबिंदू आसत जाल्यार ताका नदर थोडी आसता. दोनय दोळ्यांनी मोतीबिंदू आसल्यार नदर
