ऑक्सफर्ड विद्यापिठान ताका एम.ए.ही पदवी दिवन ताचो भोवमान केलो.सर हर्बर्ट जे.सी.ग्रीअर्सन हाणें ताची कविता २ खंडांनी संपादल्या(१९१२). -कों.वि.सं.मं.
डफ: एक चामड्याचें वाद्य.दफ ह्या अरबी उतरावयल्यान हो शब्द आयलो आसूं येता.पाव इंच दाटायेची,चार इंच रूंद आनी सुमार दोन फूट लांब अशे तरेन एक फळी वाटकुळी बागयतात.उपरांत तिचीं दोनूय तोंकां एकमेकांक धरून घट्ट बसयतात.मागीर धातूच्या वाट्कुळ्या कांकणाच्या आदारान ह्या बागयिल्ले फळयेच्या एका तोंडार चामडें ताणून बसयतात.
खणखणीत आवाज येवंचो म्हणून डफ वाजोवंच्या वेळार तो उज्यार शेकयतात.वाजयतना एका हातान हड्ड्याक तेंकून धरून दुस-या हातान वाजयतात.
दक्षिण भारतांत डफाक थंबत्ती म्हण्टात.तशेंच नेपाळांत दंफू,चेन्नईंत खंजिरी,डिंडिम अशींय नांवां आसात.
भारतांत सगळ्याक जरी डफाचो वापर करतात तरी मथुरा-वृंदावनांत ताचो खास प्रचार आसा.पोवाडो,लावणी ह्या गायन प्रकारांत डफाचो मुखेलपणान वापर जाता.तमाशांतूय डफाची साथ आसता. -कों.वि.सं.मं.
डफला: एक जमात.भारताच्या अरुणाचल प्रदेशांतले हे जमातीचें मूळ नांव निशांग वा निसी.पूण ‘डफला’ह्या नांवानूच तांकां वळखतात.सुबनसिरी न्हंयेचे देगेवयल्या दोंगराळ वाठारांत ह्या लोकांची चड वसती आसा.
डफला लोक आपल्याक आबोतेनी नांवाच्या एका दादल्याचे वंशज मानतात.हिमालयाचे उदेंतेकडल्या सुपुंग नांवाच्या गांवांत आपलें मूळ वास्तव्य आशिल्लें आनी थंयसावन ते आसामांतल्या दोंगराळ वाठारांत आयले अशें समजतात.
डफला लोक पयलींसावन लूटमार करपी म्हणून प्रसिध्द आशिल्ले.आसामांतल्या आहोम लोकांचेर हल्लो करून तांकां लुट्टाले.तशेंच लागसारच्या हेर प्रदेशांनीय हल्ले करून तांकां मारताले.इ.स. १८३५त तांणी मैदानी प्रदेशांतल्या लोकांचेर हल्लो केलो.तेन्ना त्या प्रदेशांत येवपाक इंग्लिशांनी तांचेर बंदी घाली.
डफलांचेर दोन वर्ग आसात.तातूंतल्या एका वर्गांतल्या लोकांचें मुखामळ वाटकुळें आनी चेपटें,नाक रूंद आनी चेपटें,पोल्यांचीं हाडां वयर आयिल्लीं,पिंगसो रंग आनी आंखूड बांद्याचे आसतात.दुस-या वर्गाचे लोक लांबट तोंडाचे,सरळ नाकाचे,खोलगट दोळे आनी तांबश्या रंगाचे आसून ऊंच आसतात.ह्या दोनूय वर्गांतल्या लोकांचेर शारिरीक बांदावळींत अशें वेगळेपण आसलें तरी सगळे डफला लोक बळिश्ट हाडाचे आनी सोबीत आसतात.हे लोक पॅलिओ-मंगोलायड वंशाचे आसात.
डफला लोक पयलीं लोकर आनी झाडांच्यो साली वस्त्र म्हणून वापरताले.पूण हालीं ते कापडे वापरतात.डफला दादले कमराक लुंगी गुठलावन वयर कांबळ पांगुरतात.माथ्यार जिरेटोपाभाशेन धनेश सुकण्याचीं पिसां लायिल्लें शिरस्त्राण घेतात.गळ्यांत धव्या,तांबड्या,निळ्या आनी पाचव्या रंगांच्यो मणिमाळॉ घालतात.बायलो लेंगो घालून वयर कांबळ पांगुरतात.कमराक वेतान विणिल्लो पटो बांदतात.गळ्यांत धातूंची कड्याकड्यांची सरपळी घालतात.डफलांच्या प्रदेशांत कापूस खूब जाता,ताका लागून ते सुती तशेंच वल्कली अशीं दोनूय वस्त्रां वापरतात.
डफला लोकांचीं घरां एकमेकांक तेंकून नासतात.दरेका घराक एक व्हड आंगण आसता.तांचें घर म्हळ्यार लांकडी ओंडक्यांचेर उबारिल्लें एक व्हड दालन.त्या घराची रुंदाय ६ ते ७ मीटर आसता.पूण लांबाय चड आसता.एका घरांत धा परस चड कुटुंबा रावतात.घ्०राच्यो वण्टी शेंद-यांच्यो आनी जमीन ताशिल्ल्या कोंड्यांची आसता.घराचें पाखें केळीच्या पानांचें वा कोंड्यांच्या सुकिल्ले पालयेचें आसता.
डफला लोक झूम पद्दतीन शेती करतात.शिकार करप,नुस्तें मारप हे तांचे आवडटे वेवसाय.मको आनी शीत तांचें मुखेल अन्न,पूण मास,कंदमुळां आनी कोंड्यांचे कोंबूय ते खातात.तांदूळांपसून तयार केल्लो सोरो ता6का6 खूब आवडटा.हो सोरो ते सदांच घरांतच तयार करतात. आने डुइनी वा सूर्यमाता हे देवतेक ते भजतात.तिचे कृपेनूच मनशाक संतत आनी संपत मेळटा अशी तांची समजूत आसा.तिका ते ‘मिथून’म्हळ्यार एके तरेचे रानटी गायेचो बळी दितात.
डफला लोकांक पुरयताक खूब मान आसता.धर्मीक विधि तशेंच जल्म,मरण,बळी ह्या प्रसंगांचेरूय तांकां पुरयताची गरज आसता.व्रतां,जप करून हें पद कोणाकूय घेवपाक मेळटा.
आवय-बापूय आपल्या भुरग्यांचीं लग्ना6 थारायतात.एकाच कुळांत वा गोत्रांत लग्न जायना.लग्नांत,न्हव-यान व्हंक्लेचें मोल दिवचें पडटा.तें वर्सुकी,स म्हयन्यांनी अशें हप्त्यांनीय दिवपाक मेळटा.कांय डफला तरणाटे आपल्या भावी मांवाम्ह-यांत दोन वर्सा काम करतात आनी उपरांत ताचे धुवेवांगडा लग्न जातात.डफला लोक मावशेकडेन लग्न जातात.पूण आतेभयणीकडेन जायनात.डफला दादलो खूब बायलो करता.कुटुंबांत न्हवरो,ताच्यो बायलो आनी लग्न जावंक नाशिल्लीं भुरगीं इतले लोक रावतात.चले वयांत येतकच कपलाचेर केंसांचो आंबाडो बांदतात.ताका ‘पोडुम’अशें म्हण्टात.
बाळंत जातकच दुस-या दिसा पुरयत भुरग्याक नांव दवरता.चलयेक म्हन्याउपरांत लेगीत नांव दवरतात.बारशाच्या दुस-या दिसा सोय-या- धाय-यांक सोरो दितात वा जेवणूक घालतात.
मेल्ल्या मनशाम्ह-यांत सो-याचो तांबयो आनी शीत दवरतात.उपरांत ताका उखलून घरालागसार पुरतात.पुरपाच्या जाग्यार कोंडे आनी लाकडांचें सरण करून तें,पानां आनी बळी दिल्ल्या जनावरांच्या शिंगांनी सजयतात.सांजवेळा तेच सुवातेर अग्नि पेटोवन,थंय अन्न आनी सोरो दवरतात.
कळकी आनी वेत तांच्या प्रदेशांत खूब प्रमाणांत आशिल्ल्यान डफला
