जातात.
देवकप्रधान जमातींनी भाव-भयणीच्या नात्याचेर प्रतिकां आसतात. झूज, जैत, शांती, वेवसाय, क्रिडा, शिक्षण हांचीं तशेंच पुरोयत, संत, धर्माचे संस्थापक, धर्मगुरू हांचींय प्रतिकां आसात. शब्द, भास, ग्रंथ, संगीत, वाद्यां हांच्या रुपांतय धर्मीक प्रतिकां आसात. वेदांत () हें ब्रम्हाचें प्रतीक आनी व्याकरणांत शब्द ब्रम्हाचें प्रतीक मानतात. बायबल, कुराण आनी शीखांचो ग्रंथसाहिब हीं दैवी शक्तीचीं प्रतिकां. संगितांतली विशिश्ट राग-रागिणी, ध्वनी हीं दैवी शक्तीचीं तशेंच नगारे, घांट, शंख, वीणा हीं वाद्यां पावित्र्यांचीं प्रतिकां आसात.
वनस्पतिशास्त्र, प्राणिशास्त्र, रसविद्या, वैद्यकशास्त्र ह्या शास्त्रांचोय धर्मीक प्रतिकांचे जडणघडणेचेर परिणाम जाता. भौतिकी, रसायनशास्त्र विश्वरचनाशास्त्र ह्या शास्त्रांतल्यो कांय कल्पना मांडपाखातीर धर्मीक आनी पुराणकथांतल्या प्रतिकांचो उपेग करतात.
सगळ्या धर्मांभितर, हिंदू धर्मांत सगळ्यांत चड प्रतिकां आसात. यंत्र हें विश्वाचें, वेदी हें जगाचें, स्वासोस्वास हें अग्निहोत्राचें आनी आचमनाचें, उदक हें अमृताचें प्रतीक आसा.
ब्रम्हदेवाचो हंस, विष्णुचो गरूड, शिवाचो नंदी, कार्तिकेयाचो मोर हीं वाहनां त्या त्या देवांचे उपस्थितीचीं प्रतिकां. तेच भाशेन पादूका ह्योय देवतेचें उपस्थितीचें प्रतीक. शंख, चक्र हीं आयुधां विष्णुच्या सामर्थ्याचीं प्रतिकां. त्रिशूळ हें शंकराच्या शासन अधिकाराचें प्रतीक. त्रिशूळ आनीकवटीं हीं कालीचीं प्रतिकां, कमल हें लक्ष्मी, सरस्वती आनी शुचिता हाचें प्रतीक. गायत्री हें ब्रम्हा, विष्णु आनी महेश हांचें आनी त्रिवेदांचें प्रतीक आसा.
पींड हें पितरांक दिल्ल्या वांट्याचें प्रतीक. ग्रहांचींय प्रतिकां आसतात. देखीक - धोणू हें शनीचें. चवकोन हें चंदाचें, त्रिकोण हें मंगळाचें प्रतीक.
वनस्पतीच्या रुपांतूय कांय प्रतिकां आसात तीं अशीं - पिंपळाचें झाड हें कांय देवांच्या वसतिस्थानाचें प्रतीक. तुळस, दर्भ हें पावित्र्याचें प्रतीक. रूद्राक्ष हें रुद्राचें प्रतीक.
स्वस्तिक हें शुभत्वाचें आनी दुश्ट शक्त निवारपाचें प्रतीक. बौध्द धर्मांत चक्र हें धर्म प्रवर्तनाचें प्रतीक. तंत्रशास्त्रांत प्रतिकात्मकताय व्हड प्रामामांत दिसता. मंडलां वा यंत्रां हीं तांत्रिकांचीं म्हत्वाचीं प्रतिकां. श्री यंत्र हें विश्व, विश्वात्मक देवी वा परमात्मो हांचे प्रतीक मानतात.
ग्रीसी लोकांनी देवतांचीं कांय प्रतिकां प्रागैतिहासिक लोकांकडल्यान घेतलीं अशें कांय जाणकारांचें मत आसा. ग्रीसांतल्या स्थानिक पंथांतल्यान व्हड प्रमाणांत प्रतीकवाद दिश्टी पडटा. दोनूय वटांनी धार आशिल्ली कुराड ही डायोनायसस हे देवतेचें प्रतीक.
क्रिस्तांव धर्मांत क्रिस्त, मॅरी, खुरीस आीन सैतान हांचेविशीं जायतीं प्रतिकां निर्माण जालीं. मेंढराचो राखणो हें क्रिस्ताचें प्रतिक आनी क्रिस्त हो सासणाची जीण दिवपी शक्तीचें प्रतीक. कॉन्स्टंटीनच्या काळासावन खुरसाचें प्रतीक दिसूंक लागलें.
इस्लाम धर्मांत देवाची मूर्त नासता. तेखातीर ह्या धर्मांत देवतांची प्रतिकां नासतात. पूण तांचें चांद-तारो हें एक म्हत्वाचें प्रतीक.
फुलां, वासाचीं द्रर्व्यां, दूप हांचो पारशी लोक प्रतिकां म्हणून वापर करतात. न्हवऱ्या व्हंकलेच्या कपलाचेर लायिल्लो वाटकुळो तिबो हें सूर्यकिरणाचें प्रतीक मानतात. अग्नी हें तांचें पवित्र प्रतीक.
चीनी लोकांच्या धर्मांत खूब प्रतिकां आसात. तांचे दरेके सजावटीक प्रतिकात्मक अर्थ आसता. जपानी लोकांचे जिणेंतूय प्रतिकांक म्हत्वाची सुवात आसा. - कों. वि. सं. मं.
धामस्कर, कमलाकांत पुंडलीक : (जल्म : 1 जुलय 1933, केरी - फोडें). सुटकेझुजारी. 'नॅशनल काँग्रेस गोवा' हे संघटनेचो तो वांगडी आशिल्लो. जानेवारी 1954 वर्सा सावन ताणें सुटके चळवळींत वांटो घेवंक सुरवात केली. 15 ऑगस्ट 1954 ह्या दिसां पत्रादेवीक मार्क फेर्नांडीस हाचें मार्गदर्शन जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. पोलिसांनी ताका धरलो आनी प्रादेशिक लश्करी न्यायालयान ताका एक वर्स आनी सात म्हयने बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. 18 मार्च 1956 ह्या दिसा बंदखणींतल्यान सुटका जातकच 'गोंय सुटके सैन्य' हे संघटनेखातीर तो भूंयगत वावर करूंक लागलो. 'मुंबय प्रदेश काँग्रेस समितीन' तिच्या रुप्या सुवाळ्या दिसा प्रशस्ती पत्रक दिवन ताचो भोवमान केलो. 1974 वर्सा भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
- कों. वि. सं. मं.
धामी संप्रदाय : प्राणनाथान स्थापन केल्लो एक संप्रदाय. हाका प्राणनाथी पंथ, महाराज पंथ, मेराज पंथ, खिजडा पंथ, चकला पंथ, धाम संप्रदाय अशींय हेर नांवां आसात. ह्या नांवांनी महाराज पंथ ह्या नांवावयल्यान संप्रदाय प्रवर्तकावयली निश्ठा आनी आदर उक्तो जाता. मेराज हें महाराज शब्दाचें अपभ्रश्ठ रूप आसुंये वा मीराज म्हळ्यार सजीव स्वर्गयात्रा ह्या अरबी शब्दाचो अर्थ जाता. खिजडा हें नांव ताका एका झाडावयल्यान मेळ्ळां. प्राणनाथाचो गुरू देवचंद हाचो पूत बिहारीदास हाणें 1655 त चकला नांवाच्या एका पंथाची स्थापना केल्ली. पूण हो पंथ धामी संप्रदाया भाशेनूच आशिल्ल्यान धामी संप्रदायकच फुडें चकला अशें नांव मेळ्ळें. धाम ह्या शब्दाचो सांप्रदायिक अर्थ आध्यात्मिक उच्च वा विशुध्द प्रेम असो जाता.
प्राणनाथान आपल्या काळांत प्रचलित आशिल्ल्या सगळ्या धर्मांचो अभ्यास केलो आनी तातूंतलीं मोलादीक तत्वां आपणावन तांचेरच आदारून धामी संप्रदायाची स्थापना केली. ह्या संप्रदायांत प्रेमतत्वाक म्हत्वाची सुवात दिल्या. ब्रम्हाची मूळ शक्ती ही प्रेमस्वरूप आसून, ती मेळटकच जीव ब्रम्हरूप जाता असो ह्या पंथाचो सिध्दांत आसा. प्रेम हें प्रत्यक्षांत आसलें वा ताचो अणभवय येता आसलो, तरी तें शब्दातीत वा अनिर्वचनीय आसा अशें प्राणनाथाचें मत. मनशाचे आध्यात्मिक उदरगतीखातीर सत्संगाची गरज आसता. जगत आनी ब्रम्ह हीं दोनूय अका आगळ्याच आनंदावरी आसून विशुध्द प्रेमावरवीं तांचो आनंद अणभवूंक मेळटा. हीच पुरशार्थाची निमाणी अवस्था अशें प्राणनाथान म्हळां. ताणें परमात्याचें नांव धाम = परमपद अशेंच दवरलां.
ह्या संप्रदायान हिंदू, मुसलमान, क्रिस्तांव हे सगळेच एकच आसात अशें म्हळां. धर्माच्या नांवार लोकांमदी तीडभावनेचो प्रसार जाता हें जाणून ताणें आपल्या पंथावरवी वेगवेगळ्या संप्रदायांच्या अनुयायांमदीं प्रेमाचो आनी सदभावनेचो प्रचार केलो.
सद्या ह्या संप्रदायाच्या अनुयायांचेर वैष्णव धर्माचो बरोच प्रभाव
