नाईल वा बाहर-अल्-अबयाद म्हणटात. ती न्हंय 800 किमी. अंतराचेर आशिल्ल्या खार्टूम देशांत निळी नाईल हिका मेळटा.
इथिओपियेंतल्या सुमार 1829 मी. उंचाये वयल्या ताना तळ्याक मेळपी अब्बाल न्हंयेन सुरू जाल्ली निळी नाईल वा अल् बाहर अल् अझराक आग्नेय, अस्तंत आनी वायव्य दिशांनी तशेंच सुमार 1,220 मी. खोल व्हांवत वचून 1,360 किमी. चेर आशिल्ल्या खार्टूम देशांत धवे नाईलाक मेळटा. निळी नाईल आनी तिच्या उपन्हंयांच्या नेटाच्या प्रवाहांनी पावसाळ्यांत हाडिल्ल्या उदकान नाईलाक हुंवार येता.
खार्टूमा सावन सुमार 80 किमी. अंतराचेर नाईलाच्या नामनेच्या स धबधब्यांतलो सवो धबधबो आसा. ताचे उपरांत इंग्लीश एस आकाराच्या व्हड मोडणाचेर पांवचो, चवथो आनी तिसरो धबधबो आसा. इजिप्ताचे शिमे वयल्या वाडी हॅल्फा उपरांत आशिल्लो दुरो धबधबो सद्या आस्वानच्या व्हड धरणाक लागून तयार जाल्ल्या नासर जलाशयांत गेला. पयलो धबधबो आस्वान धरणा लागसार आसा. ह्या धबधब्यांक लागून लागसल्ल्या वाठारांत नाईल न्हंयेचेर व्हड्याची येरादारी जावंक शकना. दोन धबधब्यां मदल्या वाठारांत मात व्हडीं चलतात. खार्टूम ते वाडी हॅल्फा सावन नाईल सुमार 1,488 किमी. रेंवटी वाठारांतल्यान वता. थंय सावन ती 400 किमी. ते 3.2 किमी. रूंदायेच्या प्रदेशांतल्या वालुकाश्मा वयल्यान आनी फुडें 720 किमी. वालुकाश्म आनी चूनखडये वयल्यान व्हांवता. उपरांत ती चूनखडयेवयल्यान 800किमी. कायरो मेरेन येता.
नाईलाच्या 160 किमी. लांबायेच्या आनी सुमार 2,300 चौ. किमी. आवांठाच्या त्रिभूज वाठारा मदीं कायरो तशेंच भूमधअय दर्याचेर टोकांस ऍलेक्झांड्रिया आनी पोर्ट सैद हीं बंदरां आसात. नाईलाच्या मुखेल सात फांट्यांतले रोझेटा आनी दॅमिएटा हे दोन फांटे चालू आसात. नाईलाच्या अशीर देगणांत आनी त्रिभूज वाठारांत भरपूर इजिप्ती लोक रावतात. हांगा बरे प्रतीचो लांब धाग्याचो कापूस, तांदूळ, ऊंस, मूग, तीळ, गंव, घोंसाळीं, कांदे, खाजूर, द्राक्षां आंदींचे भरपूर पीक काडटात. कपडे, शिमीट, सारें, चामड्या उद्देगाचे कारखाने आसात. आस्वान धरणाक लागून सुदान वाठाराकय भरपूर फायदो जाता.
नाईलाच्या देगणांत वेपारी वाऱ्यांक लागून थंयचें हवामान उश्ण आनी सुकें आशता. दक्षिणेक आनी उथिओपियेंत 150 सेंमी. पावस पडटा. दर्यादेगे लागसार हो पावस सुमार 20 सेंमी. आसता. देखून नाईलाच्या हुंवाराक लागून जें उदक मेळटा ताचेरच चड करून शेती आदारून आसता.
शेताक वर्सयभर उदका पुरवण करपा खातीर एकुणिसाव्या शतमाना सावन शरणां बांदपाची येवजण चालीक लागली. 1843-61 मेरेन खारजां वरवीं शेताक उदका पुरवण जाताली. उपरांत 1901 त दॅमिएट्टा गांवांत ‘झिफ्टॅ’, 1902 त कायरो सावन 320 किमी. अंतराचेर ‘अस्यूत’, 1909 त 254 किमी. अंतराचेर इस्ना, 1930 त नॅज हामॅदी आदी बांद बांदून शैताक उदका पुरवण करूंक लागले. 1899 ते 1902 काळांत आस्वानाचें पयलें धरण बांदलें. तशेंच हांगा वीज उत्पादनाचीय वेवस्था जाली. फुडें 1959-71 मेरेन आस्वान हायडॅम हें धरण तयार जालें. हांगा न्हंयेची रूदांय फकत 549 मी. आसून तेवटेनचीं पालसणां ग्रॅनायटाचीं आसात. नाईलन्हंयेचो चडांत चड उपेग करून घेवपा खातीर तिचे कडेन संबंद येवपी देशांच्या पालवान जायत्यो येवजणो आंखल्यात. -कों. वि. सं. मं.
नाक : शरिराच्या पाँच ज्ञानेंद्रियांतलें नाख हें एक इंद्रीय. मुखामळाचेर मदीं आशिल्ल्या ह्या इंद्रियाचें मुखेल काम वास घेवप हें आसलें, तरी उस्वास घेवपाकूय नाकाचो उपेग जाता.
उदकांत रावपी प्राणी गंधज्ञाना खातीर नाकाचो उपेग करतात आनी उदकांतलो ऑक्सिजन मेळोवपाक उदक तोंडांतल्यान भितर घेवन भायर सोडटात. तांच्यांत घ्राणेंद्रीय आनी श्वसनेंद्रीय एकमेकां पासून वेगळीं आसतात. मनीस सोडून हेर प्राण्यांनी नाक हें तोंडावळ्याचो एक मुखार आयिल्लो भाग आसता. आनी विशिशअट परिस्थितीचे गरजे नुसार ताची हालचाल घडटा. देखीक – उंटाच्यो नाकपुडयो दोळ्यांच्या पापण्यांवरीं धांपूंक वा उगडूंक मेळटा. रेंव पोखरपी प्राण्यांच्यो नाकपुडयो मुखार नासून त्यो वयर उकत्यो जावपी (ऊर्ध्वमुखी) आसतात. दुकर आनी रानवटी जनावरांचें नाक लांब सोंडो कशे आसता. हतयाची सोंड हेंच ताचें नाक. वास घेवपा खातीर, वस्त घट धरपा खातीर वा उदक पिवपा खातीर तो सोंडयेचोच वापर करता.
मनशाच्या नाकाचे आकार हे विशिश्ट वंशांचीं लक्षणां अशें मानतात. नाक लांब, शिडशिडीत, तोंची भशेन मातशें मुखार आयिल्लें वा मोटवें, चेपटें, पातळिल्लें आसता. कॉकेसॉयड वंशांत नाक चड करून सरळ, अशीर आनी तोंची भशेन मुखार आयिल्लें आसता. पूण मॉगोलॉयड वंशांत नासासेतू देंवतो आनी नाकपुडयो मध्यम स्वरुपाच्यो पातळिल्लयो आसतात.ऑस्ट्रेलियी वंशांत नाक रूंद आसता पून तें चेपटें वा पातिळिल्लें नासता. निग्रॉयड जातींत तें रूंद, बसकट, पातळिल्लें आसता.
नाकाचे घटक : मनशाच्या नाकाचे दोन मुखेल घटक आसतात. (1) भायलें नाक, हातूंत सकयल्या भागांत नाकपुडयो आसतात. (2) भितरलें नाक वा नाकाची पोकळी. हे दोनूय घटक एकमेकांक जोडिल्ले आसतात. नाकाचे वयलो आनी सकयलो व्हडलो भाग वारें फुफुसांनी घेवपाक म्हळ्यारूच उस्वास घेवपाक वापरतात. दोनूय नाकपुडयो उकत्यो आसतात आनी सबंद नाक भायल्या वातावरणा कडेन संबंद दवरून आसता. नाकाचे पोकळेचे फाटले वटेन एक मासाळ पड्डो आसता आनी तोंडांतल्यान अन्न घेतकच तो पड्डो वयर सरता आनी अन्न नाकांतल्यान भायर सरूंक दिना. नाकाचे पोकळेचो फुडलो भाग मदल्या नासपटलान (nasal septum) दोन वांट्यांनी विभागला आनी ताच्यो दावी-उजवी नाकपुडयो तयार जाल्यात. ह्यो नाकपुडयो फुडले वटेनच्यान वेगळ्यो-वेगळ्यो आसल्यो तरी फाटले वटेनच्यान त्यो एकमेकांक जोडल्यात. नासपटलाचो वयलो भाग हाडाचो आसता आनी सकयलो भाग उपास्थी (Cartilage) पसून तयार जाल्लो आसता. उपास्थी रचनेक लागून नाकाचो आकार तयार
