पवनचक्की म्हण्टाले. अशा पवनचक्क्याचो उपेग क्रिमिया, अस्तंत युरोपांत नी खूब उसरां अमेरिकेमत कांय प्रमाणांत करताले. तेराव्या शेकडयासावन शेतवडीक उदकापुरवण करचेखातीर चीनामत आडवे पवनचक्केचो उपेग जावपाक लागलो.
वा-या उर्जेचो उपेग करपाखातीर कल्पना अरबांकडल्यान युरोपामत पावली अशें तज्ञांचे मत.
रोमी लोकांक जल उयजेचो, यंत्रीक उर्जा मेळोवपाखातीर उपेग करून घेवपाचें गिन्यान खबर आशिल्लें. त्या गिन्यानावयल्यानूच आडव्या अक्षाचेर उबे पातळींत घुंवपी शिडांची ‘उबी‘ पवनचक्की रोमी लोकांनी तयार केली. ती पवनचक्की साद्दा दंतचक्रांचे (simple beam) जोडयेचेर चलताली. दंतचक्रांच्या आदारान शिडांच्या अक्षाचि गती फातरी दात्यांक मेळटाली. अशा उब्या पवनचक्क्यांचे उपेग बाराव्या शेंकडयाचे निमाणेकडेन फ्रांसांत आनी इंग्लंडांत जावपाक लागलें. सुर्वेच्या लाकडी पवनचक्क्यांची रचनूक खोक्यांसारकी (box) आसताली म्हणून तांकां ‘पोस्ट मील‘ अशें म्हणटाले. त्या खोक्यांत दंतचक्रां, दळपाची दांती आनी हेर यंत्रसामुग्री आसताली. खोक्यांचे भायले वटेन शिडां बसयल्लीं आसतालीम. तो खोको घट्ट पुरिल्ल्या वांशाचेर बसयताले.
चवदाव्या शेंकडयाचे सुर्वेक फ्रांसांत खांचक्की (Tower Mill) तयार केली. ते ईंच खांबे फळयांचे, चि-यांचे वा विटांचे बांदताले. खांब्याच्या वयल्या तोंकार शिडां बसोवन, ती वारो व्हंवता ते दिशेक घुंवडावपाखातीर एक खाशेली वेवस्था केल्ली. अशा प्रकारच्यो पवनचक्क्यो उपरांत युरोपभर पातळिल्ल्यो. युरोपांतल्या कांय भागांनी त्यो अजुनूय राखून दवरल्यात.
हॉलंड देशाचो खूबसो भाग दर्याच्या पांडयासकयल आसा. हाका लागून थंयच्या ल्हान-व्हड खळयांतलें वा फोंडकुलांतलें उदक भायर काडपाक हॉलंडी लोकांनी १५ व्या शेंकडयाणत ‘पोकळ खांब्याची‘ पवनचक्की निर्माण केली. ती पवनचक्की दोन दंतचक्रांच्या आदारान चलताली. तातूंत शिडांची गती पोकळ खांब्याभितर बसयल्ल्या दांडयाक पयल्या दंतचक्रावरवी मेळटाली. दुस-या दंतचक्रावरवी दांडयाक गती एका खाशेल्या चक्राक (आर्किमिडीस स्क्रू) मेळटाली. ते चक्र जितलें नेटान घुंवतालें तितल्याच नेटान उदक वयर खेंचतालें. मुखार हॉलंडी लोकांनी पोकळ खांबी पवनचक्केंत खूब सुदारणा करून, तिचे नवे-नवे प्रकार तयार केले. बाराव्या शेंकडयासावन ते एकुणिसाव्या शेंकडयानेरेन हॉलंडांत सुमार णव हजार पवनचक्क्यांच्या आदारान उदक काडप, दळप, लाकडां चिरप, तेल काडप. कागद तयार केल्ली सुदारूत पवनचक्की ‘हॉलंडी पवनचक्की‘ म्हणून प्रसिध्द आशिल्ली. वॅस्ट इंडीस जुंव्याचेर साकर कारख्यान्यांनी उसाचो रोस काडपाखातीर साबार पवनचक्क्यो उबारिल्ल्यो.
सुर्वेच्या तेंपार पवनचक्की सादारणपणान चार शिडांची आशिल्ली. तीं शिडां लाकडी चौकटीचेर दाट आनी घट्ट लुगट (सेल क्लॉथ) ताणून तयार केल्लीं. ती सपाट आसून घुंवता ते दिशेक तांचेर एक खाशेलो कोन तयार करताले. पवनचक्केंत सुदारणा जायत रावली तशें तातूंत ५ ते ८ मेरेन शिडांचो आस्पाव आसतालो. नवीं शिडां विमानाच्या पंख्यांप्रमाण पीळ दिवन तयार केल्ली.
१७७२त स्कॉटलँडी तज्ञ अँड-यू मायकल हाणें बिजागरी झडप आशिल्लें शीडमतयार केलें.१८०७त बिजागरीयुक्त झडप वापरिल्लें आनी सरपळेच्या आदारान नियंत्रीत करू येता अशें पट्ट शीड विल्यम क्युबिट हाणें तयार केलें. १८६० सावन शिडांच्या नियंत्रणाखातीर ब्रेकांचो उपेग जावपाक लागलो. स्पेन, पुर्तुगाल, ग्रीस आनी तुर्कस्तान देशांनी ७ ते १२ त्रिकोणी शिडां आशिल्ल्या पवनचक्क्याचो चड वापर जचवपाक लागलो. १८५४त डी. हॅलॅडी हाणें शिडांबगर एका रोदाचेर साबार ल्हान-ल्हान पाती बसोवन उदक उसपुपी पवनचक्की तयार केली. १८८३त तिख्याचे पवनचक्कीचें वेपारी उत्पादन करपाक स्टुअर्ट पॅरी हाणें सुरवात केली. उपरांत विद्दुत् निर्मितीखातीर वेपारी तत्वांचेर पवनचक्क्यांचे उत्पादन अमेरिकेंत सुरू जालें. पयल्या म्हाझुजाच्या काळांत युरोपांत आनी अमेरिकेंत पवनचक्की रचणुकेंत खूब बदल जावन विंगड विंगड प्रकारांच्यो पवनचक्क्यो निर्माण जावपाक लागल्यो. भोवपाती अमेरिकी, पोकळ खांबी हॉलंडी, प्रचालकयुक्त, घुर्णकी (रोटर) हे पवनचक्क्यांचे मुखेल प्रकार आशिल्ले. हॉलंडाच्या सपाट प्रदेशांनी पवनचक्केक फावोसो वारो वर्सूयभर व्हांवता, देखून थंय पवनचक्क्यांचो उपेग विंगड विंगड कामां उण्या खर्चात करचेखातीर खूब प्रमाणांत जावपाक लागलो. मध्यकाळांत थंय पवनचक्क्यांचें जाळेंच तयार जालें. पूण विसाव्या शेंकडयांत खनीज तेलाचो वापर चड प्रमाणांत जावपाक लागिल्ल्यान पवनचक्केचो उपेग फाटी पडलो. दुस-या म्हाझुजाक लागून कोळशाचें प्रमाण उणेम जाल्यान, परतून पवनचक्कयामचो उपेग जावपाक लागलो.वा-या उर्जेचें संशोधन करपाखातीर १९७४त हॉलंडांत एक समिती नेमिल्ली. थंयच्या ट्विंडा म्हाविद्दालयांत ५० मी. उंचायेच्या तिख्या खांब्याचेर २७ मी. लांबायेचें चक्र आशिल्ली आनी १४ मी. सॅ. वेगाच्या वा-याचेर चलपी पवनचक्की उबारिल्ली, ती पवनचक्की दर वर्सा २ मॅगावॉट वीज निर्माण करता. अमेरिकेच्या नॅशनल ॲरोनॉटिक्स अँड स्पेस ॲडमिनिस्ट्रेशन ऑफ लाप्लब्रूक स्टेशन, सँडस्की, ओहायओ शारांत एनर्जी रिसर्च अँड डॅव्हलपमँट ॲडमिनिस्ट्रेशनाच्या विद्दमान वराक २९ किमी. वेगान व्हांवपी वा-यान १०० किवॉ. वीज निर्माण करपी प्रयोगीक पवनचक्की उबारल्या.
भारतामत दर्यादेगांनी आनी दर्यालागीं आशिल्ल्या घाटंचेर वराक १० किमी. परस चड नेटाचो वारो फकत पावसाळ्यांत व्हांवता. शिंयाळ्यामत आनी गिमांत वा-यचो वेग साप्प उणो आसता. हाका लागून देशांत पवनचक्केचो उपेग जावपाक शकना. पूण वराक २-३ किमी. नेटाचें वारें देशांत सगळ्या ऋतूंनी मारता. अशा वा-याचेर कसल्या प्रकारची
