विष्णु विशींचो दुजोभाव ना जालो. ह्या साक्षात्कारा उपरांत नरहरीन आपली उरिल्ली जीण विठ्ठल भजांत घालयली. नरहीन जायते अभंग बरयल्यात. नरहरीच्या एका अभंगांत गौबीनाथ अशें ताच्या गुरूचें नांव मेळटा. हरीहरैक्याची भावना उक्तावपी नरहरीचो एक अभंग असो – शिव आणि विष्णु एकचि प्रतिमा Ι ऐसा ज्याचा प्रेमा सदोदित ΙΙ धन्य ते संसारी नर आणि नारी Ι वाचे करकरी उच्चारिती ΙΙ नाही पै तो भेद अवघाचि अभेद Ι द्वेषाद्वेषा संबंध उरी नुरे Ι सोनार नरहरी न देखे पै द्वेत Ι अवघा मूर्तिमंत एकरूप ΙΙ -कों. वि. सं. मं.
नरेंद्र : (जल्म : तेरावो शेंकडो). महानुभाव पंथीय मराठी कवी. महानुभाव पंथियांच्या ‘साती ग्रंथां’ त आस्पाविल्ल्या ‘रुक्मिणीस्वयंवर’ ह्या काव्याग्रंथाचो कर्तो. पोरण्या पोथयांनी नरेंद्र ह्या रूपाप्रमाण नरींद्र हेंय रूप मेळटा. महानुभाव साहित्यांत ‘नरींह’ आनी नरेंद्र ह्या दोनूय नांवांनी ह्या कवीचो उल्लेख आयला.
नृसिंह आनी शैल्य हे नरेंद्राचे दोन भाव लेगीत कवीच आशिल्ले. ते देवगिरीच्या रामदेवराव यादवाचे आश्रीत आशिल्ले. नरेंद्राचे उपनांव अयाचित. रुक्मिणी स्वंयवया विशीं एक आख्यायिका आसा ती अशी : नरेंद्रान कृष्णचरित्रांतल्या रुक्मिणी स्वंयवराच्या प्रसंगाचेर 1800 ओवयांचें काव्य बरयलें. हें काव्य राज्यसभेंत वाचून दाखयताना 312वे ओवये मेरेन काव्य-वाचन जालें. इतल्यांत त्या काव्यांतल्या काव्यसौंदर्यान मुग्ध जावन रामदेवराव यादवान सांगलें की ह्या काव्याचे निमाणे कडेन आपलें नांव बरोवंचेचं. नरेंद्राक तें मानलेंना. पूण राजाचे आज्ञे मुखार ताचो नाइलाज जालो. ताणें राजाक सांगलें हो ग्रंथ अशुध्द आसा, फाल्या सकाळीं निवळावन दितां, आनी ताणें एके राती पुरतो तो ग्रंथ घरा व्हेलो. आपल्या दोनूय भावांच्या आदारान रातोरात जाता तितल्यो ओवयो बरोवन काडल्यो. दुसरे दिसा सकाळीं रामदेवरावाले राजदूत येवन मूळ काव्य घेवन नरेंद्र, महानुभाव पंथांतल्या आचार्य नागदेव हाचे कडेन गेलो आनी ताचे कडल्यान संन्यास दिक्षा घेतली. नरेंद्राचो मूळ ग्रंथ 1,800 ओवयांचो आशिल्लो, अशें स्मृतिस्थळा वयल्यान कळटा. पूण महानुभाव महत श्रीकृष्णराजदादा पारिमांडिल्य हाचे कडल्यान मेळिल्ली रुक्मिणी स्वंयवराची पुराय पोथी पयलीं श्रीकृष्णदास महानुभाव (हैदराबाद) हाणें 1970 आनी उपरांत सुरेश डोळके हाणें 1971 वर्सा मूळ स्वरुपांत उजवाडायली. तातूंत 2936 ओवयो आसात. पूण ह्यो ओवयो कशो आनी कोणें वाडयल्यो असो प्रस्न उपरासता. नरेंद्राचे रुक्मिणीस्वंयवर हें आद्य महानुभावीय काव्यांतलें सगळ्यांत श्रेष्ठ आसून, हें काव्य विदग्ध संस्कृत महाकाव्यांच्या श्रेणीतलें. ताची कथा चड करून भागावतांतली आसली, तरी ते कथेचेर महाकाव्याचो साज चडोवपा खातीर नरेंद्रान पंचमहाकाव्यांचो चड करून हर्षाच्या नैषधीयचरिताचो उपेग केला. ह्या काव्यांत नरेंद्राचें विदग्घ रचणुकेचें खाशेलपण, प्रभावी व्यक्तिमत्व, ताची कल्पनाशक्त आनी खोल व्यासंग दिसता. -कों. वि. सं. मं.
नर्मदा : (रेवा, अमराजा, मैकलकन्या बी) उत्तर भारत आनी दख्खन सडो हांच्या शिमे वयल्या देगणांतल्यान अस्तंतेक व्हांवपी न्हंय. लांबाय 1310 किमी. आनी उदक व्हांवपाचें क्षेत्र 98,420 चौ.किमी. ही न्हंय मध्य प्रदेश राज्यांतल्या मैकल दोंगरावळीच्या अमरकंटक सड्याचेर, सुमार 1057 मी. उंचायेचेर एका झऱ्यांतल्यान उगम पावून त्या राज्यांतल्यान 1078 किमी. व्हांवता. उपरांतचे 32 किमी. महाराष्ट्र आनी गुजरात राज्यांची शीम जाता. निमाणचे 160 किमी. ती गुजरात राज्यांतल्यान वचून भडोचा लागसार अरबी समुद्राच्या खंबायतच्या आखाताक मेळटा. तिच्या मार्गांत कितलेशेच ल्हान ल्हान घसघशे आसात. ताका लागून तिचें ‘उडक्यो मारीत वचपी’ ह्या अर्थाचें रेवा हें नांव सार्थ थरता. तिचें देगण लांबट आनी अशीर आसा. ह्या देगणांत बेसाल्ट, चुनखडक, वालुकाश्म, ग्रॅनायट आनी नायस, डोलोमायट, शेट, संगमरवर आदी प्रकारचीं खडपां आसून तातूंत लोखण, मॅंगेनीज, कोळसो, डोलोमायट, संगमरवर, चुनखडक हीं खनीजां मेळटात. हांगा सुपीक काळी माती आनी गाळमाती आसा. न्हंयेच्या वयल्या दोंगराळ वाठारांत तांदूळ आनी कड्डणां, वयल्या सपाट वाठारांत गंव आनी ज्वारी आनी सकयल्या वाठारांत कापूस, तलबियो आनी ज्वारी हीं मुखेल पिकां आसात. उगमा उपरांत ही न्हंय पयलीं उत्तरेक आनी वायव्येक व्हांवता. सुमार 25 मी. उंचायेच्या कपिलधारा घसघशा वयल्यान सकयल कोसळून ती दोंगराळ भांगातल्यान कितलींशींच मोडणां घेवन खोल आनी अशीर देगणांतल्यान एका तीव्र मोडणा कडेन मंडला गांवांत येता. मंडला आनी जबलपूर हांचे मजगतीं नर्मदा देगण मातशें रूंद आसा. जबलपूरा लागसार अशीर घळींतल्यान ती घसघशावयल्यान 35 मी. सकयल येता. एके सुवातेर ही घळ माकड वा हरण सहज उडकी मारून पलतडी वतलें इतली अशीर आसा. थंय तिका बंदरकुदी वा हरणफाळ म्हणटात. हाचे उपरांत तिची तीन किमी. लांबायेची नामनेची भेडाघाटची संगमरवरी खडपांची घळ आसा. हे उपरांत ही न्हंय जबलपूर ते इंडिया ह्या 350 किमी. च्या सुपीक मळांच्या वाठारांत येता. नर्मदेक उत्तरे कडल्यान हिरण ही एकूच मुखेल उपन्हंय मेळटा. बरना, कोलार आनी ओसरंग ह्यो उजवे वटेनच्यो हेर उपन्हंयो. सातपुड्याच्या उत्तर देंवते वयल्यान मात बंजार, शेर शक्कर, गंजाल. तवा, छोटी तवा, कुंडी ह्यो उपन्हंयो येवन मेळटात. छोटी तवा संगमा कडेन मंधार आनी दर्डी हे 12 मी. उंचायेचे धबधबो आसात. मंधार प्रतापाच्या आयल्यान 34 किमी. पुनासा धरणाचो जागो आसा. नर्मदा कांठावयल्या महेश्वर ह्या अहिल्या बाई होळकराचे राजधानी पसून आठ किमी. सहस्त्रधारा हो घसघसो आसा. मांधाता उपरांतच्या दोंगरांतल्यान भायर पडून नर्मदा 150 किमी. च्या सुपीक मंडलेश्वर मैदानांत येता. मागीर हरिंगपाल लागसारच्या 150 किमी. चे निमाणे घळींतल्यान ती राजपीपलाचे उदेंतेक गुजरातच्या मैदानांत येता. थंय मोडणां घेत-घेत ती ८० किमी। वयल्या
