साहित्य म्हणून नाट्यसंहिता वाचतना वाचक साहित्य आस्वाद घेवंक पावता. फरक इतलोच उरता तो म्हळ्यार संहिता प्रयोगरुपांत मुखार येता तेन्ना तिच्या दृश्य आनी श्राव्य आंगां खातीर, तिचो अणभव निव्वळ वाचनाच्या अणभवा परस प्रभावी आसता.
अशे तरेन नाटक हे कले फाटल्यान नाटककार दिग्दर्शक, नट-नटी, संबंदीत तंत्रज्ञ आनीक प्रेक्षक हांच्या परस्पर संबंदांतल्यान आनी सहभागांतल्यान नाटक घडटा. देखून तो एक सामुहीक आविश्कार. हातूंतलो दर एक घटक परस्पराचेर आदारीत आसलो तरी तो स्वतंत्रपणान नाट्यप्रयोगाच्या येसा खातीर आपलें अशें योगदान करता. -कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद: बालरंगभूमी, एकांकी, कोंकणी साहित्य (नाटक) नभोनाट्य, बॅले.
नाटेकर, बाळकृष्ण नारायण: नाट्य संगिताक नवें मोडण दिवपी एक नामनेचो नाट्य संगीतकार. ताका बाळकोबा ह्या नांवान वळखताले. मुळामतूच तो बुदवंत. जायत्या जाणाचें गायन आयकून नाट्य संगीता वांगडाच लावणी आनी ठुमरी गायनाची कला ताणें आत्मसात केल्ली. ताचो आवाज गोड आशिल्लो. ताका सतारीचेंयबरें गिन्यान आशिल्लें. ‘शाकुन्तल’ नाटकांतल्या कण्वाच्या आनी सौभद्रांतल्या नारद आनी कृष्ण ह्या भुमिकां खातीर ताका भरपूर येस मेळ्ळें.
नाट्यसंगिताक आकार आनी प्रतिश्ठा मेळोवन दिवपाच्या वावरांत बाळकृष्णाचो व्हड वांटो आसा. त्या काळांत पदांक चाली दिवपी तो एकलोच आशिल्लो. आयकुप्यांची आवड लक्षांत दवरून तो पदांक चाली लायतालो.
फुडें आवाजांत दोश निर्माण जाल्ल्यान तो निवृत्त जालो आनी संगिताचें तशेंच सतारीचें शिक्षण दिवंक लागलो. फुडें 1910 वर्सा पुण्याक ताका मरण आयलें. -कों. वि. सं. मं.
नाट्यछटा : (पळेयात नाटक)
नाट्यसंगीत: शास्त्रीय सुगम संगिताचो एक प्रकार. आदीकाळा पासून नाट्याविश्कारांत गद्य संवादा वांगडा काव्यात्मक पद्य रचनांचो आस्पाव जाल्लो दिश्टी पडटा. ही पद्यमय रचना (नाट्यगितां) आनी तीं सादर करपाक वापरिल्लीं वाद्यां, साथ आनी गायक हांची तिगांची एका संगीत सुत्रांत बांदपी संगीत दिग्दर्शक अशा चार घटकांचो आविश्कार नाट्यसंगितांत घडटा.
रागदारी संगीत, लावणीम किर्तन, अभंग, टप्पा, ठुमरी, लोकगितां कर्नाटकी संगीत अशा प्रचलीत संगिताच्या प्रकाराचो आदार घेवन वृत्तछंदात्मक नाट्यगितां, तबलें, पांयपेटी, सारंगी, वायोलीन सारकिल्ल्या वाद्यसंगिताचेर नाट्यसंगीत नाटकांत सादर करतात.
नाटकांतलें नाट्यसंगीत हो नाटकाच्या कथानकाचो आनी नाटकाच्या एकंदर आविश्काराचो एक एक भाग आसलो तरी नाटकांत नाट्यसंगिताचो आस्पाव अमूक एका उद्देशान जाला अशें म्हणप शक्य ना. सुर्वेच्या काळांतलो कला आविश्कार चडसो तीन पदरी आसतालो. तातूंत नाच, गावप आनी नाट्य ह्या तीन आविश्कारांचो आस्पाव आसतालो. हे परंपरेंतल्यान नाट्य आविश्कारांत संगिताचो आस्पाव जाला आसूं येता. नाटक हें अनेक रस निष्पन्न करपी कला माध्यम जाल्ल्या कारणान सगळ्या रसां मदीं सुमेळ सादपा कडेन लक्ष दिवप जायत आयलां. हाका लागून राग, दुख्ख, सारकिल्ल्या गंभीर रसांचो ताण ल्हव करपा खातीर भोवतेक नाटकांनी विनोदाचो रसूय हेतु पुरस्कार आस्पावल्लो मेळटा. गंभीर प्रकृतीचे शोकांतिकेंत लेगीत प्रेक्षकाच्या मना वयलो ताण ल्हव करपाक गंभीर प्रसंगा उपरांत हलको फुलकोसो विनोदी प्रसंग घालपाची चाल भोवतेक नाटकांनी दिसता. ह्याच तत्वान गद्य तत्वान संबंदाचो उतारो म्हणून पद्यमय संवादाचो(संगिताचो) वापर जाला आसूं येता. स्वतंत्र संगीत आविश्कार म्हणून नाट्य संगीत हें नाटकांचें आंग आसप अशें संभवनीय दिसना.
1690 सावन सादर केल्लीं तंजा वरचीं संगीत नाटकां आनी 1818 उपरांत सादर केल्लीं गोंयचीं संगीत नाटकां हीं संगीत नाटकाच्या उपलब्ध आशिल्ल्या इतिहासाची सुरवात म्हणूं येता. हाचे पयलींच्याय संगीत नाटकांचें अस्तित्व न्हयकारूंक मेळचें ना, तरी ते संबंदीं अधिकृत अशी म्हायती उपलब्ध ना. मराठी नाट्य संगिताच्या इतिहासांत लेगीत 1843 वर्साच्या ‘सीता स्वयंवर’ ह्या आख्यानवजा संगीत पुराणीक नाटका पासून मराठी संगीत नाटकाची सुरवात मानतात. हाचें कारण म्हळ्यार 1843 वर्सा उपरांत मराठी नाट्य संगिताक एक सलग परंपरा मेळ्ळी.
नाट्य संगितातलें संगीत हें नाटका पासून चड पयस वचूंक फावोना. तशेंच हें संगीत नाटकाक मारकूय जावंक फावोना. नाट्य संगिताचो नाट्याचेर तसो नाटकाचो संगिताचेर विघातक प्रभाव पडनासतना वा हांचें दोगांचें कोरें मिश्रण जायना आसतना दोगांयचो संयोग जावन तीं दोगांय एकजिवी जावप हें दोगांयचे भलायकेचे नदरेन गरजेचें अशें जरी आसलें तरी नाट्य आनी संगीत हीं दोगांय एकामेकांक समांतर आशिल्लीं तमाशा, तियात्र सारक्या लोकनाट्य आविश्कारांनी आनी ब्रेस्त सारक्याच्या संगितिकांनी दिसता.
तियात्र ह्या कोंकणी नाट्यप्रकारांत नाट्यसंगीत (कांताराचें गायन दोन प्रवेशांनी जाता. तें नाटकाच्या मुखेल कथानका पासून इतलें पयस आसता, तियात्राचें कथानक आनी नाट्यसंगीत (कांतारां) अशे स्वतंत्र दोन आविश्कार घडटात. विशेश म्हळ्यार कोंकणी तियात्रांच्या प्रेक्षकांक अशा स्वतंत्र नाट्यसंगीत आविश्काराचें चड आकर्शण आसा.
नाटकांतलें नाट्य संगीत हो रंगमंचाचेर जावपी स्वतंत्र प्रकार. ही कल्पना नाट्य रसिकांक आनी नाट्य समिक्षकांक व्हडलिशी मानवना. तरी नाटका भायर नाट्यसंगिताच्यो स्वतंत्र मैफिली जातात आनी ताका बरो प्रतीसादूय मेळटा.
रेडियो सारकिल्ल्या माध्यमांनीय स्वतंत्र नाट्यसंगिताच्यो कार्यावळी सादर करप जातात. संगीत नाटकाची परंपरा आनी नाट्य संगिताची परंपरा एकावांगडा चलिल्ली दिसता. गद्य नाटकाच्या ल्हारार बसून आयिल्ली प्रेक्षकांची नाट्य अभिरूची नाट्य संगिता कडेन दुर्लक्ष करता आसली तरी नाटका भायल्या स्वतंत्र नाट्यसंगिताच्या आविश्कारा कडेन गद्य नाटकाच्या सगळ्याच प्रेक्षकांनी दुर्लक्ष केल्लें दिसना. तशेंच थरावीक काळांत गद्य नाटकाच्या युगांत लेगीत संगीत नाटकाची ओड दवरपी प्रक्षकांचोय आंकडो सामकोच उणो ना. नवे पिळगेची नाट्य संगिताची ओड उणी जाल्ली दिसता आशली तरी ती निव्वळ नाट्य संगीत म्हणून
