मानताले.ग्रीक देवी आर्टेमिस आनी डायना ह्यो एकच आशिल्ल्याचें मानतात.डायना (आर्टेमिस) ही ज्यूपिटर (इयूस) आनी लेटोना (लेटो) हांची चली आनी अपोलोची जुंवळी भयण. ती सात्वीक कुमारी आसून तिका वनदेवी आनी पारधदेवी मानताले.सुफलतेकडेन तिचो लागशिल्लो संबंद आशिल्ल्यान बायलो आपल्याक गर्भ उरचो तशेंच बाळंटेर सुरळीत जावंचो आनी जल्मल्ल्या नव्या बाळकाक राख्कण मेळची म्हणून तिची उपासना करतात.
डायनाचे उपासनेचे लॅटीन लिगांत अरिशीआ आनी अॅेव्हन्टायन अशे दोन मुखेल संप्रदाय आसात. रोमाचे दक्षिणेक अरिशीआ लागसार नेमी तळ्याचे देगेर ‘डायना नेमोरोन्सिस’ म्हळ्यार वनदेवी डायना नांवाचें तिचें मुखेल केंद्र आशिल्लें.लॅटीन लिगामदलें तें सगळ्यांचेंच मुखेल उपासनाकेंद्र आशिल्ल्यान ताका राजकीय नदरेनय म्हत्व आशिल्लें.व्हर्बीयस हो वीरदेव तशेंच ईजीरिया ही देवी ह्या गौण देवांवांगडा डायनाचीय थंय उपासना जाताली.सुरवातीक लॅटीन लिगांत रोमचो आस्पाव नाशिल्लो.पूण फुडें रोमाकडेन लॅटीन लिगाचें फुडारपण येतकच डायनाचो उपासनासंप्रदाय रोमांतय आयलो.रोमांतल्या अॅडव्हन्टायन दोंगुल्लेचेर एका रानांत डायनाचें देवूळ बांदलां. १३ ऑगस्ट हो तिचे परबेचो मुखेल दीस. ह्या दिसा बायलो तिची पुजा करतात.अरिशीआच्या तिच्या देवळांतय बायलो तिका फुलां ओंपतात. तेच परी हातांत दिवो आनी मशाल घेवन मिरवणुकीन थंय वचून आपलो नवस पावयतात.डयनाचे उपासनेक सुरवातेक आंकवार आनी उपरांत सौभाग्यवती बायलांक म्हत्व प्राप्त जालें.पूण अरिशीआचो तिचो पुरयत मात मुक्त जाल्लो दादलो गुलामच आसतालो. डायना ही सकयल्ल्या वर्गाची चड करून गुलामांची राखण देवता मानताले.देखून १३ ऑगस्ट ह्या दिसाजावपी तिचे परबे दिसा सगळ्या गुलामांक सुटी दिताले. आदल्या गुलाम पुरयताचो नव्या गुलामान वध केलो म्हण्टकच चालीप्रमाण तो तिचो नवो पुरयत जातालो.धर्मीक खेळांवेळार रोमांत अॅहव्हन्टायन-डायनाची आनी अपोलोची एकठांय उपासना करप जाताली.
आर्टेमिस हे सोबीत देवीची,चंद्रदेवता,पारधदेवता,वनदेवता आनी मातृदेवता वा आदिमाता ह्य स्वरुपांनीय उपासना करताले.अशिया मायनर वाठारांत आशिल्लें तिचें देवूळ संवसारांतल्या सात पुर्विल्ल्या अजापांतलें एक अजाप अशी ताची नामना आसा.हातांत मशाल वा धोणू,फाटीचेर बाणांचो भातो आनी म्ह-यांत एक हिरण वा शिकारी सुणो अशीं तिचीं सुंदर शिल्पां आसात. -कों.वि.सं.मं.
डायनोसॉर: मध्यजीव महाकल्पांत (सुमार २३ ते ९ कोटीवर्सांआदल्या काळांतले) अस्तित्वांत आशिल्ले पृश्ठवंशी सरीसृप (फाटीचो कणो आशिल्ले सरपटपी) प्राणी. हे प्राणी मध्यजीव महाकल्पांत उदयाक आयले.थंय तांचो विकास आनी प्रचार जालो आनेअई त्याच म्हाकल्पाच्या निमाणें ते निर्वंश जाले.डायनोसॉर ह्या ग्रीक शब्दाचो अर्थ भिरांकूळ शेड्डो असो आसून सुरवातीक मेळिल्ल्या तांच्या व्हड सांगाड्यां वयल्यान तांकां तें नांव दिलां.पूण हे सगळेच व्हड आशिल्ले अशें ना. तांच्यांत कोंबये पिलायेदोय आकार आशिल्लो आनी ते वेगवेगळ्या वाठारांत रावंक शकताले.सरीसृपांच्या आर्कोसॉरिया ह्या महागणांत डायनोसॉरांचो आस्पाव जाता.
तज्ञ लोक डायनोसॉराची उत्पत्ती अशी मांडटात- उत्तर कारबॉनिफेरस (सुमार ३१ कोटी वर्सांआदल्या) काळांत अस्तित्वांत आशिल्ल्या लॅबिरिंथोडोंट ह्या उभयचरांचो क्रमविकास जावन कॉटिलासॉर हो सरीसृप प्राण्यांचो मूळ पुर्वज तयार जालो. ताचेपसून फुडें कांसव,सस्तन सरीसृप आनी थेकोडॉंट निर्माण जाले आनी थेकोडॉंटांसावन डायनोसॉर निर्माण जाले.ऑर्निथोसूचस हो एक प्राणी थेकोडॉंटावरीच आशिल्लो आनी ताच्या सर्वसादारण देहाची घडण आनी शरिररचना हाची छाप डायनोसॉराच्या देहांत स्पश्टपणान दिसता.देखून थेकोडॉंट हे डायनोसॉरांचे पुर्वज आसात अशें मानतात.
डायनोसॉराचे पांय सरळ उबे आसून ताका लागून ताचो देह जमनीपसून वयर उखलिल्लो आसता आनी ताचीं पावलांय लांब लांब अंतराचेर पडटात.ताचें हेंच खाशेलपण ताका आर्कोसॉर आनी हेर सरीसृप प्राण्यांपसून वेगळायता.
डायनोसॉराचे सॉरिशिया आनी ऑर्निथिशिया हे दोन गण आर्कोसॉरिया महागणांत पडटात.सॉरिशिया आनी ऑर्निथिशिया हातूंत दोन पांयांचे आनी चार पांयांचे प्राणी आशिल्ले. द्विपादाचे फाटले पांय लांब,बळिश्ट आनी भरगच्च जाल्यार फुडले पांय आंखूड आसताले.तांची शेंपडी लांब आनी जड आशिल्ल्यान सांगाड्यांतल्या ज्या भागाक फाटले पांय सांधिल्ले आसतात त्या भागांतल्या हाडांचेर (श्रोणि-अस्थि) हे प्राणी आपल्या देहाचो फुडलो भाग तोलून धरूंक शकताले.तांच्यो श्रोणी-अस्थि आनी फाटीचो कणो हे घट्टपणान जोडिल्ले आसताले.चतुष्पाद डायनोसॉर व्हड आनी जड देहाचे आसताले.ताचे सगळेय पांय आंखूड ,भरीव आनी घट आसताले.सॉरिशिया आनी ऑर्निथिशिया ह्या डायनोसॉरा6तलें वेगळेपण तांच्या श्रोणी-अस्थींचे रचणुकेवयल्यान करतात.सॉरिशिया म्हळ्यार सरीसृप श्रोणी आनी ऑर्निथिशिया म्हळ्यार सुकण्यांची श्रोणी. ह्या गणांतल्या डायनोसॉराच्यो श्रोणी-अस्थि सुकण्यांच्या श्रोणी-अस्थींवरी जोडिल्ल्यो आसतात.सॉरिशियनांचे दाँत हेर सरीसृपांवरी सादे रचणुकेचे आनी तीक्ष्ण आसून हे दांत जबड्याचे कडेन पुराय जबडोभर आसतात.ऑर्निथिशियाक फुडले दाँत नासतात.तांकां पक्षावरी चोंच आसता.
सॉरिशिया- ह्या गणांत शाकाहारी आनी मासाहारी ह्या दोनूय प्रकारांचे डायनोसॉर येतात.द्विपाद सॉरिशियनाचे पांय सुकण्यांच्या पांयांवरी आसतात.तांकां ‘थेरोपोडा’अशें नांव दितात. उत्तर ट्रायसिक काळांत दोन तरेचे थेरोपोडा मेळटात.सील्युरोसॉरिया आनी कार्नोसॉरिया. अ)सील्युरोसॉरिया- उत्तर ट्रायसिक ते उत्तर क्रिटेशस काळांत
