उत्तर ध्रुवप्रदेशाचो नॉर्वेयी समन्वेषक, शास्त्रज्ञ, मानवतावादी मुत्सद्दी आनी नोबेल पुरस्कार विजेतो. क्रिस्तियाना (ऑस्लो) आनी इटालींतल्या नेपल्साक ताणें प्राणिशासअत्राचो अभ्यास आनी संशोधन केलें. 1882त तो ग्रीनलॅंड दर्याचेर भोंवडेक गेलो. 1888-1889त ताणें पांच वांगड्यां सयत उदेंत देगेसावन अस्तंत देगेमदलो 2,719 मी. हिमाच्छादीत सर्वोच्च भाग हुपून ग्रीनलॅंडांत पावलो. थंय ताका ग्रीन लॅंडाच्या भितल्ल्या भागाची म्हायती मेळ्ळी आनी आर्क्टीक समन्वेषणाच्या तंत्रा विशींचे ताचे संकल्पनेक घटसाण आयली.
गॉटहॉपाक ताणें एस्किमोंच्या जिवीता विशीं अभ्यास केलो आनी एक पुस्तक बरयलें. बेरिंगचे समुद्र धुनी लागसार फुटिल्ल्या तारवाचे अवशेश ग्रीनलॅंडा कडेन व्हांवत आयिल्ले पळोवन, व्हांवपी हिमखंडा वांगडा उत्तर ध्रुवाक वचपाची येवजण ताणें आंखली. ते खातीर ताणें ‘फ्राम’ हें खास तारू तयार करून 13 वांड्यांसयत जून 1893त तो वचूंक भायर सरलो. सप्टेंबरांत हिमखंडांनी तारूं रेवडायतकच तें एका हिमखंडाक बांदून तो 14 मार्च 1895 दिसा 84°4 उत्तर हे सुवातेर पावलो. ताणें तारूं थंय सोडलें आनी एका वांगड्या सयत हे सुवातेर पावलो. ताणें तारूं थंय सोडलें आनी एका वामगडाया सयत तो सुण्याचे घसरगाडयेवयल्यान 86°13 उत्तर मेरेन वतकच ताका परतुंचें पडलेम. उत्तर ध्रुवाचे इतले लागीं पावपी तो पयलो मनीस. उपरांत फ्रांझ जॉझेफ जुंव्यार थोडे दीस रावन तो नोर्वेक गेलो. ताचे हे येसस्वी मोहिमेक लागून ताका सुमारा भायर नामना आनी भोवमान मेळ्ळे.
1900त ताणें उत्तर दर्याच्या समन्वेषणात वांटो घेतिल्लो. 1910 ते 1914 मेरेन ताणें उत्तर अटलांटिक आर्क्टीक म्हासांगरांत चार मोहिमो केल्यो.
नान्सेन 1882त बर्गेनच्या निसर्गेइतिहास संग्रहालय, 1889त क्रिस्तियाना विद्यापीठाचें प्राणिशास्त्र संग्रहालय हातूंत अभिरक्षक म्हणून आनी त्याच विद्यापीठांत सुर्वेक प्राणिशास्त्राचो आनी 1908 उपरांत म्हासागर विज्ञानाचो प्राध्यापक आशिल्लो. 1887त हया विद्यापिठान ताका पीएच.डी. ही पदवी दिली. 1896-1917 ह्या काळांत ताणें शास्त्रीय संशोधन केलें. म्हासागर संशोधना विशींच्या संस्थांचो संचालक, संस्थापक आनी अध्यक्ष आदी पदांचेर तो आशिल्लो.
संशोधन उपकरणांची निर्मिती आनी तातुंतली सुदारणा, हिमखंडाचें वहन, समुद्रप्रवाहाचें स्पश्टीकरण, आर्क्टीक उदकाचीं खाशेलपणां, आर्क्टीकामतल्या नान्सेन बेसिनचें समन्वेषण म्हासागर विज्ञान प्राणिशास्त्र आनी हेर विशयावयलें भरपूर लिखाण हो ताच्या शास्त्रीय मळावयलो वावर.
1905त स्विडनाच्या साम्राज्यातल्यान नॉर्वेची सुटका करपा खातीर, नॉर्वेच्या लंडनाचो पयलो मंत्री (1906-08), 1915त अमेरिकेक आनी 1920त राष्ट्रसंघाचे पयले बसकेक गेल्ल्या नॉर्वेच्या शिश्टमंडळाचो फुडारी, पयल्या म्हाझुजा उपरांत रशियेंतल्या 5,00,000 झूज बंद्याचें स्वदेशप्रत्यावर्तन आनी रशियेंतल्या दुकळपिडितांक आश्रयार्थ्यांक आदार दिवपा खातीर राष्ट्रसंघान आनी आंतरराष्ट्रीय रॅडक्रॉस समितीन नेमिल्ल्या म्हाआयुक्त ह्यो जापसालदारक्यो येसस्वीपणान सांबाळिल्ल्यान ताका 1922चो नोबॅल शांतताय पुरस्कार दिलो. 1931त जिवितांत आश्रयार्थ्यां खातीर स्थापन केल्ले नान्सेन आंतरराष्ट्रीय कार्यालयाक 1938चो नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो. -कों. वि. सं. मं.
नामडे, हरीभाऊ विठ्ठलप्पा : (जल्म: 7 फेब्रुवारी 1933, जालना, महाराष्ट्र). गोंयचो सुटकेझुजारी. ताणें माध्यमीक मेरेन शिक्षण घेतलें. 15 ऑगस्ट 1959 ह्या दिसा नागोराव नायक हाच्या फुडारपणाखाल मांदऱ्यां पेडण्यां जाल्ल्या सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पुर्तूगेज पोलीसांनी ताका धरून खूब मार घालो, जाका लागून ताचे भलायकेचेर परिणाम जालो आनी ताका तीन म्हयने वैजकी उपचार घेवंचो पडलो. 22 सप्टेंबर 1987 ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. -कों. वि. सं. मं.
नामदेव : (जल्म: 26 ऑक्टोबर 1270 नरसी; मरण: 3 जुलय 1350). एक म्हान संतकवी. नामदेवाच्या जल्मकाळाविशीं एकमत ना. भक्तसंप्रदायाचे नदरेन नामदेवाचो जल्म प्रमोद संवत्सर शके 1992, कार्तिक शुध्द एकादशी दिसा फांतोडेर जालो. पूण ‘ज्ञानेश्वरी’चे रचणूके उपरांत सुमार शंबर-सवायशीं वर्सां म्हळ्यार शके सुमार 1300 ते 1380 हो नामदेवाचो काळ आसा, अशें मत मराठींतल्या संतवाड्.मयाचे एक संशोधक प्रा.श्री. ना. बनहट्टी हाणें उक्तायलाम. आशाढी-कार्तिकी एकादशी वेळार पंढरपूराक वचपी वारकऱ्यांच्या मुखांत घोळपी ‘निवृत्ती-ज्ञानदेव-सोपान-मुक्ताबाई-एकनाथ-नामदेव तुकाराम’ हो संतांच्या नांवाचो गजरुय ह्या संदर्भांत विचारांत घेवपा सारको आसा.
नामदेवाच्या जल्मगांवा विशींय वाद सा. ताच्या पुर्वजांचो मूळ गांव ‘रिळे’. हो गांव हालींच्या सांगली जिल्ह्यांतल्या शिराळे ह्या तालुक्यांत आसा. ह्या गांवांतल्यान, नामदेवाच्या घराण्यांतलो सवो पुरूस यदुशेट हो नारसी ह्या गांवांत रावपाक आयलो. ताच्यो फुडल्यो चार-पांच पिळग्यो नरसीकूच रावताल्यो. होच नादेवाच्या आवय-बापायचो मूळ गांव. गोणाई दामाशेटी झालें पाणिग्रहण । संसारी असोन नरसी गांवीं । ह्या अभंगांवयल्यान तें स्पश्ट जाता. ह्याच नरसी गांवांत नामदेवाचो जल्म जालो.
नामदेवाचो जल्मगांव नरसी ही गजाल सगळ्यांक मान्य आसली, तरी हो ‘नरसी’ गांव खंयचो हेविशीं मात संशोधकां भितर मतभेद आसात. हो ‘नरसी’ म्हळ्यार कऱ्हाडा लागीं आशिल्लें ‘नरसिंहपूर’ अशें कांय तज्ञांचें मत आसा. पूण हें मत चुकिचें आसून नित्यनेमान औंढ्या नागनाथाच्या दर्शनाक वचपी नामदेव हो मराठवाड्यांतल्या परभणी जिल्ह्यांतल्या नरसी गांवाचो आसूंक जाय, अशें डॉ. वि. भि. कोलते ह्या संशोधकाचें मत आसा. जनाबाईन बरयल्ल्या अभंगांत हे संबंदान जे उल्लेख येतात, ते पळयल्यार नामदेवाचो जल्मगांव पंढरपूर अशें दिसता. नामदेव हो जल्मान नी वेवसायान शिंवपी आशिल्लो. ‘शिमपियाचे कुळीं जल्म मज आला’ असो आपल्या कुळाचो उल्लेख नामदेवान एका अभंगांत केला. ‘दामाजी’ हें ताच्या बापायचें आनी ‘गोणाई’ हें ताचे आवयचें नांव. राजाई हें ताचे बायलेचें नांव. ताका नारा, महादा, गोंदा आनी विठा हे पूत आनी लिंबाई ही धूव आशिल्ली. नामदेवान शंबर कोटी अभंग बरयले असो एक समज सा. पूण सद्या ताच्या नांवार सुमार दोनूच हजार अभंग मेळटात. ताणें कांय संतांचीं चरित्रांय बरयल्यांत. तातूंत संत ज्ञानेश्र्वराविशीं बरयल्ल्या
