झुजांची नामना आसा. भारतांत न्यायदानांत द्वंद्वयुध्दाक केन्नाच सुवात दिवंक ना. संग्रामांतूच संग्रामाचो एक वांटो म्हणून द्वंद्वयुध्दां जातालीं. सामान्याप्रमाण संग्राम-नितीप्रमाण द्वंदयुध्दां जातालीं.
युरोपांत सव्या शतमानासावन बर्गंडीचो राय गंडोबॅड हाणें द्वंद्वयुध्दाक प्रेरणा दिल्ली. फ्रांसाचो राजा चवथो हॅन्री आनी तेरावो लुई हांचे कारकिर्दींत आठ हजार सरदारांक ह्या प्रकारच्या झुजांत मरण आयिल्लें. आंतरराश्ट्रीय वादाचो निर्णय प्रत्यक्ष राजा द्वंद्वयुध्दान करताले. जर्मनींत 1914 मेरेन राश्ट्रवाद आनी स्वछंदतायवाद ह्या कल्पनांनी भारावल्ले विद्यार्थी आनी लस्करी अधिकारी व्हड प्रमाणार अशीं झुजां करताले. इटलींत द्वंद्वयुध्दाचे नितीनेम थरोवन ताका नितीक रूप दिवपाचो यत्न जालो. फुडें प्रतिनिधीवतीन झूज करपाची चाल पडली. झुजाचे शिक्षक तेचपरी वेवसायीक झुजारी हांकां व्हड प्रमाणांत मागणी आसताली.
कॅनडा-अमेरिकेंत सतराव्या शतमानासावन द्वंद्वयुध्दां जातालीं. जॉर्ज वॉशिंग्टनाचो इश्ट अॅलेक्झांडर हॅमिल्टन आनी तेन्नाचो उपराष्ट्रपती आरॉन बर तशेंच अँड्ऱ्यू जॅक्सन (फुडें राष्ट्रपती) आनी चार्ल्स डिकन्सन हांचेंमदीं द्वंद्वयुध्दां जाल्लीं. 1859त गुलामगिरी दुस्वाशी सिनेटर डेविड ब्रॉडरिक आनी गुलामगिरीचो मोगी भूतपूर्व न्यायाधीश डेविड टॅरी हांचेंमदीं जाल्ली द्वंद्वयुध्दाची संवसारीक नामना आसा. जपानांत सामुराई क्षत्रीय द्वंद्वयुध्दां करताले. द्वंद्वयुध्दाक गवाय नासताले. कोणाची तरसाद अतितीक्ष्ण आसा हें थरोवपाखातीर झुजाऱ्यांनी आपली तरसाद आपल्याच पोटांत तोपपाचे प्रकार घडचाले. चीनांत पुर्विल्ल्या काळांत संग्रामांत द्वंद्वयुध्दां जातालीं. तुर्कस्थानांत हें झूज खेळपी झुजारी एकामेकांक कपालान धुकलताले. हातूंत जो हारतालो तो स्वतःच्या गळ्यांत कट्यार तोपून मरतालो. रशियेंत ट्युटॉनिक वंशिकांच्या सान्निध्याक लागून सरदार - दरकदारांत द्वंद्वयुध्दां जातालीं. राज्यक्रांती उपरांत द्वंद्वयुध्दांक कायमची बंदी आयली.
द्वंद्वयुध्दाचे 1777 चे आयर्लंडी नेम (गॅलवे संहिता), 1836 चे शातोविर्लड आनी दक्षिण कॅरलायनचो आदलो गव्हर्नर जॉन हायड विल्सन हाणें 1838 त उजवाडा हाडिल्ले द्वंद्वयुध्दाचे नेम आसात - कों. वि. सं. मं.
द्वापर युग : कृतादी चार युगांतलें तिसरें युग. भाद्रपद कृष्ण तिरोदशीक बिरेस्तारा ह्या युगाची सुरवात जाली अशें म्हळां. ह्या युगाचीं लक्षणां लक्षणां अशीं : ह्या युगांतले अवतार कृष्ण आनी बुध्द. पुण्याय अर्दी, पाप अर्दें, तीर्थ नैमिषारण्य, ब्राम्हण नाडी पळोवपी, प्राण रक्तगत, मनशाचो देह सप्तहस्तपरिमित, पिराय हजार वर्सां, जेवण तांब्या आयदनांत. ह्या युगांतले राजा शाल्व, विराट, हंसध्वज, कंसध्वज, मयूरध्वज, वज्रवाहन, रुक्मांगद, जरासंध, दुर्योधन आनी युधिष्ठिर आनी लोक धर्माधर्मरत, प्रलापी, चपल आनी ज्ञाननिश्ठ आसतात. ह्या युगाचो तारकमंत्र असो -
हरे मुरारे मधुकैटभारे |
गोपाल गोविन्द मुकुन्द शौरे |
यज्ञेश नारायण कृष्ण विष्णो,
निरश्रयं मां जगदीश रक्ष ||
त्रेतायुगांत ज्या मनशांनी सिध्दी प्राप्त करून घेतिल्ल्यो आसतात, तांचो द्वापरयुगांत नाश जाता. ह्या युगांत वर्णाश्रमांचोय ऱ्हास जाता. श्रृती आनी स्मृती हांचेमदीं एकचार उरना देखून अर्थाचो निश्चय जायना आनी धर्मतत्वाचो बोध जायना. सगळेकडेन मतभेद दिसतात. धर्माचो संकर जाता. लोकांक अनावृश्टीक लागून मरण येता. तरेकवार व्याधींनी लोक पिडीत जातात. लोकांमदीं लोभ, काम आनी दुस्वास वाडटा. द्वापर हें वैश्ययुग आसून तातूंत जायतीं झुजां जातात.
ह्या युगाक आठ लाख चवसठ हजार वर्सां आसतात. कौरव आनी पांडव हांचें झूज व्दापरयुग सोंपून कलियुग लागलां तेन्ना जालें अशें मानतात. ह्या युगांत धर्माच्या चार पांयांतले दोन पांय गळून पडले. - कों. वि. सं. मं.
द्वारका : पुर्विल्लें एक नामनेचें तीर्थक्षेत्र. हें गुजरात राज्याच्या जामनगर जिल्ह्यांत गोमती न्हंयेचे देगेर आसा. हिंदूच्या चार पवित्र धामांभितर द्वारकेचो आस्पाव जाता. हिंदू लोक ह्या क्षेत्राक पवित्र मानतात.
द्वारकेक द्वारावतीपुर, द्वारमती, वनमालिनी अशींय नांवां आसात. 'कृता द्वारवती नाम बहुद्वारा मनोरमा' म्हळ्यार खूब दारां आशिल्ली अशी द्वारवती नांवाची मनोरम नगरी निर्माण केली, अशें हरिवंशात म्हळां. 'चतुर्वर्णनां मोक्षद्वाराणि सन्ति यत्रेति|' - जयं चारूय वर्णांखातीर मोक्षद्वारां उघडी आसात, ती द्वारवती अशीय एक व्युत्पत्ती मेळटा.
कंसाचो वध जातकच, जरासंध आनी कालयवन हांणी मथुरेचेर आक्रमण केलें. तेन्ना यादवांक त्रास जावपाक लागलो. त्यावेळार कृष्णान राजस्थानांतल्यान येवन रैवतक पर्वताच्या मुळाकडेन थंयच्या सागरतिराचेर विश्वकर्म्याचे हस्तुकीं द्वारका नगराची उबारणी केली अशें पुराणांत म्हळां. महाभारत, हरिवंश आनी वायू, विष्णु, भागवत, वराह, स्कंद ह्या पुराणांनी द्वारकेचीं वर्णनां आसात.
दर्यान कृष्णाचे द्वारकेखातीर 12 योजना जमीन दान दिली आनी ते जमनीर कृष्णान द्नारका बांदली अशी आख्यायिका आसा. आपल्या शत्रूंपसून आपले प्रजेक त्रास जावंचे न्हय म्हणून कृष्णान द्वारकेची उबारणी उदकांत केली अशीय आख्यायिका आसा. राश्ट्रीय समुद्रविज्ञान संस्थेचे (गोंय) वतीन द्वारका लागसारच्या दर्यांत केल्ल्या उत्खननांत पोन्न्या द्वारका शाराचे अवशेश मेळ्ळ्यात.
हांगा श्रीकृष्णाचें, भांगराचो कळस आशिल्लें देवूळ आसा. ह्या देवळांक चार दारां आसून ह्या देवळाचो सभामंडप साठ खांब्यांचेर उबारिल्लो आसा. मंदिरांतली चार भुजांची श्रीकृष्णाची मूर्त 1.2 मी. उंचायेची आसा. ह्य मंदिराभोंवतणीं खूब ल्हान-व्हड देवळां, कुंडां आनी घाट आसात.
आद्य शंकराचार्यान भारताच्या चार दिकांनी ज्या चार धर्मपिठांची स्थापणूक केली. तातूंतलें शारदापीठ नांवाचें धर्मपीठ द्वारकेंत आसा.
हांगा यात्रेकारांखातीर 10 धर्मशाळा आसात. वसंत पंचम, अक्षय्य तृतिया, गोकुळाश्टम ह्या परबां वेळार हांगा व्हडली जात्रा भरता.
ह्या नगराचे उत्तरेक 1.5 किमी. अंतराचेर द्वारका बंदर आसा. हांगा पयलीं व्हड प्रमाणांत आयात-निर्यात जाताली. पूण हालीं ओखा बंदर जाल्ल्यान द्वारकां बंदराचें म्हत्व उणें जालां. सद्या थंय एक शिमिटाचो व्हड कारखानो आसा. - कों. वि. सं. मं.
