जाता. ह्या उपास्थींक कांय स्नायू जोडिल्ले आसतात आनी त्या स्नायूंक लागून नाक फुलोवपाक मेळटा.
नाकाचे पोकळेंत, मस्ताची आनी वयल्या दांतांचे माळेवयली अशो दोन पोकळ्यो ल्हान ल्हान बुरकांनी जोडिल्ल्यो आसतात, तशेंच दोळ्यांतलीं दुकां ब्हांवन वचपाची वाट आसता. ते खातीर खूबशे खेपे, चड रडूंक आयल्यार, दूकां नाका वटेन भायर येतात. मान आनी गळ्यांतल्या भायल्या आनी भितरल्या रगताशिरांचें जाळें आशिल्ल्यान नाकाक भरपूर प्रमाणांत रगताची पुरवण जाता. नासपटलाच्या फुडल्या आनी सकयल्या भागाचेर बारीक-बारीक शिरांच्या जाळ्याक, पेशाजलांचो (tissue) आदार नाशिल्ल्यान खूब फावटीं ह्या भागांतल्यान रगत व्हांवता.
कार्य- नाकाच्या मुखेल कार्यांत 1) वासाचें ज्ञान (गंधज्ञान) 2) हवा गाळप आनी फुफुसांत वचपी हवेचें आर्द्रीकरण (Humidification) आनी तापमान योग्य दवरप ह्या कार्यांचो आस्पाव जाता.
ह्या कामां भायर आवाजाच्या अनुस्पंदनांत (Vibration) मदत करप, नाकाची नितळसाण राखप आनी श्लेष्मकला आच्छादन (mucosa of nose) सदांच वलें दवरप हेंय कार्य नाक करता. 1) वासाचें ज्ञान – हवा गंधक्षेत्रा कडेन पावल्यारूच वासाचें ज्ञान जाता तेखातीर थंडी जावन, नाक चोंदल्यार, वास वा घाण येना. घाणयारी वा दुशीत हवा नाकांत गेल्यार, मनीस नाक बंद करून ती हवा फुफुसांत वचपा पासून आडायता. 2) हवा गाळप – हवेंत आशिल्ले धुल्लाचे कण वा सुक्ष्मजंतू वा हेर कसलेय बारीक-बारीक पदार्थ नाकांत वचूंक शकतात. तांकां नाकांतले केंस आडायतात, आनी जरी ते भितर गेले तरी स्लेष्मकलेचेर दसतात आनी हवे वांगडा फुफुसांत वचपाक शकनात. 3) हवेचें आद्रीकरण आनी तापमान योग्य दवरप – हवा फुफुसांत पावता तेन्ना तिचें तापमान 30 ° से. आसता आनी ताची आर्द्रताय 75% ते 95% आसची पडटा. योग्य तापमान आनी आर्द्रताय तयार करपा खातीर नाकाची स्लेष्मकला आच्छादनाची क्रियाशीलताय बऱ्यांत बरी आसची पडटा.
नाकाचे विकार – नाकाचे विकार खूब तरांचे आसात, तातूंतले कांय म्हत्वाचे आसात ते अशे – 1) भायल्यो वस्तू नाकांत वचप – बारीक वस्तू देखीक – बारीक फातर, खडू, पेन्सिलीचे कुडके सारकील्यो वस्तू ल्हान भुरगीं आपल्या नाकांत घालतात आनी त्यो चड काळ तशेच नाकांत उरल्यार नाकपुडयेंतल्यान पूं वा रगशेल्ली मातेर भायर येता. ते खातीर असल्यो वस्तू नांकात गेल्यार त्यो रोकड्योच काडूंक जाय. 2) नाकांतल्यान रगत व्हांवप – नाकाच्या मदल्या पड्ड्याच्या सकयल्या आनी फुडल्या भागार बारीक बारीक रगताच्या शिरांचें जाळें आसता, आनी ताका चडशा पेशीजाळांचो आदार नाशिल्ल्यान त्यो फुटूंक शकतात आनी ताका लागून रगत व्हांवता. रगत व्हांवता तें रोखडेंच बंद करूंक जाय ते खातीर दोन बोटांनी भायले वटेन नाकपुडयो धा मिनटां घट्ट दामून दवरल्यार रगत व्हांवपाचें थांबता. पून जर तें थांबलेंना जाल्यार दोतोरागेर व्हरून नाकाचे पुडयेंत कोकेन आनी ऍड्रेनॅलीन ह्या वखदांनी बुडयल्ली वात घालची पडटा. इतलेंय करून रगत थांबलेंना जाल्यार विजेचो वापर करून त्यो फुटिल्ल्यो शिरो जळोवच्यो पडटा. 3) नाक गळप, थंडी जावप – बारीक जंतू, खर वास वा हेर कसल्योय ऍलर्जीक वस्तू नाकांत वचत जाल्यार नाकाचे श्लेष्मकलेंतल्या ग्रंथींतलो स्त्राव वाडटा आनी नाक व्हांवंक लागता. एकेकदां खूब शिंकोय येतात, तकली जड जाता आनी जोर लेगीत येवंक शकता. चडशे खेपे व्हायरस वा ऍलर्जी हेंच कारण आसता. तेन्ना ऍण्टीहिस्टामीन (antihistamine), ऍस्पिरीन (aspirin), विटामीन सी (Vitamin C) पोटांत घेवप वा मॅंथॉल सारक्या वखदांचो वास घेतल्यार बऱ्याक पडूंक शकता. परतून परतून नाक चोंदल्यार, नाक-ताळो आनी कानाचो तज्ञ दोतोरा कडल्यान तपासून घेंवचें.
-डॉ. पूर्णानंद अवदी
नाग : (विभाग : पृष्ठवंशी (फाटीकणो आशिल्लो) ; वर्ग : सरीसृप (सरपटपी); गण: स्क्यूमॅटा; उपगण : सरपेंटस (सोरोप); कूळ : इलॅपिडी; पंगड : प्रोटेरोग्लाफा ; जाती : नाजा; प्रजाती: नाजा). फोड आशिल्लो हो सोरोप चड करून उश्ण प्रदेशांनी दिश्टी पडटा. पुराय वाड जाल्ल्या नागाची लांबाय सुमार 1350-1600 मिमी. मेरेन आसता. नराची लांबाय मादये परस चड आसता. वेगवेगळ्या वाठारांनी वेगवेगळ्या रंगांचे नाग आसतात. भारतांत सांपडपी नागांचो रंग चड करून काळो आसता. कांय कडेन गंवा रंगाचे नागय सांपडटात. गोंयांत सांपडपी नाग चड करून गंवाच्या, काळ्या वा पुडीरंगांचे आसतात. पूण कुडीचे सकयले वटेनचो कोर धवसो वा हळदुवसार आसता. राजस्थानाच्या दक्षिण वाठारांत कांयकडेन धव्या रंगाचे नाग सांपडटात.
नागाचें खाशेलेपण म्हळ्यार ताचें फोड (फणो). ताचे मानेर लांब बरगड्यो आसतात. नाग गरजे प्रमाण जेन् ह्यो बरगड्यो फुलयता तेन्ना फोड तयार जाता. ताका कोणूय दुखयत जाल्यार तो आपणाची राखण करपा खातीर फणो फुलोवन तयारेंत उबो रावता. ते प्रमाण तो रागान चाबता तेन्ना फोड फुलयता.
ज्या नागांचीं फोडां रूंद आसतात तांकां वयले वटेन ओक्लां वरी खूण आसता. पूण चडशा नागांच्या फण्यार वाटकुळी काळी खूण आसून तिचे भोंवतणी धवें वाटकूळ आशता. चडशा नागांचे मानसकयल काळे पटे आशतात. तांकां वडी म्हणटात. ह्या वडींच्या संखे प्रमाण नाग चाबतकीर ताच्या विखाची बाधा जावपाची गती थारता असो समज आशा. कांय नागांच्या फोडांचेर कसलीच खूण नासता. ह्या प्रकाराचे नाग कच्छ, राजस्थान, काठेवाड आनी मध्य भारतांत सांपडटात.
नागाची तकली कुडीच्या मानान ल्हान आसून मानसावन स्पशअटपणान वेगळी आसना. नाकपुडयो उब्यो आनी व्हड आसतात. दोळे मध्यम पूण
