हस्तउद्देगांच्या उत्पादनाविशीचें धोरण दवरलें, जाल्यार तें ब-याक पडटा. देशाच्या सगळ्या वाठारांचो समतोल विकास सादपाचें कार्य पर्यटनावरवी सोपेम जाता. पर्यटन उद्देग ज्या देशांनी व्हड प्रमाणाचेर विकसित केला, अशा ग्रीस, आयर्लंड, पृतुगाल, युगोस्लाविया, तुर्कस्तान हांकां त्या उद्देगा उदेशी उपाट परकी चलन मेळटा.
१९५० उपरांत आंतराश्ट्री पर्यटन उद्देग नेटान विकसीत जालो, संवसारांत चडांत चड रोजगार मेळोवन दिवपी एकमेव उद्देग म्हणून ताचो पयलो क्रमांक आसा.
चडांत चड पर्यटकामक आकर्शीत करपाखातीर पर्यटन सुविधांची उदरगत करपाखातीर दरेक राश्ट्र यत्न ककरता. कांय देशानी ह्या वावराखातीर एक शासकीय विभाग स्थापन केला. देखीक – इटलींत ‘एन्ते नाझिओनेल इतालिआनो तुरिझ्मो‘ (एनिट) हो विभाग पर्यटनाक चालना दिवपाखातीर १९१९त स्थापन केलो. फ्रांसांत १९२८त ‘कॉमिसारिएत जनरल ऑफ तुरिझम‘ हो विभाग भौशीक बांदकाम खात्याचे अखत्यारीखाला सुरू केलो.
चॅकोस्लोव्हाकियाची ‘सॅडॉक‘ ही संघटना, डॅन्मार्काचो ‘डॅनिश टुरिस्ट बोर्ड‘, उदेंत जर्मनीचो ‘स्टेट ट्रॅवल ब्यूरो‘, ग्रीसांतली ‘नॅशनल टुरिस्ट ऑर्गनायझेशन‘, बल्गेरीयाचें ‘बाल्कनटूरिस्ट‘ (१९४८), ग्रेट ब्रिटनाचें ब्रिटीश टुरिस्ट ऑथॉरिटी‘ हीं कांय हेर उदाहरणां आसात.
आंतराश्ट्रीय पांवडयार पर्यटनाची पोसवण करपाखातीर वेवेगळ्यो पर्यटन संस्था आनी संघटना वावर करतात. (१) ‘इंटरनॅशनल टुरीग अलायन्स‘ (ITA) ही १८९८त जिनिवांत स्थापन जाल्ली संघटना आंयराश्ट्रीय पर्यटनाविशींच्या सगळ्य समस्याचो अभ्यास करप, तांतूत सुदारणा सुचिवप, पर्यटनाक चालना आनी प्रोत्साहन दिवपाखातीर यत्न करप आनी वेवेगळ्या देशांतल्या पर्यटन संस्थामची राखण करप हो वावर करता. ही संस्था पर्यटनाविशीचें सुक्ष्मसंदर्भ केंद्र चलयता आनी नकाशे, हॉटॅलां हाचेंविशी पुस्तका उजवाडायता. ८० देशांतल्यो सुमार १८० संघटना हे संस्थेच्यो वांगडी आसात.
(२) युरिपियन ट्रॅवल कमिशन (ETC) हो आयोग डब्लिनांत १९४९त स्थापन जालो. युरोपांत आनी युरोपाभायर पर्यटन उतेजन दिवप म्हायतीविनिमय तशेंच संशोधन करप हो ह्या आयोगाचो मुखेल उद्देश आसा.
(३) ‘वर्ल्ड असोसियेशन ऑफ ट्रॅवल एजन्सीज‘ (WATA) ही संस्था १९४९त जिनिवांत स्थापन जाली. आंतरराष्ट्रीय पर्यटन उदरगतीखातीर यत्न करप, साबार देशांतल्य पर्यटन संघटनांमदी सुसुत्रताय दवरप, पर्यटनाविशींची म्हायती उजवाडावप, पर्यटनाक उतेजन दिवपाखातीर जात्रा, प्रदर्शनां भरोवप हीं कामां ही संस्था करता. (४) ‘वर्ल्ड टुरिक्षम ऑर्गनायझेशन‘ (WTO) ही संघटना माद्रिदांत (स्फेन) १९७४त स्थापन जाल्ली आसून राश्ट्री पर्यटन संस्था संघटना एकामेकांक सहकार आनी पर्यटनाविशीच्या समस्यांचो अभ्यास हीं कामां संस्था करता. सुमार ११५ देश हे संस्थेचे वांगडी सून भारत हो हे संघटनेचे वावरुपी समितीचो वांगडी आसा.
(५) ‘साऊथ एशिया रीजनल ट्रॅवल कमिशन‘ ह्या आयोगाचे भारत एक वांगडी आसून ह्या विभागांतले सगळे देश ह्या आयोगाचेर प्रतिनिधित्व करतात.१९७५त भारताक ह्या आयोगाचें अध्यक्षपद मेळ्ळे.
(६) ‘पॅसिफिक एरिया ट्रॅवल असोसिएशन‘ (PATA) ही संघटना उतर अमेरिकेसावन पॅसिफिक वाठारामेरेन पर्यटनाक प्रोत्साहन दिवपाखातीर १९७२त सॅन फ्रान्सिस्कोंत स्थापन जाली. ही संघटना आपल्या वांगडयांक विपणन (marketing) आनी जायरातीविशींची सेवा दिता. १९६४ सावन भारत पॅटाचो वांगडी आसा.
भारतांत १९६०त पर्यटन उद्देगाक नेट आयलो. प्रवास करप जशें चड वेगवान आनी सुरक्षीत जांवक लागले तसो पर्यटन हो एक वेवसाय म्हणून नांवारूपाक आयलो. भारतांत सुटयेच्या काळांत लोक शेजारच्या राज्यांनी भोंबडेर वतात. सैमीक सुवातो, दर्यावळ, तीर्थस्थळां, इतिहासीक साधन संपती आनी कलाकेंद्र पळोवपाची भारतीयांक भोव ओड आसा.
भारतांत पर्यटन उद्देगाचे उदरगतींत सगळ्यांत व्हडली अडचण म्हळ्यार चडांत चड हॉटॅलांचो उणाव. पर्यटनाक चालना दिवपाखातीर १ ऑक्टोबर १९६२ दिसा ‘भारतीय पर्यटन विकास निगम‘ स्थापन केली. नवीं नवीं पर्यटन थळां सोदचेलें कार्य सद्दा चल्लां. हातूंत पुरातत्वीक थळांचो विकास, दर्यावेळो, अभयारण्यां हांचो आस्पाव जाता. कोवलम् हे दर्यावेळेच्या सुवातीचो पर्यटन केंद्र म्हणून विकास केलो. जम्मू आनी काशमीर राज्यांतले गुलमर्ग हेम शिंयाळी खेळाकेंद्र स्थापन केलां. विंगड विंगड जनावरां आशिल्लीं दांडेली, कन्हा, भरतपूर, गीर, जलदपाडा. काझीरंगा, ताडोबाचीं अभयारण्यां बरीच लोकप्रिय थरल्यांत.
आग्राचो ताज महाल हें पर्यटकाखातीर एक व्हड आकर्शण थरलां. नवी दिल्लींतलें अकबर आनी कुतूब हॉटेल, आग्राचें कोसी हॉटेल आनी ताज रॅस्टोरंट हीं नामनेचीं हॅटेलां आसून खजुराहो आनी वाराणसी हांगाय हॉटेलां बांदल्यात. उदयपूरचें लक्ष्मीविलास पॅलेस हॉटेल बरेंच लोकप्रिय आसा. उदेंत वाठारांतल्या हवाई पर्यटकांखातिर सगळ्यो सुविध आशिल्लें ‘ॲपोटॅ हॉटेल‘ कलक्याक उबारलां. जम्मू आनी काशमीर ताज्यांतल्या जम्मू नगरांत ‘जम्मू मॉटेल‘ बादलां. अजंठा आनी वेरूळाक भेट दिवपी पर्यटकांखातीर औरंगाबादेंत ‘औरंगाबाद हॉटेल‘ सा. नवी दिल्लीच्या ‘अशोक हॉटेल‘ ह्या निगमाचे अखत्यारीतल्या हॉटेलांत संमेलनां, परिशदो आयोजीत करचेली वेवस्था आसा.
निगमानन नवीं पर्यटन थळां विकसीत करपावांगडाच परदेशांत विदेशी पर्यटकांक आकर्शीत, करपाखतीर पावलां उखलल्यांत. परदेशांतल्या प्रचारकार्याक नेट हाडपाखातीर ॲर इंडिया तशेंच वेगवेळीं उद्देगीक आनी वेपारी प्रदर्शनां, जात्रा निगम आयोजीत करता. जिनीवा, मिलान, ब्रुसेल्स, स्टॉकहोम, विएन्ना, पर्थ, बँकॉक ह्या शारांनी निगमान पर्यटन कार्यावल्यां उगडल्यांत. परदेशी पर्यटकांखातीर वेगवेगळ्यो येवजणोय चालीक लायल्यात. जून १९७७ सावन सुरू केल्लया ‘इण्डरेल पास‘ हे येवजणेक लागून भारताक खूब परदेशी चलन मेळ्ळें. विद्दार्थी आनी तरणाट्या पर्यटकांखातीर भारतंत सवाय ‘यवा हॉस्टॅलां‘य आसात.
भारतांत ९७७त ६,४०,४०० विदेशी पर्यटकामनि भेट दिली. हाका लागून भारता २८६ कोटी रूपयांचें परदेशी चलन मेळ्ळें. विदेशी पर्यटकांमदी ग्रेट ब्रिटनाचो पयलो जाल्यार अमेरिकेचो दुसरो क्रमांक आसा. पर्यटन उद्देग हो भारताचो सव्या क्रमांकाचो परदेशीं चलन मेळोवपी उद्देग.
राश्ट्रीय पर्यटनाखातीर संसदेंत मे ९९९२त एक खास कृती येवजण तयार केली. फुडल्या पांच वर्सामदी भारतांत ५.६ दशलक्ष
