• रासायनिक विक्रियाजन्य (गॅल्व्हानीक) आनी प्रवर्तनजन्य (फॅराडिक) विद्दुत् प्रवाहांक स्नायु प्रतिक्रिया मेळटा. • प्रवर्तजन्य विद्दत् प्रवाहाक प्रतिक्रिया मेळना, पूण रासायनिक विक्रियाजन्य प्रवाहाक मेळटा. (अपकर्षजन्य प्रतिक्रिया).
१. हें तरेच्या विकृततायेच्या कारणांमदी एके वटेनच्या प्रमस्तिष्क गोलार्धांतल्या स्तूप मार्गाचें नुकसान हें मुखेल आनी सदाच दिसून येवपी कारण आसता. मेंदवांतल्या शिरांतलो रक्तस्त्राव, अंगर्कीलन (रगताची गुठली वा हेर कांय भायले पदार्थ रिहिणींत अचकित आडकल्ल्यान थंयचो सक्तप्रवाह बंद पडप) वा भितरल्या अंतर्क्लथनाक लागून रगत पुरवणेंत आडमेळ येता आनी ताकालागून अभिकोथ जावन उतकनाश जाता. ही विकृतताय इतली अचकित आनी एकदम जाता की, वायटकार कुराडीन घाय घाल्यार जसो कोसळटलो तसो कोसळटा, म्हणून ताका ‘रगत घाती आघात‘ म्हण्टात. मस्तिष्कार्बुदाक लागुनूय (नव्या कोशिकांच्या खूब वाडीक लागून मेंदवांत तयार जाल्ल्या गाठींक लागुनूय) अर्धागघात जाता. पूण तो अचकित जायनासतना मात्सो मात्सो करून वाडपी आसता. खंयच्या कारणावयल्यान जेन्ना उजव्या हातान सदांच काम करपी मनशामदी दाव्या प्रमस्तिष्क गोलार्धातल्या शीरांचे विकृततायेकलागून उजवे वटेनचो अर्धागघात जाता तेन्ना चड करून वाग्विकृतीय दिसून येता, कित्याक तर अशा मनशांमदी मेंदवांतले वाचाकेंद्र विकृत कडेकच आसता.
‘मस्तिष्क रोहिणी काठिण्य‘ आनी ‘मस्तिष्क वाहिका उपदंश‘ ह्या रोगांनी व्दिपार्श्र्विक अर्धागघात जाता. स्नायू ताठरतायुक्त ऊभयांगघात ह्या अर्भकांमदी दिसून येवपी विकृततायेक लागून वा बाळंतरा वेळार जावपी जखमेकलागून (चिमटो तकलेक लावन बाळंतर करतना) जाता. मेरूरज्जूंतल्या स्तूप मार्गाक रक्तवाहिन्यांची विकृतताय जावपाची शक्यताय बरीच उणी आसता. चड करून आघात, अस्तिविकृतताय वा अस्थिभंग आनी कशेररूक दंडाच्यो (फाटीच्या कण्याच्या) संधी विकृतताय स्तूप मार्ग इबाडपाक कारणीभूत थरतात. हांचेभायर मेरूरज्जू-अर्बुदां मेरूरज्जुशोथ (मेरूरज्जूंची दाहयुक्त सूज), मारक पांडुरोगातलें मेरूरज्जूवयले वायट परिणाम हाकालागून पक्षाघात जाता. मध्य वयांत वा म्हातारपणांत कशेरूक भुजाचे अपकर्षोत्पादक शोथाक लागून ग्रैव वाठारांतल्या अंतराकशेरूक बिंब (दोन मणक्यांमदलो चकती सारको भाग) फुडें सरकल्ल्यान मेरूरज्जूंचेर पेच पडून प्रगामी (मात्सो मात्सो वाडपी) स्नायू ताठरताययुक्त अधरांगघात जाता.
अध:स्त वाठाराच्या विकृततायेंमदी सदांच दिसपी बालपक्षाघात (पोलिओ) आनी बहुतंत्रिकाशोथ (एकाच वेळार खूब तंत्रिकांचो शोथ जावप) हांचो आस्पाव जाता. बालपक्षाघातांमदी स्नायू सैल पडप आनी स्नायु ना जावप हीं लक्षणा दिसतात. बेल पक्षाघात (चार्ल्स बेल ह्या स्कॉटिश शरिरक्रियाविज्ञाच्या नांवावयल्यान वळखुपांत येवपी पक्षाघात) हें विकृततायेंत आनन् तंत्रिकेच्या शोथाक लागून चे-याचे एके वटेनचे स्नायू लुळे पडटात (तंत्रिका तंत्र). ‘स्नायू-अपकर्षयुक्त पार्श्वपथ काठिण्य‘ हे केन्नाय चुकून दिसून येवपी कारणां खबर नाशिल्ल्या विकृततायेतूच पक्षाघात जाता.
मूळ विकृतताय स्थान स्नायू आशिल्ले विकृततायेचें प्रमाण बरेंच कमी आसात. हातूंत मुखेल करून ‘प्रगामी स्नायु-कश्टपोषण‘ हे विकृततायेचो उल्लेख करचोच लागतालो. ही विकृतताय कुटुंबीक आनी आनुवांशिक तरेची आसून दोनूय वटांच्या स्नायूंक असक्तताय येवन स्नायू ना जातात. चड करून भुरगेंपणात वा तरणेपणांत सुरू जावपी ही विकृतताय दादले आनी बायलांमदी सारक्याच प्रमाणांत मेळटा. ‘प्रगामी स्नायु-अपर्ष‘ ही विकृतताय प्रेरक तंत्रिक कोशिका एकक विकृततायेक लागून जाता. ह्यो दिनूय विकृततायो विंगड विंगड आसून कश्टपोशणान उत्स्फुर्तपणान स्नायू संकोच केन्नाच दिसून येना. स्नायू विकृतताय सुवात आशिल्ल्याचें निदान विद्दुत् स्नायु आलेख वा स्नायू जीवोक (जीव कुडींतल्यान घेतिल्ल्या ऊतकाची) परिक्षा करून थरिवपाक जाता.
२. तंढिक ऊतकामत वा स्नायू उतकांत चयापचयात्मक इबाड करपी विकृततायेमदीं अंत:स्त्रावी ग्रंतीच्यो विकृततायो कांय विखबादा आनी खूब चयापचयात्मक दोश हांचो आस्पाव जाता. अवटुस्त्रावाधिक्य (अवटु ग्रंथी), अधिवृक्क ग्रंथीचो ‘कुशुंग लक्षण चोमो‘ (चरबी वाडप, साकर वाडप) आदी लक्षणां आशिल्लयो विकृततायो आनी ॲडिसन रोग ह्यो विकृततायो अंतस्त्रावी ग्रंथीच्या विकृततायेमदीं आस्पावतात. (अधिवृक्क ग्रंथी, ॲडिसन रोग).
विखबादेंत ‘कुपीजतूं विखबादा‘ (एकेतरेची अन्नांतल्यान जावपी विकबादा), कांय सोरपांची विखबादा आनी गोचीड पक्षाघात (स्त्रीलिंगी) गोचीड जे वीख उत्पन्न करतात, त्या विखासावन जावपी पक्षाघात) हांचो आस्पाव जाता. गंभीर स्नायूंचे दुबळेपण ह्या विकारांत चयापचयात्मक विकृततायो पक्षाघाताक कारणीभूत थरतात. ताचे सारके कारण आजून कळिल्लें नासून यौवनलोपी ग्रंथी हें विकृततायेकडेन पोतांकडल्या वाठारांत (अंत्यपट्टात) ही विकृतताय रसायनिक इबाड करता.
पक्षाघाताची वर्गवारी : पक्षाघात हें एक लक्षण आसून ताची वर्गवारी विंगड विंगड तरांनी करूंक मेळटा –
अ) तंत्रिका तंत्राचो जो भाग पिडेस्त आसता ते प्रमाण देखीक – मस्तिष्क पक्षाघात, मेरूरज्जू पक्षाघात आदी.
आ) कुडीच्या भागांप्रमाण –१) एकांग पक्षाघात – एक हात वा एक पांय लुळो पडप, २) अर्घांगघात – एकेच वटेनचो हात वा पंय लुळो पडप, ३) घधरांगघात – कमरेसकयलो भाग आनी दोनूयपांय लुळे पडप, ४) सर्वांग पक्षाघात – दोनूय हात, दोनूय पांय आनी धड लुळें पडप, ५) चतुरांग पक्षाघात – दोनूय हात आनी दोनूय पांय लुळे पडप.
इ) पक्षाघात स्वरूपाप्रमाण –१) पुराय आनी अपूर्ण पक्षाघात, २) स्थायी आनी अस्थायी पक्षाघात ३) थळावो वा विस्तृत पक्षाघात ४) व्यतस्त वा अव्यत्यस्त पक्षाघात.
ई) पक्षाघात ज्या वेगान जाता, ते प्रमाण –१) अचकित पक्षाघात २) प्रगामी पक्षाघात (इल्लो इल्लो जावपी).
कांय खाशेले प्रकार :
ऊर्ध्वगामी पक्षाघात वा लंद्री पक्षागात – (फ्रँच शरीरक्रियाविज्ञ जे. बी. ओ. लांद्री हाच्या नांवान वळकुपांत येवपी पक्षाघात). हे विकृततायेचें खरें कारण आजून कळिल्लें नासून पयली पांय, उपरांत हात आनी निमणेकडेन धड ह्या क्रमान स्नायू लुळे पडटात. हे विकृततायेक ‘तीव्र संक्रामणज्नय बहुतंत्रिका शोथ‘ वा ‘गीयाँ-बॅरे‘ (जी. गीयाँ आनी जे. ए.
