पुर्विल्लें पाटलीपुत्र सद्याच्या पाटणा शाराचे आस्तंतेक गंगा आनी शोण हांच्या संगमाचेर आशिल्लें. ह्या नगराक सुमार २,५०० वर्सांचो इतिहास आसा. पुर्विल्ल्या मगध साम्राज्याची ही राजधानी आशिल्ली. पाटलीपुत्राचीं कुसुमपर, पुष्पपूर, कुसुमध्वज, पद्मावती अशींय नांवां मेळटात. मौर्य, शुंग, गुप्त ह्या राजघराण्यांनी पाटलीपुत्राची उदरगत केली. वैदीक, बौध्द, जैन ह्या तिनूय धर्मीक परंपरांनी पाटलिपूत्र संपन्न केलें. 'कथासरित्सागर' 'वायुपुराण' हातूंत ह्या नगराचे उल्लेख मेळटात.इ.स.प. पांचव्या शतमानाच्या दुसऱ्या अर्दांत अजातशत्रुच्या सुनिधी आनी वस्सकार ह्या दोन मंत्र्यांनी वज्जींचे घुरयेसावन राखण जावंची म्हणून हें शार वसयलें अशें म्हणटात. मेगॅस्थिनीझान पाटलिपुत्राचो उल्लेख 'पोलीबोश्रा' असो केला. कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रांतूय ह्या शाराचो उल्लेख आयला. सम्राट अशोकान तिसरी बौध्द धर्म संगीता (परिशद) पाटलिपुत्रांत भरयल्ली (इ.स.प.२४०). मौर्य काळांतलें पाटलिपुत्र समृध्द आशिल्लें आनी ताची लोकसंख्या सुमार चार लाख आशिल्ली.
शुंगांचीय राजधानी पाटलीपुत्र हीच आशिल्ली. गुप्त काळांत (३२१-५५०)पाटलीपुत्राची उदरगत जाली. पांचव्या शतमानाचे सुर्वेक फाहियान हो चिनी भोंवडेकार हांगा राविल्लो. गुप्त साम्राज्याच्या अस्तावांगडा पाटलीपुत्राचें वैभव उणें जालें.
बौध्द परंपरे प्रमाणूच हांगाची जैन परंपराय व्हडली आसा. हांगाच्या संप्रती नांवाच्या राजान जैन धर्म आपणावन तीर्थंकरांचीं जायतीं मंदिरां बांदलीं. गुप्त काळांत शिक्षणाच्या मळार पाटलिपुत्राची बरीच नामना जाल्ली. कौटिल्या सारके म्हान अर्थशास्त्रज्ञ हांगाच जावन गेले. नामनेचो भारतीय ज्योतीशशास्त्रज्ञ आनी गणिततज्ञ आर्यभट्ट हाचो जल्म कुसुमपूर (पाटलिपुत्र) हांगा ४७६ त अशें सांगतात.
ह्या वाठारांतल्या उत्खननांत कितलेशेच मौर्य काळांतले आनी गुप्त काळांतले अवशेश सांपडल्यात. १९१२-१६ ह्या काळांतल्या उत्खननांत ८४ खांबे आशिल्ली राजदरबाराची वस्तू सांपडली. १९५३ तल्या उत्खननांत मौर्य काळांतले प्रासाद, शिल्पां, शुंग काळांतल्यो मुर्ती आनी नाणीं तशेंच कुशाण काळांतलीं रुप्याचीं आनी तांब्यांचीं नाणीं सांपडल्यांत.
ह्या नगराचो इ.स. सातव्या शतमानासावन सोळाव्या शतमानामेरेनचो इतिहास व्हडलोसो उल्लेख करपासारको ना. १५४१ त शेरशाहान पाटणा शाराची परत स्थापणूक केली. मोगल काळांत बिहार सुभ्याचें राजधानीचें शार म्हणून ताका म्हत्व मेळ्ळें. औरंगजेबान आपलो नातू अझीम हाच्या उगडासा खातीर पाटण्याचें 'अझीमाबाद' अशें नांव दवरलें. १८६५ त पाटणा ब्रिटीशांच्या ताब्यांत गेलें.१९१२ त बंगाल इलाख्यांतल्यान बिहार-ओरिसा असो एक स्वतंत्र प्रांत केलो आनी पाटणा ही ताची राजधानी केली. १९३६ त ओरिसा हो स्वतंत्र प्रांत करीत सावन पाटणा ही फकत बिहारची राजधानी जाली.
-को. वि. सं. मं.
पाटणेकार, प्रभाकर सखाराम:(जल्म:१ जानेवारी १९३०, दिवचल). सुचकेझुजारी. ताणें एस. एस. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. तो 'नशॅनल कॉंग्रेस गोवा' हे संघटनेचे वांगडी आशिल्ले. दोडामार्गा वयल्यान लिपचोरयां राश्ट्रीय पत्रकां हाडप आनी पिळगांव, मयें आनी दिवचल वाठारांत लावप तशेंच वांटप हें काम तो करतालो. १४ नोव्हेंबर, १९५४ ह्या दिसा पोलिसांनी ताका धरलो आनी आल्तिन्यार (पणजे) बंदखणींत सुमार स म्हयने दवरलो. २८ मे १९५५ ह्या दिसा ताका प्रदेशीक लश्करी न्यायालयामुखार उबो केलो. पूण कांयच पुरावो मेळूंक नाशिल्ल्यान ताची सुटका जाली. १९७२ त भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
पाटने, बाजीराव भीवबा:(जल्म:कोंडचे-खूर्ड-हवेली-पुणें महाराष्ट्र; मरण:१९८९). सुटकेझुजारी.तो १९५३-५७ ह्या काळांत प्रजा सोशलिस्ट पार्टीचो वांगडी आशिल्लो. १५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा राम तुपे हाच्या फुडारपणाखाल सूर्ल गांवांत सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. तेन्ना पोलिसांनी ताच्या १०० वांगड्यासयत ताकाय मार दिलो. तशेंच थंयच्या देवळांत १ दीस तांकां बंदी करून दुसऱ्या दिसा सोडले. ८ ऑक्टोबर १९८० ह्या दिसा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.
-को. वि. सं. मं.
पाटील:पुर्विल्ले ग्रामसंस्थेंतलो गांवचो आधिकारी. हे चड करून महाराष्ट्र आनी कर्नाटक हांगाच पळोवंक मेळटात. पट्टकील ह्या संस्कृत उतरावयल्यान पाटील हो शब्द जाला. अशोकाच्या काळांत कापसाचें विणिल्लें पट्ट गांवकीच्यो नोंदी बरोवपाखातीर वापरताले. हे पट्ट कोंड्याचे नळयेंत घालून दवरताले आनी हे नळयेक पट्टकील म्हणटाले. हे पट्टकील जाचेकडेन आसताले ताका पट्टकीलक अशें म्हणटाले. होच शब्द फुडें पट्टकील, पाटैलू, पटेल, पाटिल असो तयार जाला. फुडें जमनीचे मालकीची नोंद तांब्याच्या पत्र्याचेर बरोवंक लागले आनी पाचैलू लागसार ताम्रपत्राचे संग्रह जावंक लागले. जमनीचे नांगरटी वांगडाच पाटीलकी अस्तित्वांत आयली. पाटील हें नांव पाटील मोकदम, मोकदम आनी पाटील अशें तीन तरेन बरयतात. मोकदम (मुकदम) म्हळ्यार मुखेल आदमी. पोरण्या काळांत पाटलाक गांवच्या राजाचो मान आसतालो. पाटील घराण्यांत सगलेच पाटील आडनांव लायताले. पूण जाच्या हातांत पाटीलकी आसताली तोच खरो पाटील. देशमुखी फाटोफाट पाटीलकेक म्हत्व आसतालें. आनी पाटीलकेचें वतन वंशपरंपरेन चलतालें
महाराष्ट्रांत त्या-ताया वाठाराप्रमाण पाटलाक वेगवेगळीं नांवां आसात. मिरज कोल्हापूराक ताका चौधरी कामगावुंड, कोंकणांत चौगुलो जाल्यार विदर्भांत आनी हेर महाराष्ट्रांत ताका पाटील म्हणटात. पोरण्या ताम्रपटांत ताचो उल्लेख ग्रामकूट असो आयला. जात पाटील, सरपाटील आनी जडेपाटील असोय ताचो भेद आसा. कांयकडेन एकाच गांवांत दोन पाटील आसात. तातूंतलो एक पोलीस पाटील आनी दुसरो मुलकी पाटील. ताका विदर्भांत कोतवाली पाटील आनी महाली पाटील म्हणटात.
गांवपाटील राजकीय काम पळयता आनी जात पाटील समाजीक आनी धर्मीक काम पळयता. तो जात पंचायतीन वांटो घेवन गांवपाटलाच्या आदारान गांवांतली झगडीं सोडयता. गांवपाटलाक जातपाटलाचे सगले अधिकार आसून ताका राजाचो प्रतिनिधी मानतात. तशेंच तो गांवाचोय प्रतिनिधी आसता. गांव पाटील होच मुखेल मिरासदार आशिल्ल्यान ताचें
