गायत्रीविधान, महाविष्णूमंत्रजपविधान, नृसिंहमंत्र, हयग्रीवमंत्र, हनुमन्मंत्र, महेश्वरमंत्र, दुर्गामंत्र, एकादशी माहात्म्य, प्रसंगान रूक्मांगद – मिहिनीची कथा, पुरूषोत्तमक्षत्रयात्रा, समुद्रस्नानम, राम-कृष्ण-सुभद्रादर्शन, मरकूक्षेत्रमाहात्म्य, बदरीक्षेत्रयात्रा, पुष्करक्षेत्र माहात्म्य, नर्मदातीर्थमाहात्म्य, रामेश्वरमाहात्म्य, मथुरा-वृंदावनमाहात्म्य.
नारायण पुराणांतालें तत्वगिन्यान थोडेभितर अशें – नारायण हेंच निमाणें तत्व आसून ताका महाविष्णु अशें म्हणटात. ताचेपसून बह्मा – विष्णु – महेश निर्माण जातात. ह्या महविष्णुची शक्त सत् आनी असत् अशा दोन तरांची आसा. तिका विदद्या आनी अविद्ये अशेंय म्हणटात. हे अविद्येक लागुनूच महाविष्णुपसून जग वेगळें दिसता. जिवांक वेगवेगळे तरेचीं दुख्खां भोगचीं पडटात. भक्ती हें मनशाच्या जिवितांतलें म्ह्त्वाचें तत्व. भक्तियोगावरवींच देवाची कृपा मेळटा आनी मनशाचीं दुख्खां पयस जातात. - कों. वि. सं. मं. नारदभक्तीसूत्राः भक्तियोगाचें व्याख्यान करपी एक नामनेचो सूत्रग्रंथ. हातूंत ८४ सूत्रां आसात. हातूंत नारदान सांगलां की भक्ती हें सगळ्या गिन्यानाचेंच न्हय जाल्यार सगळ्या कर्मांचें आनी सगळ्या योगांचें निमाणें ध्येय. भक्ती ही सगूण, साकार परमेश्वराचेर आदारून आसता. भक्तींत वर्ण, शिक्षण, कूळ, संपत्ती वा कर्म हांचो कसलोच भेद उपरासना अशें सांगून नारदान भक्तीचीं साधनां अशे तरेन वर्णिल्यांत –
तत्तु विषयत्यागात् सङगत्यागाच्च । अव्यावृतभजनात् ।
लोक S पि भगवद्गुणश्रवणकीर्तनात् ।
मुख्यतस्तु महत्कृपयैव भगवत्कृपालेशाब्दा ।
अर्थ – विशयांचो त्याग, संगत्याग, अखंड नामस्मरण, लोकांमदीं देवाच्या गुणांचें श्रवण आनी कीर्तन हीं भक्तीचीं साधनां. पूण तेखातीर संत सज्जनांची व्हड कृपा आनी ईश्वरी कृपेचो अंश तरी जोडपाक जाय.
भक्तान एकांतवास करचो, योगक्षेमाची चिंता करची न्हय, संपत्तीचो विचार करचो न्हय, मद टाळचो, अहिंसा, सत्य, पावित्र्य, काकुळट ह्या गुणांची वाड आपल्या अंतस्कर्णांत करची, कोणाकडेन झगडचें न्हय आनी दुसऱ्यांचे निंदेकडेन दुर्लक्ष करचें अशें नारदान सांगलां. हेरांचीं भक्तीलक्षणां सांगून जातकूच स्वताचीं भक्तीलक्षणां सांगतना नारदान म्हळा॥ सगळीं कर्मां भगवंताक ओंपून रावप आनी त्या देवाचो विसर पडटकूचउपाट व्याकूळ जावप हें नारदाच्या मतान भक्तीलक्षण.
भक्तीक लागून पुराय समाधान मेळटा आनी सगळ्यो वासना नश्ट जातात. भक्त हो स्वतावांगडाच हेरांचोय उद्धार करता अशें सांगून नारदान भक्तीचे इकरा प्रकार सांगल्यात, ते अशे – देवाचें गुणकीर्तन, ताच्या दर्शनाची तळमळ, ताचे मुर्तीची पुजा, ताचें ध्यान, सेवा, सख्य, प्रेम, बायल घोवाचेर करता ते तरेचो मोग, आत्मनिवेदन, परमेशवराकडेन एकवट आनी परमेश्वर विरहाचें दुख्ख. – कों. वि. सं. मं.
नारदस्मृतीः एक स्मृतिग्रंथ. हे स्मृतीचो प्रस्तावीक भाग गद्यमय आसून फुडलो सगळो भाग श्लोकात्मक आसा. वट्ट श्र्लोक १०२८ आसात. तातूंतले ५० श्र्लोक नारद आनी मनू ह्या दोगांयचेय सारकेच आसात. हे स्मृतींतले सुमार ७०० श्लोक वेगवेगळ्या निबंधग्रंथानी आयल्यात. विश्वरुपान हाचे सुमार ५० श्लोक घेतल्यात. नारदस्मृतीचो काळ इ. स. चवथ्या वा पाचव्या शेंकड्यापयलीं आसप शक्य ना, अशें डॉ. केतकर हाचें म्हणणें आसा. म. म. काणे हाच्या मताप्रमाण नारदस्मृतीचो काळ इ. स. च्या पयल्या आनी तिसऱ्या शेंकड्याच्या मदीं आसूंक फावो.
स्वयंभु मनून जो मूळ धर्मग्रंथ बरयलो, तोच फुडें भृगू, नारद, बृहस्पती आनी अंगिरस हाणीं वाडयलो. नेपाळांत जी नारदस्मृतीची प्रत सांपडल्या, तिचे अखेरेक ‘इति मानवधर्मशास्त्रे’ अशे शब्द सांपडटात आनी मनुस्मृतीकूय मानवधर्मशास्त्र अशेंच म्हणटात. नारदस्मृतीच्या कांय अध्ययांतलो मजकूर जशाक तसो मनुस्मृतीच्या आदारान तयार केल्यांत, अशें म्हणटात. पूण तातूंतले कितलेशेच कायदे मनुस्मृतींत सांपडनासतना नारदस्मृतींत सांपडटात.
नारदान आपले स्मृतीच्या प्रस्ताविक भागांत व्यवहारमातृक म्हळ्यार न्यायदान ह्या विशयाचीं सामान्य तत्वां दिल्यांत. तातूंत न्यायसभेविशींचीय म्हायती आयल्या. उपरांत कायद्याचे विशय दिल्यात ते अशे – ऋणादान (रिणाची) वसुलीची, उपनिधी (ठेन, रीण आनी तारण), संभूय समुत्थान (उद्देगधंद्यांतली भागीदारी), दत्ताप्रदानिक (दिल्लें दान परत घेवप), अभ्युपेत्य अशुश्रुषा (नोकरेचे कबलातीचो भंग), वेतनस्थ-अनपाकर्म (नोकरांक पगार दिवप ना), अस्वामिविक्रय (मालकी नासतना कसलीय वस्तू विकप), क्रितानुशय (खरेदी रद्द करप), सीमाबंध (चतुस्सीमा निश्र्चीत करप), स्त्री पुंसंयोग (वैवाहिक संबंध), दायभाग (येणावळीचें वांटप आनी वारसोहक्क), साहस (खून, दरोडे, बलात्कार आनी हेर गुन्यांव). परिशिश्टांत चोरी ह्या गुन्यांवाविशींची फोडणीशी केल्या.
मनू आनी नारद हांचो कितल्याशाच बाबतींनी मतभेद आसात. दिव्यां, बायलांचो पुनर्विवाह आनी द्द्यूत हांचेविशीं दोगांयनी वेगवेगळीं मतां उक्तायल्यांत न्यायदानाचो तपशील नारदाव याज्ञवल्क्यापरस चड पद्दतशीर आनी विस्तारान दिला. पूण नारदाचीं कांय मतां याज्ञवल्क्यापरस चड पुराणमतवादी आसात. कायदो, राजा, राजकारण, हांचेविशींय ताणें मतां परगटायल्यांत.
प्राण अशो मानिल्ल्यो नारदस्मृतीच्यो कितल्योशोच प्रती आसात.पूण श्री. बेंडल हाका नेपाळांत ताडपत्राचेर बरयल्ली जी प्रत सांपडल्या, तीच खरी अशें समजतात. तातूंत .क नवो अध्याय आसा. नारदस्मृतीचेर असहाय नांवाच्या एका पंडितान टिका केल्या, ती खूब म्हत्वाची अशें मानतात. – कों. वि. सं. मं.
नारळीकर, जयंत विष्णूः (जल्मः १९ जुलय १९३८, कोल्हापूर, महाराष्ट्र).
भारतीय खगोलीय भौतिकीविज्ञ आनी गणितज्ञ. ताचो बापूय विष्णू वासुदेव नसरळीकर हो रँग्लर आसून तो बनारस हिंदू विद्यापिठांत आनी पुणें विद्यापिठांत गणिताचो प्रध्यापक आशिल्लो. ताचे आवयचें नांव सुमति आनी बायलेचें मंगला आसून ती पुणें विद्यापिठांत गणिताची प्रपाठक म्हणून काम करता. गीता, गिरिजा आनीलिलावती अशो ताका तीन धुवो आसात.
१९५७ वर्सा ताणें बनारस हिंदू विद्यापिठाची बी. एस्सी. पदवी
