ध्यानचंद : (जल्म : 1905). नामनेचो भारतीय हॉकीपटू. तो पिरायेच्या पंगराव्या वर्सासावन हॉकी खेळपाक लागलो. ह्या खेळांतल्या फिशालपणाखातीरच 'पंजाब रायफल्स' पलटणींत ताका नोकरी मेळ्ळी. 1926त हिंदी - सैनिकी हॉकी पंगडा वांगडा न्युझीलंड, ऑस्ट्रेलियांतल्या हॉकी सामन्यांत तो 'सँटर फॉरवर्ड' म्हणून खेळ्ळो आनी ताणें 125 परस चड गोल केले, ताका लागून तो खूब लोकप्रिय जालो.
1928 वर्सा अॅम्स्टरडॅमांतल्या ऑलिंपिक सामन्याखातीर भारतीय पंगडांत ताची निवड जालीं, त्या वेळार ताणें वैयक्तिक 100 परस चड गोल केले. 1932 च्या लॉस अँजेलीसचे ऑलिपिंक सर्तीखातीर ताची परत निवड जाली. ह्या दोनूय ऑलिंपिक खेळांनी भारताक हॉकींत वस्तादपण मेळोवन दिवपाक ताणें मोलादीक वावर केलो. ताच्या मुखेलपणाखाल 1935त भारतीय हॉकी पंगड न्युझीलंडाक गेलो. थंय खेळिल्ले सगळे 47 सामने भारतान जिखले आनी वट्ट 584 गोल केले. तातूंत ध्यानचंदान 43 सामन्यांनी व्यक्तीगत 201 गोल करून एक खाशेलो विक्रम केलो. 1936त बर्लिन ऑलिंपिकाखातीर ताच्या मुखेलपणान गेल्ल्या भारतीय हॉकी पंगडान फाटोफाट तिसरे खेपे वस्तादपण मेळोवन हॉकीच्या मळार एक पर्जळीत परंपरा तयार केली. ह्या ऑलिंपिकाच्या निमण्या खेळांत जर्मनीचेर 8-1 अशी हार घालतना एकल्या ध्यानचंदान 6 गोल करून विक्रम केलो.
आंतरराश्ट्रीय हॉकीच्या मळार ध्यानचंदाक एक बरो 'सँटर फॉरवर्ड' म्हणून नामना मेळ्ळी. गोल करपाची एक खाशेली फिशालकाय ताणें जोडिल्ली देखून हॉकी मळावयलो 'जादूगार' (wizard) म्हणून ताका भोवमानान वळखतात. तीन ऑलिंपिक सर्तींनी (1928, 1932 आनी 1936) ताणें फाटोफाट भांगरा पदकां मेळयलीं. 1936 उपरांत ग्वाल्हेर संस्थानांत ते लस्करी अधिकारी म्हणून आशिल्लो. थंयसावन निवृत्त जातकच भारतीय हॉकी पंगडाक प्रशिक्षण आनी मार्गदर्शन दिवपाचें कार्य ताणें केलें. 1925त 'गोल' ह्या माथाळ्यासकयल ताणें आपल्यो यादी उजवाडायल्यो. - कों. वि. सं. मं.
द्युनां, झां आंरी : (जल्म : 8 मे 1828, जिनीव्हा; मरण : 30 ऑक्टोबर 1910, हायडेन). स्वीस आंतरराश्ट्रीय रॅड क्रॉस संघटनेचो संस्थापक आनी नोबॅल शांतताय पुरस्काराचो पयलो जैतीवंत. सुर्वेक सावन ते इवँजेलिकल पंगडांत आशिल्लो. ताणें 'यंग मॅन्स क्रिश्चन असोसिएशन' स्थापन केलें. 1859त सॉलफेरीनॉच्या झुजांतली मनीसहानी पळोवन ताका खूब वायट दिसलें. जखमी जाल्ल्या सैनिकांची सेवा करपाच्या वावरांत ताणें वांटो घेतलो आनी त्या अणभवाचेर Un souvenir de solferino हें पुस्तक बरयलें (1862). फुडें ह्या पुस्तकाचो इंग्लीशींत Memory of Solferino ह्या नांवान अणकार जालो. ह्या पुस्तकांत ताणें झुजामळार जखमी जाल्ल्यांची सेवा मानवतावादी नदरेंतल्यान आनी निःपक्षपातीपणान जावंक जाय, अशें मत मांडलें. ताच्या यत्नांक लागून एक समिती स्थापन जाली. तिचेंच फुडें आंतराश्ट्रीय रॅड क्रॉस समितींत रुपांतर केलें (1864). हाका लागून 1864ची जिनीवा कबलात जल्माक आयली. ही शांतीकायेची पयलीच कबलात.
फुडें तो पॅरिसाक गेलो. 1870-71च्या फ्रँको-प्रशियन झुजांत ताणें जखमी लोकांची सेवा केली. तेन्नासावन रॅड क्रॉस चळवळ चड प्रसिध्दीक आयली. 1871त ताणें झूज टाळपाखातीर आंतरराश्ट्रीय न्यायालयान मध्यस्थी करची आनी स्नेहभाव निर्माण करचो अशें सूचयलें. पूण ताचे यत्न फळादीक जालेनात. पूण ताच्या ह्या कार्याक लागून ताचें धंद्यातलें लक्ष उडलें आनी तो बेकार जालो. तेन्ना तो 1895 मेरेन भोंवत आशिल्लो. फुडें एका पत्रकाराक तो मेळ्ळो. संवसारीक एकचाराखातीर ताणें कितल्याश्याच देशांकडेन पत्रवेव्हार केलो. 1899-1907 च्या हेग परिशदांचें सगळें श्रेय ताका दितात. ताच्या मोलादीक वावराखातीर 1901त फ्रेदेरिक पासी हाचेवांगडा ताका पयलो नॉबेल शांतताय पुरस्कार दिलो. तााक आनीकूय जायते भोवमान फावो जाल्यात. अखेरमेरेन तो झुजांतल्या जखमींक मदत करतालो. गुलामगिरीआड तशेंच संवसारीक निःशस्त्रीकरणा खातीर तो निमाणेमेरेन झटलो. कों. वि. सं. मं.
द्यूकॉम, एली : (जल्म : 19 फेब्रुवारी 1833, जिनीवा; मरण : 7 डिसेंबर 1906, बर्न). नोबॅल पुरस्कार जैतीवंत स्वीस पत्रकार. Revue de Geneve ह्या खबरांपत्राचो तो मुखेल संपादक आशिल्लो (1855). ते उपरांत तो बनाक गेलो आनी थंय ताणें Der Fortschritt हें खबरांपत्र सुरू केलें. तातूंतल्यान तो संवसारीक शांतताय कार्याचो प्रसार करतालो. ताणें ज्युरी सिंप्लॉन रेल्वे कंपनींत चिटणीसाचें काम घेतिल्लें. पूण फाविल्ल्या वेळांत ते शांततायेच्या वावरांत लक्ष घालतालो. युरोपी संघटनेच्या वावरांत ताणें सक्रिय वांटो घेतलो आनी ताच्या पुरस्काराखातीर Les Etats - Unis-d' Europe हें नेमाळें चलयलें. 1865त स्थापन जाल्ल्या आंतराश्ट्रीय शांतताय आनी स्वातंत्र्य संघाचें म्हयन्याळेंय तोच चलयतालो.
1899त ताणें आंतरराश्ट्रीय शांतताय परिशदांनी वांटो घेतलो आनी फुडें दोन वर्सांनी आंतरराश्ट्रीय शांतताय कार्यालयाची स्थापणूक केली. ताचो तो पयलो सचीव आशिल्लो. 1865त ताणें ह्या कार्यालयाची स्थापणूक केली. ताचो तो पयलो सचीव आशिल्लो. 1865त ताणें ह्या कार्यालयाचो सगलो पत्रवेव्हार उजवाडायलो. 1902 त, ताच्या मोलादीक वावराखातीर संवसारीक शांततायेखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार ताका चार्ल्स द गॉल हाचेवांगडा वांटून मेळ्ळो.
ताणें बरयल्लीं कांय पुस्तकां अशीं -
L'oeuvre de la paix (1893); La programme pratique des amis de le paix (1897); Precis historique de mouvement en faveur de la pai (1899). - कों. वि. सं. मं.
द्यूत : (पळेयात जुगार).
द्यू विन्यो, विसेंट : (जल्म :18 मे 1901, शिकागो-इलिनॉय. मरण : 12 नोव्हेंबर 1978). अमेरिकी जीवरसायनशास्त्रज्ञ. ताचें शिक्षण इलिनॉय विद्यापीठ, अरबॅना (बी. एस्. 1923, एम्. एस्. 1924) आनी रॉचेस्टर विद्यापिठाची
