'धारानृत्य' (१९५०) ताचो पयलो कवितांझेलो.उपरांतचे ताचे काव्यांझेले अशे आसात-जिप्सी (१९५२),छोरी (१९५४),उत्सव (१९६२),विदूषक (१९६६) आनी सलाम (१९७८).ताणें केल्ल्या मीराबाईच्या कांय हिंदी गितांचो मराठी पद्य अणकार 'मीरा' ह्या नांवान १९६५ वर्सा उजवाडा आयलो.इंग्लिशींतल्या लिमरिकचे धर्तीचेर मराठींत ताणें कांय 'वात्रटिका' (१९६४) बरयल्यात. भोलानाथ (१९६३) आनी 'बबलगम' (१९६७) हे ताचे बालगितां झेले.जिप्सी,छोरी आनी भोलानाथ ह्या ताच्या पुस्तकांक महाराष्ट्र शासनाचीं इनामां फावो जाल्यांत.कविते वांगडा ताणें ललीत निबंद लेगीत बरयल्यात.हे ताचे निबंद 'निंबोणीच्या झाडामागे' (१९५३) ह्या नांवान उजवाडा आयल्यात.कांय अमेरिकी साहित्यकृतींचे मराठी अणकारूय ताणें केल्यात.तशेंच जे.कृष्णमूर्तीचीं कांय भाशणां ताणें अणकारल्यांत.ताचे हेर ग्रंथ अशे आसात-'बोरकरांची कविता' (१९६०),महात्मा गांधीचेर बरयल्लो ललीत लिखाणाचो झेलो 'युगात्मा' (१९७०),विंदा करंदीकर हाची वेंचीक कविता 'संहिता' (१९७५).
पाडगांवकराचे कवितेंत,सैमाचे मनभुलवणे सोबीतकाये वांगडा अध्यात्मकृत्तीय दिश्टी पडटा.सैमाचे जोडयेन ताचे कवितेंत प्रेमभावनेचीय सया दिसता.हे नदरेन ताचें 'शर्मिष्ठा' (१९५५) हें नाट्यकाव्य म्हत्वाचें आसा.
-कों. वि. सं. मं.
पाडवो:शुक्ल आनी कृष्ण पक्षांतली पयली तीथ.हिका नंदा अशेंय म्हणटात.ह्या दिसा अभ्यंगस्नान म्हळ्यार तेल लावन हून उदकान न्हावप अशें वर्णन केल्लें आसा.मार्गशिर्ष म्हयन्यांतले वद्य प्रतिपदे दिसा (पाडव्या दिसा) रोहिणी नक्षत्र आयल्यार मोठो पर्वकाळ जाता अशें मानतात.ह्या दिसा गंगेंत न्हाल्यार खूब पुण्य मेळटा अशें भविश्य पुराणांत सांगलां.ही अग्नीदेवतेची जल्मतीथ अशें वराह पुराणांत म्हळां.शुध्द प्रतिपदेक चंद्राचें दर्शन घेतल्यार भाग्य वाडटा अशें म्हळां.त्या दिसा सांजवेळचें अस्ताक वचपी चंद्रकोरीचें दर्शन घेवन तिका वस्त्राच्या तोंकाचें सूत अर्पण करचें असो एक विधी आसा.प्रतिपदा म्हळ्यार पाडवो हो सगळ्यांत व्हड अनध्याय.ह्या दिसा वेदांचें अध्ययन करिनात.म्हणजेच वेद शिकोवपी पाठशाळेक सुटी आसता.
चैत्र शुध्द प्रतिपदेक संवसार पाडवो अशें म्हणटात.शालीवाहन शकाचें वर्स ह्या दिसासावन सुरू जाता.दक्षिण भारतांत आनी भारताच्या कांय हेर वाठारांनी नव्या वर्साचो प्रारंभ चैत्र शुध्द प्रतिपदेसावन सुरू जाता.ह्या दिसा कांय धर्मीक विधी करपाक सांगल्यात.तांतूत ब्रह्मपूजा हो एक म्हत्वाचो भाग आसा.हो करपाचो उद्देश म्हळ्यार ब्रह्मदेवान चैत्र शुध्द प्रतिपदेक सगलें जग निर्माण करून कालगणना सुरू केली.श्रीसुर्यसिध्दान्ताच्या मताप्रमाण चार युगां एक हजार खेपे जावन गेलीं म्हणटकच ब्रह्मदेवाचो एक दीस जाता.ब्रह्मदेवाचें सगळें आयुश्य १०० वर्सां.सद्या ताच्या आयुश्याचीं ५० वर्सां जावन गेल्यांत आनी एकावनाव्या वर्साच्या पयल्या म्हयन्याच्या पयल्या पक्षाच्या पयल्या दिसाच्यो १३ घटिका,४२ पळां आनी तीन अक्षरां जाल्यात.
ब्रह्मदेवाची पुजा जातकच विपळां,पळां,घटका,प्रहर आदी सगळ्या काल विभागांची पुजा करपाक सांगल्यात.उपरांत दक्षकन्या आनी विष्णुची पुजा करपाक सांगल्या.यविश्ठ नांवाच्या पदार्थान अग्नींत हवन करप,ब्राह्मण भोजन आनी आप्तइश्टांक देणग्यो दिवप,ज्या वाराक हो पाडवो येता त्या वाराक अधिपतीची पुजा करची अशेंय भविश्य पुराणांत सांगलां.
ह्या दिसा कांय लौकिक आचार आसात.घरांतलीं मनशां तेल लावन हून उदकान न्हातात.उपरांत मिरयां,हींग,मीठ,ओंवो,साकर घेवन कोडुलिंबाच्या तरण्या पानांचें चूर्ण आमटाणींत कालोवन खावंचें.अशें केल्यार सगळे रोग बरे जातात,सूख,विद्या,आयुश्य आनी लक्ष्मी प्राप्त जाता अशें पंचागांत सांगलां.उपरांत कोंड्या बडयेच्या तोंकाक रेश्मी वस्त्र बांदून ताचेर रुप्याचें वा पितळचें आयदन उमतें घालून ताका कोडूलिंबाचे ताळे आनी फुलांच्यो माळो बांदून तो ध्वज दारांत उबो करप,हाका गुडी उबारप अशें म्हणटात.ह्या दिसा गुडी उबारतात देखून ताका 'गुडी पाडवो' अशेंय म्हणटात.ह्या दिसा गोड-गोड जेवण करतात.याचकांक आपले तांकीप्रमाण दान दिवन संतूश्ट करतात.तरेतरेचीं गायनां,वाद्यां आनी पुण्यपुरूशांच्यो गजाली आयकतात.हो दीस आपलीं बायल-भुरगीं,इश्ट-मित्र हांचेवांगडा आनंदान घालयलो जाल्यार वर्सभर सूख मेळटा अशें सांगलां.
ह्या दिसा पंचागाचें श्रवण करपाक सांगलां.दरेका वर्सा वसंत ऋतूंतल्या पुवण्यकारक चैत्र म्हयन्यांत नव्या वर्साचें फल आयकल्ल्यान सगळ्या पातकांचो नाश जाता आनी आयुश्य,येस आनी लक्ष्मी हांची वाड जाता.संवसार पाडव्याक 'युगादि तिथी' अशेंय म्हणटात.शक्य जाता जाल्यार ह्या दिसा पाणपोय घालची;निदान उदक कुंभाचें दान करचें अशें सांगलां.
-अनंत राम भट
पाणपोई:भोंवडेकारांक आनी पांथस्थांक उदक मेळचें म्हूण जी सोय करतात,तिका पाणपोई म्हणटात.धनीक मनीस आनी भौशीक संस्था अशो पाणपोयो घालतात.तातूंत गोरवांक लेगीत उदक मेळपाची सोय आसता.पुर्विल्ल्या काळांत चडशे सगळे राजा सगळ्या राजरस्त्यांचेर अश्यो पाणपोयो बांदताले.
पाणपोईंत मातयेचीं व्हड व्हड आयदनां भरून दवरतात.तानेल्ल्यांक उदक दिवपाखातीर थंय एक मनीस दवरतात.गांवाभायर वा शाराभायर आशिल्ले पाणपोई लागसार पांथस्थांक थोडो वेळ सुसेग घेवपाखातीर एक ल्हानशी खोंप बांदतात.
आदल्या तेंपार खंयचोय धनीक मनीस वा संस्था समाजसेवेचें व्रत कशें धर्मार्थ भावनेन पाणपोईची वेवस्था करताली.आधुनीक काळांत पिवपाच्या उदकाची सोय हेर तरांनी जाता जाल्ल्यान पाणपोईची वेवस्था पयलीं सारखी सर्रास जायना.तरीय कांयकडेन ती आदलेवरीच धर्मार्थ भावनेन चलिल्ली दिसता.
-कों. वि. सं. मं.
पाणबुडी:उदकापोंदच्यान चलपी एक तारूं.'पाणबुडी' हो शब्द सुर्वेक उदकापोंदच्यान चलपी खंयच्याय तारवाखातीर वापरताले.पूण हालींय्या तेंपार साप्प ल्हान पातमाऱ्यांचो सोदूय लागला.तांतूत फकत दोन वा तीन मनशांखातीर सुवात आसता.ह्यो पातमाऱ्यो हॅलिकॉप्टरान उखलून वा दुसऱ्या व्हड तारवांनी घालून जायत्या सुवातांचेर खोल
