कांय उदाहरणां आसात. तातूंतले एक उदाहरण म्हळ्यार 14 ऑक्टोबर 1956 दिसा डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर हाणें बौध्द धर्मांत केल्लो प्रवेश. ताचेवांगडा ताच्या हजारांनी अनुयायांनीय बौध्द धर्म आपणायलो. बाह्य धर्मांतरावांगडाच आंतरीक धर्मांतरांय जाल्यांत. प्राचीन काळांतली बौध्द धर्माची चळवळ ही आंतरीक धर्माची देख म्हणू येता.
स्वताच्या धर्गाचो त्याग करून दुसरो धर्म आपणावप, हाका हिंदू धर्मांत पातक मानतात. तें बुद्धिपुर्वक वा इत्सा नासतना केल्लें आसूं. तेखातीर प्रायश्तित्त घेतकच बाटिल्लो मनीस शुद्ध जावन परत आपल्या वर्णाश्रमधर्मांत वचूंक शकता. धर्मभ्रश्ट लोक विष्णूच्या नामस्मरणान पवित्र जातात, अशें भागवत पुराणांत म्हळां.
पयलींच्या काळांत काय ऋषींनी मूळच्या अहिंदू लोकांचो चातुर्वर्ण्यांत आस्पाव करून घेतिल्ल्याचे उल्लेख हरिवंश, भविष्य पुराण ह्या ग्रंथांत मेळटात. यवन, शक, कुशाण ह्या वंशातल्या खुबश्या लोकांनी हिंदू धर्म आपणायल्ल्याची म्हायती शिलालेख, दानपत्रां वयल्यान मेळटा. त्या वंशातल्या लोकांभशेनूच हूण, गुजर ह्या लोकांनीय भारताचेर आक्रमणां करून राज्यां स्थापलीं. पूण भारतीय लोकांचेर ते आपलो धर्म लादूंक शकलेनात. उरफाटें, भारतीय लोकांनीच आपलें संस्कृतीचो तांचे संस्कृतीकडेन समन्वय करून हिंदू संस्कृताय निर्माण केली.
पंजाबाचो राजा जयपाळ हाचो नातू सुखपाळ मुसलमान जाल्लो, तो इ.स.1008 च्या सुमाराक परत हिंदू जालो. इ. स. च्या पंदराव्या शेंकड्यांत काश्मीरांत जायत्या धर्मभ्रश्ट हिंदूंक परत हिंदू करून घेतिल्ले. अशीं शुध्दीकरणाचीं कितलींशींच उदाहरणां ग्रंथांनी, पुराणांनी मेळटात. मध्ययुगीन इतिहास काळांत, छत्रपती शिवाजी महाराजान, नेताजी पालकर हाका तशेंच जिजाबाईन बजाजी निंबाळकर हाका शुध्द करून स्वधर्मांत घेतिल्ल्याचे उल्लेख इतिहासांत प्रसिध्द आसात. मुसलमान जाल्ल्या हिंदूंक शुध्द करून स्वधर्मांत घेतल्यात, तशेंच बाटून क्रिस्तांव जाल्ल्यांकूय शुध्द करून घेतिल्ल्याचीं उदाहरणां इतिहासांत मेळटात. शुध्दीकरणाची अशीं जायतीं उदाहरणां इतिहासांत मेळटात. शुध्दीकरणाची अशी जायतीं उदाहरणां इतिहासांत मेळटात तरी मुसलमानी सत्तेखाला आशिल्ल्या प्रदेशांनी तें कार्य उक्तेपणान करूंक मेळनाशिल्लें. तेच भाशेन दयानंद सरस्वतीन आर्य समाजाची स्थापणूक करून शुध्दिकार्याची गती वाडयली. स्वा. सावरकर हाणें अंदमानातलें बंदखणीतल्या जायत्या मुसलमान कैद्यांक शुध्द करून घेतिल्ले. इ. स. 1928 च्या सुमाराक विनायक महाराज मसुरकर हाणें गोंयातल्या हजारांनी क्रिस्तांव गावड्यांक शुध्द करून घेतिल्ले.
हिंदू लग्न कायद्यांत धर्मांतराखातीर घटस्फोट मागपाची सुविधा आसा. हिंदूसभा आनी आर्यसमाज ह्या संस्थांनी धर्मशुध्दी हें कार्य भारतांत सगळेकडेन चलयला. - कों. वि. सं. मं.
धर्मीक प्रतिकां : जगातल्या सगळ्या धर्मांनी, धर्माविशींच्यो कल्पना उक्तावपाखातीर पुर्विल्ल्या काळासावन कांय प्रतिकांचो उपेग केला. ह्या धर्माखातीर वापरिल्ल्या प्रतिकांक धर्मीक प्रतिकां म्हण्टात. प्रतीक हें मूळ पदार्थाचें प्रतिनिधीत्व करता. एखाद्री कल्पना, तत्व, विचार, अणभव वा देवता हांचे प्रभावी अभिव्यक्तिखातीर मनीस अशीं प्रतिकां मानता. मुळांत प्रतीक हें एका खाशेल्या धर्माची दिक्षा घेतिल्ल्या लोकांखातीरूच आसता. त्या लोकांनी एका खाशेल्या पदार्थाक प्रतीक म्हणून आपणायिल्ल्यान तो पदार्थ 'प्रतीक' जाल्लो आसता. प्रतीक हें पयलीं एकाच मनशाच्या मनांत स्फूरत आसलें, तरी ताका खरें रूप आनी मान्यताय दिवपाचें काम मात समाज करता. जेमेरेन एकादऱ्याक ते परंपरेची जाण आसना तेमेरेन ताका प्रतीकाचो अर्थ कळना. जांकां ती परंपरा खबर आसता तांकांच तें प्रतीक पुराय रितीन समजता. तेखातीर प्रतिक हें पदार्थाक उक्तायता तशेंच गुपीतूय दवरता अशें म्हणटात. धर्मीक श्रध्देंतल्यान, खुणेच्या आदारान एका पदार्थाचे सुवातेर, खाशेली शक्ती आसा अशें मानिल्लो दुसरो पदार्थ म्हळ्यार धर्मीक प्रतीक. प्रतीक जाल्ल्या पदार्थाचें भौतीक रूप नदरेआड करून, ताच्या रुपांत मूळ पदार्थाचें रूप पळयतात.
धर्मीक प्रतिकां म्हळ्यार मनीस आनी दैवी शक्त हांच्यांतले नातें तिगोवन दवरपी एक दुवो. धर्मीक प्रतिकां म्हळ्यार, धर्मांचें स्वरूप जाणून घेवपाचें एक म्हत्वाचें साधन. ह्या प्रतिकांखातीर विंगड विंगड धर्मांची उदरगत जावपाक उपेग जाला. धर्मीक प्रतिकांभितर एक पवित्र शक्त आसा असो समज आसा. तेखातीर प्रतिकां हीं साद्या चिन्नांपरस वेगळीं मानतात. देखीक : गणितांतलें 'अदीक' ह्या अर्थाचें '+' हें चिन्न समाजाचें इत्सेप्रमाण बदलून दुसरें घेवं येता. पूण प्रतिकांनी तें शक्य नासता. कारण प्रतिकांनी एक पवित्र आनी दाट नातें आशिल्ली अशी शक्त आसता. धर्मीक प्रतिकां आनी पवित्र दैवी शक्तीचो लागींचो संबंद मानतात. देखीक - इजिप्ताचो देव होरस हो ससाण्याच्या रुपान, डायोनायसस हो ग्रीसी देव बैलाच्या रुपान, डीमीटर ही ग्रीसी देवता कणसाच्या रुपान तशेंच ज्युपिटर हो रोमन देव फातराच्या रुपान साकार जाल्ल्याचें मानतात. कांय सुवाती दैवी शक्तीचीं धर्मीक प्रतिकां जातात. देखीक - देवूळ हें विश्वाचें प्रतीक, छत हें स्वर्गाचें प्रतीक, स्तूप हें बुध्दाच्या अस्तीत्वाचें प्रतीक मानतात. तपोवन , पुजेची वा प्रार्थनेची सुवात, पवित्र घरां, खांहें, वण्टी हीं लेगीत दैवी शक्तीचीं धर्मीक प्रतिकां जातात. क्रिस्तांव लोकांचे इगर्जेचें घुमट हें स्वर्गाचें आनी इगर्जेंतली वेदी हें क्रिस्ताचें प्रतीक जावन आसा. कांय खेपे खंयचेय सुवातेर कसलेंच प्रतीक वापरनात. तेंय एक देवाच्या अस्तीत्वाचेंच प्रतीक जाता. देखीक - मुसलमानांचे मशिदींतली प्रार्थनेची सुवात. आंकडें, मुर्ती, रंग, अक्षरां, चिन्नां ह्या स्वरुपांनीय कांय प्रतिकां आसतात. धवो रंग हें उमेदीचें तशेंच मरणाचें प्रतीक मानतात. अक्षरांचीं प्रतिकां चडशीं जादू वा भविश्याकडेन संबंदीत अशीं आसतात. आंकड्यांभितर 'एक' हो ब्रम्हाचें, दोन हो आत्मो आनी परमात्मो, तीन हो वेद वा गुण, अठरा हो आंकडोपुराणांचो प्रतीक मानतात. ब्रम्हा, विष्णु आनी महेश हांची त्रिमूर्ती ही क्रमान उत्पत्ती, स्थिती आनी लय हांचें वा रजोगुण आनी तपोगुण हांचें प्रतीक. चवकोन हें चार दिशांचें प्रतीक. कृती, हातांना पायांनी वा दोळ्यांनी केल्ल्यो कुरवो तशेंच हालचाली ह्याय स्वरुपांनी कांय प्रतिकां आसात.
हिंदू आनी बौध्द हांच्या ध्यानमुद्रांतल्या बोटांच्यो स्थिती प्रतिकात्मकच आसतात. दिमी घालप हें नमळायेचें, पांयां पडप, हें आदरभाव दाखोवपाचें प्रतीक. नाच, उमो घेवप, वेंग मारप, कपल हुंगप, उबें रावप, वसप ह्योय कृती प्रतिकात्मक आसूं येतात.
रोमन कॅथलीक धर्मोपदेशकाचो धवो झगो हें काळजाचें शुचितेचें प्रतीक आसता. जैन आनी बौध्द धर्मांनी विशिश्ट वस्त्रां हीं जिणेचे नवे अवस्थेंत प्रवेश केल्ल्याचीं प्रतिकां आसात. विंगड विंगड धर्मांतल्यान वस्त्रां हीं व्कतीचें पवित्र आचरण आनी तिची धर्मीक जीण हांचीं प्रतिकां
