खडीसाखर, खसखस आनी सुकें खोबरें घालून सुकी पंचखाद्य करतात. पंचखाद्य हो खाद्य प्रकार देवाक विशेश करून गणपतीक निवेद्य म्हणून दाखयतात. कांय कडेन भजन, कीर्तन, पुजा-अर्चा प्रसंगावेळार निवेद्य म्हणून पंचखाद्य वांटपाची चाल आसा.
पंचखाद्य हो भोवतेक उत्सवाच्या वेळार निवेद्य म्हणून दाखयतात आसलो तरी गोंयात चवथीक गणपती आरतीच्या वेळार चड करून पंचखाद्य वाट्टात. कांयकडेन पंचखादयाची आंगवण करतात. आपल्या मनांतली इत्सा (अपत्यप्राप्ती, पिडा निवरण आनी हेर) सफल जावंचे म्हणून गणपतीमुखार गाराणें घालतात. ती इत्सा सफल जातकूच १ ते १०० मेरेन नाल्लांची पंचखादय करतलों अशी आंगवण करतात आनी फलप्राप्ती उपरांत ती पुराय करप जाता. - कों. वि. सं. मं.
पंचगंगा : कोल्हापूर जिल्ल्याचे उत्तरेकडल्यान उदेंतेवटेन व्हांवपी कृष्णा न्हंयेचो एक मुखेल फांटो. उदक व्हांवपी क्षेत्र सुमार २,०७२ चौ. किमी. आसा. कासारी, कुंभी, तुळशी, भोगावती आनी सरस्वती (गुप्त न्हंय) ह्या पांच न्हंयांच्या संयुत्क प्रवाहाक पंचगंगा म्हण्टात. कोल्हापूरचे वायव्येक ६ किमी. वयल्या प्रयाग हे पवित्र सुवातेवयल्यान पंचगंगा व्हांवता. ही प्रयागासावन सुमार ६४ किमी. चेर व्हांवत वचून नरसोबाची वाडी ह्या तीर्थक्षेत्रालागीं कृष्णेक मेळटा.
पंचगंगेच्या सुरवेच्या प्रवाहांतल्या पांच न्हंयांतल्यो कासारी आनी भोगावती ह्यो मुखेल न्हंयो आसात. कासारी न्हंय शाहुवाडी तालुक्यांत उत्तरेकडल्या विशाळगड आनी दक्षिणेकडल्या वाघजाई हांचेलागी त्रिकोणाकृती प्रदेशांत सुरवात जावन सुमार ५६ किमी. व्हांवत वचून प्रयागालागीं पंचगंगेक मेळटा. भोगावती न्हंय सह्याद्रीचे पर्वतरांकेंत, फोंडाघाटासावन कांय अंतराचेर सुरवात जावन ४० किमी. ईशान्येक आनी उत्तरेक व्हांवत वता आनी बीडालागीं तुळशी न्हंयेक मेळ्ळे उपरांत हांचो संयुत्क प्रवाह कुंभी आनी धामणी हांच्या संयुक्त प्रवाहासकट पंचगंगेक मेळटा. ह्या सगळ्या न्हयांची देगणां मेळून पंचगंगा देगणाचें अस्तंत देगण कोल्हापूरामेरेन आनी उदेंत देगण कोल्हापूर ते नरसोबाची वाडीमेरेन अशें दोन वांटे जातात.
कोल्हापूर, रूकडी, इचलकरांजी आनी कुरूंदवाड हीं न्हंयेवयलीं मुखेल शारां. नरसोबाची वाडी हें नामनेचें दत्तस्थानूय कृष्णा-पंचगंगेच्या संगमाचेर आसा. - कों. वि. सं. मं.
पंचजन – १ : पंच म्हळ्यार पांच आनी जन म्हळ्यार लोक. पंचजन म्हळ्यार पांच लोकांचो पंगड. ह्या पांच लोकांविशी विध्दानांमदीं एकमत ना. कांय जाणांच्या मतान ते पांच स्वतंत्र मानववंश जाल्यार कांय अभ्यासक ते पांच विंगड विंगड समाज मानतात. वैदिक वाङ्मयांत पंचजन हो शब्द खूबकडेन आयला. ऋग्वेद काळांत आर्यलोक पांच मुखेल लोक आशिल्ले. हे पांच जाण म्हळ्यार यदू, तुर्वश, द्रुह्यू, अनू आनी पुरू हे आसुंये अशें एक मत आसा. हांचो उल्लेख पञ्च कृष्टय: पञ्च क्षिती, पञ्चक्षिती: मानुषी:, पञ्चमानुषा:, पञ्च चर्षणी:, पञ्चजाता:, पञ्चभूमा, पञ्चव्राता: ह्या नांवांनीय येता. ह्या पंचजनांची गणना देवांवांगडा जाताली. इंद्राकडेन ताचें बरेपण आशिल्लें.
ह्या पंचजनांनीच सिंधु संस्कृतायेच्या लोकांचेर जैत मेळयलें अशें म्हण्टात. हे मुळांत झेलम आनी चेनाब ह्या न्हंयांचे उदेंतेकडेन रावताले. कांय आर्य लोक निकूय उदेंतेकडेन पाविल्लें. इ.स. पयलीं सातव्या शेंकडयांत हे कुरूपंचालांत आयले. थंयसावन फुडल्या कांय शेंकडयांमदी काशी-कोसलमेरेन पावले आनी उपरांत मगध देशांत गेले.
गंधर्व, अप्सरा, देव, असूर आनी राक्षस हे पंचजन आशिल्ले अशें सायणाचार्यान म्हळां. देव, मनीस, गंधर्व, सोरोप आनी पितर हे पंचजन आशिल्लें अशें ऐतरेय ब्राह्मणांत म्हळां. यास्काचार्याच्या मतान गंधर्व, पितर, देव, असूर आनी राक्षस हे पंचजन जाल्यार औपमन्यवाच्या मतान ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आनी शूद्र हे चार वर्ण आनी पांचवो निषाद हे पंचजन. शतपथ ब्राह्मण आनी ऐतरेय ब्राह्मण हातूंत पंचजन हे भरताचे विरोधी आशिल्ले अशें म्हळा. ऋग्वेदांतल्या दाशराज्ञ झुजाच्या वर्णनांत असोच उल्लेख आसा.
सर्गेस्त सातावळेकर हाच्या मतान पंचजन म्हळ्यार भोवजन वा आम जनता असो जाता.
रोथ ह्या अस्तंती पंडिताच्या मतान पंचजनांनी जगांतल्या सगळ्या मानवजातीचो आस्पाव जाता. अथर्ववेदांत उदेंत, अस्तंत, उत्तर, दक्षिण, आनी मध्य अशो पांच दिशा मानल्यात. ह्या पांच दिशांक रावपी लोक ते पंचजन अशें रोथ हाचें मत आसा. झीमर ह्या दुस-या अस्तंती अभ्यासकाक हें मत मान्य ना. ताच्या मतान पंचजनांकडेन फक्त आर्याचोच सबंद आसून, चड करून तांच्याच पांच टोळयांक ताणें पंचजन अशें म्हळां.
अशें तरेन उदेंती आनी अस्तंती विध्दानाभितर मतभेद आशिल्ल्यान, पंचजन कोण हें आयजुनूय निश्र्वीत जावंक ना.
पंचजन – २ : शंखाचे रूप घेतिल्लो एक असूर. तो दर्यात रावतालो. ताणें सांदिपनी ऋषीच्या पुताक धरून दर्यात व्हेलो. कृष्णान दर्यात बूड मारून ताका जिवो मारलो आनी ताचें शंखाचें कवच काडून उडयलें.
पंचजन – ३ : एक प्रजापती. ताका असिक्नी नांवाची धूव आशिल्ली. ती ताणें दक्षाक दिल्ली. – कों. वि. सं. मं.
पंचतंत्र : संवसारीक नामनेचो बोधिकथांचो संग्रह. हाचो कर्तो विष्णुशर्मा. हाचे वट्ट पांच भाग आसून दरेका भागाक तत्र अशी संज्ञा आसा. ताकाच लागून ताका पंचतंत्र ह्या नांवान वळखतात. दरेका भागाचो विस्तार एके मुखेल कथेच्या आदारान दुस-यो कथा रचून केल्लो आशिल्ल्यान ताका तंत्र ही संज्ञा दिली आसुये. पंचतंत्राचे सुर्वेक एक ल्हानशें ‘कथामुख’ आसता. तातूंत ह्या संग्रहांतल्यो कथा खंयच्या निमतान सांगल्यात ताची म्हायती आसा. ती म्हायती अशी – दक्षिण देशांत, महिलारोप्य नगरांत अमरशक्ती नांवाचो एक राजा राज्य करतालो. ताका वसुशक्ती, उग्रशक्ती आनी अनेकशक्ती अशे तीन कुंवर आशिल्ले. ते तिगूय मतीशुन्य आनी
