कोंकणी विश्वकोश : २ * तिसरी वसती इ. स. प. पयलें ते इसवी सनाचे तिसरें शतक ह्या काळांत जाली. ह्या काळांत नेवाशांत राबितो केल्लयांच्या जिवितांत रोमन पुजा करपाची कल्पना अभिप्रेत आशिल्ली. निमाणी वसती बहमनी-मराठा सत्तेच्या काळांत जाली. ह्या काळांतल्या नाण्यांवयल्यांन हें कळटा. तशेंच ह्या काळांत हांगा जायत्यो ल्हान व्हड जामी मस्जीद, मोहिनीराजाचे देवूळ, मारुती आनी गणपतीचीं देवळां तशेच घाट ह्यो उल्लेख करपा सारक्यो आसात. पुरावो हातांत आयिल्लयान ह्या लोकांचो नवाश्मयुगीन संस्कृतीकडेन लागीचो संबंद आशिल्लो हें समजलां. हेभायर नेवाशाक लागींच्या प्रवरा न्हंयेच्या देगेवयल्या संशोधनांत प्राचीनतम अश्मयुगांतलीं आनी प्राचीनतर अश्मयुगांतलीं हत्यारां आनी अश्मीभूत रानटी बैलांचे अवशेश मेळिल्लद्यान अश्मयुगापसून तहत मध्ययुगामेरेनच्या मानवी वसतीची उदरगत कळपाक मदत जाली. - कों. वि. सं. मं नेहरू अहवाल : भारताचे स्वायत्ततेसंबंदी सर्वपक्षीय अहवाल, भारताक स्वायत्तताय दिवपाखातीर ब्रिटीश सरकाराकडेन भासाभास चालू आसतना हिंदू आनी मुसलमान फुडाच्यांचे एकमत नाशिल्ले. ७ जुलय १९२५ ह्या दिसा ब्रिटीश पालमॅिटाच्या लॉर्डस सभाघरांत त्या तेंपावयलो भारत मंत्री लॉर्ड बर्कनहेड हाणे भारतीय नेत्यांक, भारतांतल्या चडशा लोकांक मान्य आसतली अशी घटना तयार करून दाखोंवची अशे आव्हान दिल्ले. उपरांत भारत सरकार आपूण (बर्कनहेड) आनी सायमन कमिशन मेळून हे घटनेचो बारीकसाणीन विचार करूंया अशेय ताणे जालीं. तीं फळादीक जातात तें पळोवन १९२७त चेन्नई अधिवेशनांत भारतीय स्वराज्याची राज्यघटना तयार करपाखातीर हेर संघटनांनी नेमिल्ले अशेच समितीवांगडा भासाभास करून ही घटना दिल्लीक मार्च १९२८त जावपी सगळ्या पक्षांचे परिशदेच्या विचाराखातोर सादर करची, असो थाराव मान्य जालो. हे परिशदेच्यो सुमार २५ बसका जाल्यो. पूण हिंदू-मुसलमानांभितर एकमत जालें तें पळोवन निमाणो यत्न म्हणून पंडीत मोतिलाल हांचे अध्यक्षतायेखाला एक समिती नेमली. राज्यघटनेचीं तत्त्वां थरोवन त्या आदाराचेर अहवाल तयार करपाक ते समितीक सांगिल्ले. एक जुलय १९२८ मेरेन समितीन आपलें काम पुराय करपाक जाय आशिल्ले. अध्यक्षाभायर हे समितीत वांगडी आशिल्ले मुस्लीम लिगाचे सर इमान अली आनी शोएन कुरेशी, हिंदू महासभेचे मा. श्री. अणे आनी डॉ. एम. (48 (+ नेहरू अहवाल आर. जयकर, ब्राह्मणेतर हाचे जी. आर. प्रधान, सरदार मंगलसिंग ( (शीख), तेजबहादुर समू (लिबरल) आनी एन. एम. जोशी (मजुर). कॉग्रेसचे सरचिटणीस पंडीत जवाहरलाल नेहरू हे समितीचे चिटणीस आशिल्ले. - नेहरू समितीन तीन म्हयन्यांच्या काळांत जो अहवाल तयार केलो ताका नेहरू अहवाल अशें म्हण्टात. हे समितीन केल्लयो मुखेल शिफ़ारसी अशो आशिल्लयो - - १) वसणुकेचे स्वराज्य आशिल्लया देशांचे राज्यघटनेचे धरतेचेर भारताची राज्यघटना पुरायपणान जापसालदार आशिल्लया सरकाराच्या तत्त्वाचेर आदारिल्ली आसची आनी ब्रिटीश सरकारान भारताक बेगोबेग २) वायव्य शिमेवयल्या प्रांतांक हेर प्रांतां प्रमाण स्वतंत्र प्रांताचो दजों दिवंचो. सिंधाचो प्रदेश मुंबय प्रांतासावन वेगळो करचो. ३) विभक्त मतदारसंघाक लागून जापसालदार राज्यपद्दतीच्या तत्त्वांक आडमेळे येता. असल्या मतदारसंघाक लागून विंगड विंगड घेवंच्यो. अल्पसंख्येंत आशिल्लया लोकांक संरक्षण म्हणून फकत ‘राखीव ४) नवे राज्यघटनेंत जनतेच्या हक्कांच्या जाहीरनाम्याचो आसपाव धर्मीक स्वातंत्र्य आसचे. ५) भारताची राज्यघटना संघराज्य (Federation) स्वरुपाची आसची आनी भारतीय संस्थानांचो तातूंत आस्पाव जावंचो. पूण ही संस्थानां स्वतंत्र उरलीं जाल्यार त्या कारणावयल्यान भारताक वसणुकेचे स्वराज्य मेळपाक कांयच आडमेळे येवंक जायना. ६) भारतीय सैन्यदळां, भारतीय संरक्षण मंत्र्याच्या नियंत्रणाखाला आसचीं. ७) कायदे करपाचे हक्क केंद्रांत दोन घरांनी विधिमंडळाकडेन आनी कार्यकारी अधिकारी गव्हर्नर जनरलाकडेन आसचे. प्रधानमंत्र्याची नेमणूक ताणे करची. पूण हेर मंत्र्यांची नेमणूक प्रधानमंत्र्याच्या सल्लयाप्रमाण करची. नेहरू अहवाल २९ ऑगस्ट १९२८ दिसा लखनौक भरिल्ले सगल्या पक्षांचे परिशदेंत सादर केल्लो. पूण जवाहरलाल नेहरू आनी सुभाषचंद्र बोस हाणीं वसणुकेचे मागणेक विरोध केल्लो. पुराय स्वराज्याची मागणी करची असो तांचो आग्रो आशिल्लो. पुण निमाणेकडेन वसणुकेच्या स्वराज्याचे मागणेचोच थाराव पास जालो. ३१ डिसेंबर १९२९त कलकत्त्याक राश्ट्रीय मुसलमानक नेहरू अहवाल मान्य आशिल्लो. पूर्ण विभक्त मतदारसंघ न्हयकारिल्लो म्हणून अहवालाक विरोध केल्लो. शीखांक, ब्राह्मणेतरांक आनी मागाशिल्लया जमातिकूय हो अहवाल मान्य नाशिल्लो. १९२९त जाल्ल्या काँग्रेस अधिवेशनांत पुराय स्वराज्याची मागणी करपी - कों. वि. सं. मं.
