पावस:बाष्पीकरण (evaporation),संद्रवण(condensation),वर्षण(precipitation) अशे प्रक्रियेंतल्यान जलावर्तन(hydrogen cycle) जावन धर्तरेर झडपी उदकाचो एक प्रकार.जलार्वतन म्हळ्यार सातत्यान चलपी सुरवात आनी शेवट नाशिल्ली एक प्रक्रिया.दर्या,न्हंयो,तळो अशा धर्तरेवयल्यान सैमिक उदकासांठ्याचें भूगर्भांतले साठे वनस्पत हांचे मार्फत सुर्याचे उश्णतेन वाफेंत रुपांतर जाता.वाफीकरणाचें प्रमाण थळावे वातावरण,सैमिक उदकाचें वांटप,भूगर्भी जडण घडण आनी वनस्पतीचें प्रमाण आनी प्रकार हांचेर थारता.ही वाफ वातावरणांत वयर वतकच हवेच्या उण्या दाबाकलागून प्रसरण पावता.कांय काळांत तिचें संद्रवण जावन कुपांत रुपांतर जाता.कुपाक संतृप्त अवस्था प्राप्त जाली की तातूंतले उदकाचे कण पावस,बर्फ,करे हांच्या रुपांत जमनीर पडटात.पावस हो सैमांत उपलब्द आशिल्ल्या उदकाची सैमीक रितीन घर्तरी आनी वातावरण हांचेमदीं जाल्ली देवघेव.
जलावर्तनासंबंदी खूब आदींसावन ग्रीक,रेमी आनी हेर त्तवज्ञानांनी विश्र्लेशण केलां.तें आयच्या विज्ञानीक कसाक लागलेंना तरी हे प्रकेरयेसंबंदीं ताणीं प्राथमिक अनुमान काडिल्लें.ग्रीक तत्वज्ञानी अॅनॅक्सा गॉरस (इ.स. पयलीं ५००-४२८) हाणें सूर्य समुद्राचें उदक वातावरणांत ओडून घेता आनी उपरांत तें पावसाच्या रुपांत जमनीर जिरून ताचो साठो जाल्या उपरांत तातूंतल्यान न्हयांक उदक मेळटा थिऑफ्रास्टस (इ.स.३७२-२८७) हाणें उदक गोठपांतल्यान उदका थेंब निर्माण जाता अशें अनुमान काडलें थिऑफ्रास्मटसाच्या अभ्यासाचो आदार घेवन रोमन अभियंता मार्कूश व्हित्रुव्हियश हाणें जलावर्तनाची आधुनीक संकल्पना मांडली.फुडें प्रबोधन काळांत फ्लॉरेन्टायन विज्ञानीक लिओनार्दू द विन्सी आनी फ्रेंच विज्ञानीक बॅनार्ड पॅलॅसी आनी पिएर पॅरोल्ट हाणीं पूर्वसुरींच्या सोदांत सुदारणां करून हे प्रक्रियेची विज्ञानीक चिकित्सा केली.
धर्तरेवयल्या पावसाचें सरासरी वर्सुकी प्रमाण १०० सेंमी. (४० इंच) इतकें आसता.पावसाच्या एका थेंब्याचो (diameter) ६ मिमी. (०.२५इंच) हाचे परस क्वचित व्हड आसता.बारीकांतल्या बारीक पावसाच्या थेंब्याची गती ही सादारणपणान सेकंदाक २ मीटर अशी आसता.मोठ्यांत मोठ्या पावसाच्या थेंब्याची गती सेकंदाक १० मीटर आसता.पावसाच्या थेंब्याच्या आकाराप्रमाण आनी स्थितीप्रमाण पावसाचे बारीक पावस (कुंडो कसो पावस),गोठेल्लो पावस (बर्फ,करे),घोग्यांचो पावस अशे प्रकार आसात.
चक्री वादळांत आर्द्र हवा व्हड प्रमाणाचेर वयर वता.हीं चक्री वादळां दर्यावयल्यान देगांचेर येवन आपटतात तेन्ना तेन्ना थंय व्हड पावस पडून म्हापूर येतात.हाचे उपरांत भूपृष्ठावयल्यान वतना कमी कमी जायत वतात.त्या प्रमाणांत पावसाचें प्रमाणूय उणें जायत वता.
भारताच्या उदेंत दर्यादेगांचेर खूब खेपो चक्री वादळांत लागून पूर येतात.उत्तर भारतांत २५° उत्तर अक्षवृत्ताचे पलतडीं शिंयांच्या दिसांनी कितलशेच उपोशण कटिबंधीय अभिसारी चक्रवात अस्तंतेकडल्यान येवन उदेंतेकडे वा ईशान्येवटेन वतात.भारताचे अस्तंती किनारपट्टीचेर वर्सांतल्यान २०० ते ३५० सेंमी. पावस पडटा.पूण सह्याद्रीचे उदेंतेकडल्यान उत्तर-दक्षिण क्षेत्राचेर वर्सुकी पावसाचें प्रमाण खूब उणें म्हळ्यार फकत ५० सेंमी. आसा.नैर्ऋत्य मॉन्सून हंगामांत बंगालच्या उपसागरावयल्यान येवपी आनी उत्तरेकडे वचपी आर्द्रतायुक्त वारें हिमालयाच्यो पर्वतावळी आडायतात.
आसामांत चेरापुंजी हांगा वर्सांतल्यान सुमार १,१४० सेंमी. पावस पडटा.ईशान्य भारताच्या दोंगराळ वाठारांत पावसाचें प्रमाण खूब आसता थंयच्या न्हंयांक सतत हुंवार येत आसतात.भारतांत सगळ्यांत चड पावस केरळांत पडटा.थंयचे वर्सुकी पावसाचें प्रमाण सुमार ३०० सेंमी. जाता.ते उपरांत आसाम-मणिपूर-त्रिपुरा ह्या भागांनी वर्सुकी पावस सुमार २५० सेंमी. इतको पडटा.जगांतल्या चडशा खंडांनी अस्तंतेवटेन उंच प्रवतावळी निर्माण जाल्यात.महासागरांवयल्यान भूखंडांकडे येवपी
