केलो. १८ ऑगस्ट १९७१ ते डिसेंबर १९७३ ह्या काळांत ताचे जल्मशताब्दी निमतान महोत्सव घडोवन हाडिल्लो. ताचो पूत पंडित दत्तात्रय विष्णू पलुस्कर होय एक नामनेचो गायक. ताणें जायत्य शिश्यांक संगीत कलेचें शिक्षण दिल्लें. पं. वामराव पाध्ये, पं. विनायकराव पटवर्धन, पं. शंकरराव व्यास, पं. नारयणराव खरे, पं. शंकरराव पाठक, पं. शंकरराव बोडस आदी ताचे जायते नामनेचे शिश्य आसात. – कों. वि. सं. मं.
पल्लव राजवंश : तमीळनाडूच्या तोंडमंडलम् प्रदेशाचेर इ. स. च्या तिस-या शेंकडयांत राज्य करपी एक राजवंश. कांचीपुरम् ही ताची राजधानी आशिल्ली. कांय इतिहासीकारांच्या मतान ते मूळचे तमीळनाडूचे नासुंये. दक्षीणेक सातावाहनाचो शेक चलतालो तेन्ना ते तांचे मांडलीक आशिल्ले. तिस-या शेंकडयांत सातावाहनाचो शेक उणो जालेउपरांत पल्लवांनि आपले स्वतंत्र राज्य उबारलें. मणिमेखलै म्हाकाव्या प्रमाण पल्लव राजवंशाचो मुळावो दादलो चोळ राजपुत्र आनी नाग राज्यकन्या हांचो पूत आशिल्लो. ते नागकन्येची जल्मभूंय मणिपल्लवम् आशिल्ली. म्हणून ताच्या कुलाक पल्लव नांव मेळ्ळें. पूण इतिहासकार काशीप्रसाद डायस्वालच्या मताप्रमाण पल्लव लोक हे वाकाटका वंशाचेच दायजी आशिल्ले. ते ब्राह्मण कुळांतले आशिल्ले. पूण ताणी क्षात्रवृती आपणायली.
इ. स. च्या तिस-या शेंकडयांत कांय प्राकृत ताम्रपटांवयल्यान सिंहवर्मा आनी शिवस्कंदवर्मा ह्या पल्ल्व राजांचे उल्लेख मेळटा. तशेंच तांचे राज्य कृष्ण न्हंयेसावन पेन्नार न्हंयेमेरेन पातळिल्लें. पूण तांच्या राज्यकारभारावीसीं चडशी म्हायती मेळना. तांच्यांतल्या विष्णुगोप राजाचेर समुद्रगुप्तान हार घालल्याचोय उल्लेख मेळटा. ३७५ ते ५७५ मेरेनच्या काळांत पल्लव वंशाचे आठ राजा जावन गेले. तांची नांवां संस्कृत ताम्रपटांवयल्यान कळटा.
सव्या शेंकड्याच्या निमाण्या पंचवीस वर्सामदीं (५७५ – ६००) सिंहविष्णु नांवाचो प्रसिद्द पल्लव राजा जावन गेलो. ताणें चोळ मांडलिकांक पले सतेखाला हाडून पल्लव राज्यांचो विस्तार वाडयल्लो. तो राजा विष्णु देवाचो उपासक आशिल्लो. भरवी हो प्रसिद्द संस्कृत कवी ताच्याच दरबारामत वावुरतालो. ६०० ते ६२० मेरेनच्या काळामत सिंहविष्णुचो चलो महेंद्र वर्मा हाणें राज्याचो आनीक विस्तार केल्लो. तो पराक्रमी तसोच एक कुशळ साहित्यीक आनी संगीतकार आशिल्लो. चित्रकलेचीय ताका आवड आशिल्ली. हाका लागून ताच्या तेंपार साहित्याक आनी कलेक उतेजन मेळळें. महेंद्र वर्मा सुर्वेक जैन धर्माचो अनुयायी आशिल्लो. पूण उपरांत ताणें शैव धर्म आपणावन तो जैन धर्माक विरोध करपाक लागलो. महेंद्रवर्माचो चलो नरसिंहवर्मा पयलो हो पल्लव वंशातलो सगळ्यांत श्रेश्ठ राजा जावन गेल्लो. ताच्या तेंपार पल्लवांची सत्ता दक्षिन भारतांतली एक मुखेल शक्त आशिल्ली. ६४२त ताणें चालुक्य राज्याचेर घुरी घालून तांची बदामी राजधानी आपल्या शेकातळा हाडली. त्या झुजांत चालुक्य राजा पुलकेशीक मरण आयलें. उपरांत ६५५त चालुक्य राजा विक्रमादित्यान पल्लवांचेर घुरी घालून आपली राजधानी परत मेळयली. नरसिंह वर्मान श्रीलंकेचो राजकुंवर मानवर्माक गादी मेळोवन दिवपाक आदार केल्ल्याचे उल्लेख मेळटात. उपरांत नरसिंहवर्मान चोळ, चेर आनी कलभ्र राजांचेर हार घालून म्हामल्ल ही पदवी घेतिल्ली.
नरसिंह वर्मा उपरांत ताचो चलो महेंद्रवर्मा दुसरो गादयेर आयलो. दोन वर्सा उपरांत चालुक्याच्या विक्रमादित्य ताचेर हार घाली. परमेश्व वर्मा पयलो हाणें विक्रमादित्याचो पराभव केलो. परमेश्वराचो चलो नरसिंहवर्मा दुसरो हाचे राजवटीत शातताय नासली. ताचो चलो परमेश्वर्मा दुसरो हाणें राज्याचो विस्तार करपाच्या हेतान गंगा राज्याचेर घुरी घाली. पूण त्या झुजांत ताकाच मरण आयलें. परमेश्वरवर्मा दुसरो हाका चलो नाशिल्लो म्हणून पल्लव नागरिकांनी नंदिवर्मा नांवाच्या एका बारा वर्साच्या चल्याक गादयेर बसयलो. ताका पल्लवमल्ल अशें म्हण्टले. ताच्या तेंपार पल्लव सत्ता मातशी हालल्या तें पळोवन पांडय राजांनी ताचेर घुरयो घालपाक सुरू केलें. उपरांत दंतवर्माच्या तेंपार (७९६-८४७) पांडय तशेंच राश्ट्रकूट राजांनीय साबार घुरयो घालून पल्लव राज्याची प्रतिश्ठा उणी केली. त्या सुमाराक चालुक्य राश्ट्रकूट आनी पांडय राजांच्या आंक्रमणांक लागून पल्लव राज्याक देंवती कळा लागली. नृपतुंगवर्मा (८७२– ८९६) हाणें पांडयांचेर हार घालून आपली सत्ता परत वाडयली. पूण ती चड तेंप तिगून उरूंक शकलीना. नृपतुंगवर्मा उपरांत ताच्याच नात्यांतलो अपराजीत नांवाचो मनीस राज्यकारभार सांबाळपाक लागलो. पूण ताची सविस्तर म्हायती मेळना. तोच पल्लव वंशांतलो निमणो राजा आशिल्लो अशें इतिहासकारांनी मत मामडलां. ८९६त सामंत आदित्य चोळ हाणें अपराजीताचेर हार घालून ताचें राज्य आपल्या राज्याक जोडलें.
चडशें पल्लव राजा शैव धर्माचे अनुयायी आशिल्ले. ताणी आर्य आनी द्रवीड अशा संस्कृतायांचो पुरस्कार केलो. तांच्या राज्यांत सगळ्या पंथांक पुरायपणान स्वातंत्र्य आशिल्लें अशें सांगतात. तांच्या तेंपार द्रवीड शिल्पशैलीचो उदय जालो अशें मानतात. सातव्या शेंकडयांत महेंद्रवर्मा आनी नरसिंहवर्मा ह्या पल्लव राजांनी तळपांत मंटप कांतोवन त्या शिल्पशैलींची बुन्याद घाली. तांच्या तेंपार कामची शार हें कलाकुसर आनी वेपारी केंद्र आशिल्लें. – कों. विं. सं. मं.
पवनचक्की : वा-याच्या रूपामतलो गतीज उर्जेचो यंत्रीक उर्जा मेळोवपाखातीर उपेग करतात तें साधन. वा-यांतले गतीज उर्जेचो उपेग पवनचक्की चलोवपाखातीर सगळ्यांत पयली यत्न इराणांत जाले (इ.स.६४४). उपरांत इराणच्याच सिस्तान भागांत ९१५त आडवे पवनचक्कीचो कड्डण दळपाकातीर उपेग करपाक लगले. ती पवनचक्की वांशांक शिडां आनी दांतें बसोवन तयार केल्ली. एक उबो वांसो इमारतीच्या पाश्तांतल्यान भायर काडून ताच्या वयल्या तोंकार फुलयेच्या आकाराचीं चार शिडां आडवी बसयल्लीं. शिंडा सुमार ३– ४ मी. लांबायेची आनी एक रूंदायेची आशिल्लीं. रूंद लाकडी चौकट पट्टयांचेर घट्ट कपडो बसोवन तीं शिंडा तयार केल्ली जाल्यार वांशाच्या सकयल्या तोंकाक दांत्याची वयली फातर बसयल्ली. दांत्याची दुसरी फातर वयले फातरी सकयल घट्ट बसयली. शिडांतल्यन वारो रिगलो म्हण्टकूच वांशा वांगडा वयली फातर सकयले फातरीच्या खुंटया भोंवतणी घुंवताली. अशें रितीन दांत्याचे वयले फातरीच्या पाळांत घाल्लें धान्य दळटालें. ते पवनचक्केचीं शिडां आडवी आशिल्ल्यान तिका आडवी (horizontal mill)
