2) गोडेंमुतासारकी दुयेंसा आसल्यार आनी ती ताब्यांत दवरल्यार मोतीबिंदू जावपाची शक्यताय उणीं जाता.
3) वतांत भोंवतना वताचें, मातशें रंगीत वा फोटोक्रोमेटिक ओक्ल लावंचे.
4) वॅल्डींग, गिराण वा सुर्याक उक्त्या दोळ्यांनी पळोवंचो न्हय.
5) उश्णतेंत काम करप्यांनी प्रोटेक्टीव गॉगल्स वापरचीं.
6) विद्युत शक्तीपसून जतनाय घेवंची आनी शॉक टाळचो.
7) दोळ्याक कसलोच मार बसपाक दिवंचो न्हय.
8) जेवण चडशें पुश्टीक, प्रथिनयुक्त आनी जीवनसत्वाचो आस्पाव आशिल्लें आसचें
गरीब लोकांक, जाचें खाणजेवण पुश्टीक नासता तांका,कामगार लोकांक आनी प्रदुशीत वातावरणांत रावपी लोकांक मोतीबिंदू जावपाचो संभव चड आसता.
मोतीबिंदू आनी हेर दुयेंसांचो संबंद: मंगोली मुढता (Mongolism), कातारी लक्षण समुह (Turner's syndrome), गोडेंमुत (Diabeties), तांत्रिकजन्य इसप (Atopiceczema) ह्या सारक्या पिडां वांगडा मोतीबिंदू आसूंक शकता.
मोतीबिंदूची पयलीं शस्त्रक्रिया सगळ्यांत पयलीं भारतांत सुश्रृता हाणें सोदून काडली. ताचें फाटल्यान इजिप्त, ग्रीस, रोम, अरबस्थान ह्या देशांनी सोद लागलो. हे शस्त्रक्रियेक काउचींग (couching) अशें म्हण्टात. हातूंत दोळ्याचो मोतीबिंदू हात, बोट वा आनी कितेंय मारून दोळ्यांत भितर सकयल उडोवप (मोतीबिंदू अंत्राळीं आसता. तो उडयत जाल्यार मदीं बावलेची वाट निवळ जाता आनी मनशाक दिसूंक लागता). हीच शस्त्रक्रिया क्रिश्ताआदीं सुमार 1000 वर्सां ते 18 व्या शतमानामेरेन चलताली. मोतीबिंदू दोळ्याच्या भायर काडून उडोवपाची पयली शस्त्रक्रिया 1753त जॉक्स डेवीयल (हो लुईस 15 वो हाचो दोळ्याचो सर्जन आशिल्लो) हाणें पॅरिसाक केली. वोन ग्रीफ हाणें 1865त शस्त्रक्रियेचें तंत्र मातशें सुदारलें. पयले टांके विल्ल्यम हाणें 1867त वापरले. हे शस्त्रक्रियेक गुंगी दिवपाचें तंत्र वेन लीन्ट आन ओ ब्रायन हाणें सोदून काडलें. 1508 वर्सा लीर्नड द. विनी हाणें कॉण्टेक्ट लॅन्सीचो सोद लायलो. विल्यम फेन ब्ल्यूम हाणें पयलें खेपेक प्लास्टिकाचो वापर परून कॉण्टोक्ट लॅन्स तयार केल्ल्यो. देरोल्ड रिडले हाणें 1953 वर्सा पयलें खेपे दोळ्यांत प्लास्टिक लॅन्स बसयली.
मोतीबिंदू खंयचेय पिरायेचेर जावंक शकता. 50 वर्सा उपरांतचो मोतीबिंदू हे कुड्डेंपणाचे मुखेल कारण. जल्मस्त आनी भुरगेंपणाच्या कुड्डेंपणांत 14% मोतीबिंदू आसता. जाण्टेपणाचो मोतीबिंदू 40 वर्सां जावन केन्नाय जावंक शकता आनी हो 40 वर्सांचेर 35% आसता. फुडें तो वाडत वाडत 70 वर्सां वयर 90% जाता. संवसारांत कुड्ड्यांची संख्या सारकी कळना. पूण ती 5.10 कोटी आसूंक जाय. भारतांत 70 लाख मोतीबिंदूचें पिडेस्त आसात. आशियाखंडात मोतीबिंदूचें प्रमाण 1.5 - 2 % आसा. भारतांत ते 1.5 x 2 % आसा. कोंकण आनी गोंयांत तें 1.25 -1.5 % आसा. भारतांत हेर सगळ्या राज्यापरस उत्तर प्रदेश आनी बिहारांत मोतीबिंदूचें प्रमाण चड दिश्टी पडटा.
नेत्रपेडी (Eye Bank) : मेल्ल्या वा जित्या मनशांच्या दोळ्याचें जतन आनी संवर्धन करून दवरपी आनी गरजेप्रमाण दोळ्यांची पुरवण करपी संस्था. दोळ्याचे अकार्यक्षम पारदर्शनेत्रपटल (दोळ्यांचो फुडलो पड्डो) काडून त्या जाग्यार जिव्या वा मेल्ल्या मनशाचे कार्यक्षम अशें पारदर्शनेत्रपटल कलम करप शक्य आसा. जिव्या मनशाचें नितळ मंडळ मेळप सामकें अशक्य तरी मेल्ल्या मनशाच्या दोळ्याचो उपेग जिव्या मनशाक नदर दिवपाक जाता.
मेल्ल्या मनशाच्या पारदर्शनेत्रपटलाचो वापर करतलो जाल्यार तें मरणा उपरांत तीन वरां भितर काडून घेवंचें पडटा. ह्या पटलाचें कलम तें काडून घेत साकून स वरांभितर करचें पडटा. पूण आर्विल्ल्या तंत्रगिन्याना वरवीं अशें दोळें एक - दोन म्हयने सांबाळून दवरपाची तजवाज आसा. मेल्ल्या मनशाची पारदर्शनेत्रपटल मेळपाची एक व्हडली अडचण म्हणजें मेल्ल्या मनशाचें हें पटल काडपाक जावपी विरोध. ते भायर जाचें पटल काडटात त्या मनशाक भायलें पिडेसारकी पिडा आसूंक फावना. आपल्या खंयच्याय अवयवाचें दान करपी दानपत्र मनशान जितेंपणीं केल्लें आसत जाल्यार ताच्या मरणा उपरांत ताचें दोळें काडपाक कोणाची आडखळ येना. पूण ताच्या लागींच्या मनशांनी हें दानपत्र मानून घेवप चड गरजेचें. भारत धरून सगळ्याच देशांनी वैकी मळांवयल्यो संस्था नेत्रदानाचो प्रसार करीत आसात. हाका लागून दोळें काडपाचें तशेंच पारदर्शनेत्रपटलाचें कलम करपाचें प्रक्रियेक मार्गदर्शन आनी आदार जाता.
1840 त मूल बोवर आनी 1844 त वूट्झर ह्या जर्मन शास्त्रांनी मोनजातींच्या दोळ्याचें मनशांक कलम करपाचें यत्न केलें. पूण तांका तातूंत यश आयलें ना. उपरांत 1888 त एनसर्ट हू आनी एका जर्मन नेत्रवैजान ताचें फुडें संशोधन केलें. 1908 वर्सा प्लँग ह्या दोळ्यांच्या दोतोरान कुड्ड्या मनशाच्या दोळ्यांतलें पारदर्शनेत्रपटल काडून त्याच मनशाच्या दुसऱ्या दोळ्यांत ताचें कलम केलें आनी तें येसस्वी जालें. ह्या प्रयोगाक उपरांत अशो शस्त्रक्रिया संवसारभर आसात. - डॉ. प्रकाश कुंकळयेकार
दौलतराम : (1720 - 1772): एक हिंदी भक्त कवी. हो खंडेलवाल जातीचो आशिल्लो. मध्यप्रदेशांतलें जयपूर लागसारचो बसवा हो ताचो गांव. संस्कृत आनी हिंदी ह्या भासांचेर ताचें प्रभुत्व आशिल्लें. ऋषभदासाच्या उपदेशाक लागून ताणें जैन धर्म आपणायलो आनी ताकाच ताणें आपलो गुरू केलो अशें सांगतात.
दौलतराम हो कांय काळ जयपूरच्या मानसिंहाचो मंत्री आशिल्लो. ताणें पुण्यास्त्रव कथाकोशांचेर 'भाशा टिका' आनी वसुनंदीश्रावकाचाराचेर 'टब्बा टिका' अशो दोन टिका रचल्यात. हे खेरीज पद्म पुराण, आदी पुराण, हरिवंश पुराण, ह्या पुराणाचेरूय ताणें टिका बरयल्यात. ताणें केल्ल्या हिंदी अणकाराक लागुनूच जोइंदूरच्या परमात्मप्रकाशाक उपाट नामना मेळ्ळी, अशें टिकाकारांचें मत आसा. श्रीगोपालचरिताचोय ताणें हिंदी अणकार केला. अधात्मबारहखडी वा भक्त्यशरमालिकाभावनिस्तवन ह्या नांवाचें ताचें एक काव्य आसा. आपल्या कांय बरपावळींनी ताणें तुकारामाप्रमाणूच कर्मकांडाचेर खर टिका केल्या. - को. वि. सं. मं.
द्रवीड संस्कृताय : भरतातंली एक प्रगत संस्कृताय. भारताच्या इतिहासांत आनी संस्कृतायेंत द्रवीडांचो म्हत्वाचो वांटो आसा. द्रवीडांचें
