पंडा ब्राह्मण : वेवसायावयल्यान जाल्लो ब्रह्मणांचो एक फांटो. हे लोक सामान्यपणान वाराणसी ,प्रयाग, मथुरा, जगन्नाथपुरी, रामेश्वर आदी तीर्थक्षेत्रांनी आसतात. ह्या लोकांचो स्वयंत्र असो वंश ना. हांच्यामतले चडशे लोक द्रविडी, मैथिली आनी काव्यकुब्ज आदी ब्राह्मणांतलेच आसात. देवपूजा, देवळाचो सांबाळ आनी भोंवडेकारां कडल्यान दर्शन यात्रा सारके विधी करून घेवप हो तांचो मुखेल वेवसाय. अशें करून तांकां दक्षिणा मेळटा आनी तिचेर ते आपलो निर्वाह चलयतात. देवस्थानाखातीर नेमून दिल्ल्यो कांय जमनी आशिल्ल्यो हांचो लाव हे ब्राह्मण घेतात. कों. वि. सं. मं.
पंडित, माधव वामन : (जल्म : २४ एप्रिल १९३५, ओपा- खांडेपार, फोंडें). राश्ट्रीय पुरस्कार फावो जाल्लो एक आदर्श शिक्षक आनी सुटकेझुजारी. त्या काळांत गांवांत शिक्षणाची फावो ती सोय नाशिल्ल्यान ताका पुण्याक वचून आपलें शिक्षण पुराय करचें पडलें. तणें मॅट्रिके मेरेन शिक्षण पुराय केलें. तेचपरीन ताणें एस. टी. सी आनी हिंदी भाशेचोय अभ्यास केलो. शिकता आसतना नामनेचो संगीतज्ञ आनी हार्मोनियम वादक डॉ. नारयणराव मारूलकर हाचो ताका आदार मेळ्ळो. ताणें कै. शंकरराव लिमये आनी खाँसाहेब मेहबूब खाँ हाचे कडल्यान तबला वादन आनी साथसंगतीचें शिक्षण गेतलें. फाविल्ल्या वेळांत तो जायती कामां करून लोकांक आदार दितलो. शाळेंत ताणें एक बरो ‘खेळगडो’ म्हणून नामना मेळ्यल्ली. विद्दार्थी अवस्थेंतूच ताका तबल्याक साथ करपी एक बरो कलाकार म्हणून नामना मेळ्ळी.
त्या काळांत गोंयांत सगळेकडेन सुटके चळवळीचें वारें पातळिल्लें. तेन्ना माधव पंडिताची देशभक्ती उचांबळून आयली आनी तो ‘नॅशनल काँग्रेस गोवा’ कमिटीचो वांगडी जालो (१९५९ – १९६९). १५ ऑगस्ट १९५४ ह्या दिसा सुटके चळवळीखातीर फंड जमोवपाक जो मोर्चो आयोजीत केल्लो तातूंत ताणें वामटो घेतिल्लो.
त्या वेळार बेळगामव हें गोंय सुटके चळवळीचें मुखेल केंद्र आशिल्लें. माधव पंडित थंय गेलो आनी ताणें सुटकेझुजारी वेगवेगळया केंद्रांक भेट दिली. १६ सप्टेंबर १९५४ दिसा ‘तेरेखोल दिसा’ निमतान त्या किल्ल्याचेर मोर्चा घडोवन हाडिल्लो, तातुंतूय ताणें वांटो घेतलो. तेन्ना पोलिसांनी ताका अटक केली. पुर्तुगेजांच्या लस्कारी न्यायालयान ताका तीन वर्सा खर ख्यास्त फर्मायली. ८ -१० म्हयने पणजेच्या ‘मानिकोम’ हॉस्पिटलाचे बंदखणींत ख्यास्त भोगले उपरांत रेयश मागूशचे बंदखणींत ताची रवानगी जाली. १ जानेवारी १९५८ दिसा आंतराश्ट्रीय ॲमनॅस्टी संघटनटच्या यत्नांक लागून झुजा-यांची सुटका जाली तातूंत माधव पंडिताचोय आस्पाव आशिल्लो. तरीय पूण ताका म्हयन्यांतल्यान एक फावट लागसल्ल्या पुलीस ठायाचेर हजरी लावंची पडटाली.
१९५८त तो सावयवेरेंच्या श्री लक्ष्मीनारायण विद्दालयांत शिक्षक म्हणून काम करूंक लागलो. फुडें १९५९ ते १९६२ ह्या काळांत ताणें पुण्याक वचून शिक्षकी वेवसायाखातीर प्रशिक्षण घेतलें. उपरांत १९६२ त ताची महिला आनी नूतन मराठी विद्दालयांत ‘हिंदी शिक्षक‘ म्हणून नेमणूक जाली.
उपरांत काळांत ताणें गोंयात राश्ट्रभाशा प्रचाराचें काम नेटान चालू दवरलें. १९६५-६६ त महाराष्ट्र राश्ट्रभाशा सभेच्या नियामक मडंळाचेर ताची नेमणूक जाली. गोंय सरकारान तशेंच केंद्र सरकारान ताच्या राश्ट्रभाशा प्रचार क्षेत्रांतल्या मोलादीक वावराची नोंद घेवन १९७७ वर्सा भारत सरकाराचे हिंदी सल्लागार समितीचेर ताची नियुक्ती केली.
ताणें हिंदीतल्यान जायतें लिखाण केलें. ताचे लेख गोमंतक राश्ट्रभाशा विद्दापिठाच्या ‘गोमाचल‘ ह्या त्रैमासिकांतल्यान तशेंच ‘संगीतकला विहार‘ आनी दिल्ली प्रशासनाच्या ‘दिल्ली‘ ह्या मासिकांत उजवाडाक आयल्यात. ‘गोमांचल‘ च्या संपादक मडंळाचेरय ताणें म्हत्वाचो वावर केला. तेभायर ‘सॅकंडरी एज्युकेशन इन् गोवा‘ ह्या त्रैमासिकाचें संपादनूय ताणें केल्लें. ताणें १९८४ त ‘गोव्यातील माध्यमिक शिक्षण‘ हो मराठी ग्रंथ बरोवन उजवाडाक हाडलो. ताच्या ह्या ग्रंथाक गोमंतक विद्दा निकेतनाचो पुरस्कार मेळ्ळो.
१९६४ त मडगांवां ‘स्वरमंच‘ हें संगीत विद्दालय स्थापन करपांत तेचपरी गोवा कला अकादमी, कला अकादमीचें संगीत म्हाविद्दालय सुरू करपांत ताचो म्हत्वाचो वांटो आसा. गोवा माध्यमिक आनी उच्च माध्यमिक आनी उच्च माध्यमिक शिक्षण मंडळाच्या ‘बोर्ड ऑफ स्टडीस‘ हे समितीचेर ताणें काम केलां. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन सुटके झुजांतल्या ताच्या वावराचो भोवमान केलो. ५ सप्टेंबर १९८९ ह्या दिसा ताका तेन्नाच उपराश्ट्रपती शंकर दयाळ शर्मा हाचेकडल्यान ‘राश्ट्रीय अध्यापक पुरस्कार‘ फावो जालो. – कों. वि. सं. मं.
पंडित, रघुनाथ विष्णू : (जल्म : ६ एप्रिल १९१७, रायबंदर – गोंय, मरण :२३ सप्टेंबर १९९०, पणजे).
नामनेचो कवी. ताचें प्राथमिक शिक्षण पाळें, शिरदोन हांगा जालें. ताणें बी. एस्. सी आनी बी. ए. मेरेनचें शिक्षण पुण्यांत घेतलें. आठ भयणीचें तो व्हडलो आनी एकटोच भाव. १९४२ त ताणें भारत छोडो आंदोलनांत भूंयगत कार्यकर्तो म्हणून काम केलें. त्यावेळार ताणें कांय मुखेल सत्याग्रहीची चित्रां बरोवन ती उजवाडायली. १९४५ त ताणें ‘गोंय छोडो‘ ह्या विशयाचेर पंडित नेहरू आनी महात्मा गांधीच्यो मुलाखती घेवन छापून हाडल्यो. ताचो परिणाम म्हणून भारतभर हो विशय पावलो. १९४६ त ताणें
