अहितकारक आशिल्ली एस्पृश्यतायेची रूढी आनीकूय पक्की जावपाची.जे कांय घटनात्मक बदल जायत आसात,तातूंत असल्यो अन्यायकारक रूढी ना करपाची नदर दवरपाक जाय हो महात्मा गांदीचो विचार स्रवसामान्यपणान मान्य जालो.ताका लागुनूच १९३२ चो जातीय निवाडो रद्द जावन 'पुणें कबलात' मान्य जाली.
-कों. वि. सं. मं.
पुण्य:एक समाजीक आनी धर्मीक संज्ञा.हाची व्याख्या अशी 'इष्टान्तरजनकम्' - वेगळें इश्ट फळ तयार करपी तें पुण्य,विहितानुष्ठानजन्यं पुण्यम्' - बरें काम करतकच जें मेळटा तें पुण्य.धर्मशास्त्रकांरांनी आचाराविशीं जे नेम केल्यात त्या नेमांक योग्य पाळो दितकच जी एक विशेश शक्त वा बळगें मेळटा ताका पुण्य अशी संज्ञा आसा.हाचे उरफाटें तें पाप.मानशाचें पुण्य ज्या मानान उणें चड आसता ते प्रमाण ताका इहलोकी उणें चड प्रमाणांत सूख मेळटा आनी त्याच पुण्याच्या म्हालवजार सर्गसूख मेळटा अशी समजूत आसा.
धर्मशास्त्रान सांगिल्ल्या नेमांक तो योग्य तो पाळो दितकच जशें पुण्य मेळटा तशेंच तें विशिशिट काळांत विशिश्ट गजाली केल्यारूय मेळटा.देखीक-पर्वकाळांत तिर्थांत न्हाल्यार वा देवाचें दर्शन घेतकच,देवाचो तीर्थप्रसाद खातकच पुण्य मेळटा.क्षेत्रांनी धर्मशाळा बांदप, अन्नदान,विद्यादान,भूंयदान आदी दानां करप,वेगवेगळीं व्रतां आनी उपास करप आदी गजालीय पुण्यायेच्यो मानल्यात.योग्य कर्मां केल्यार तीं मनसाक धन,सूख आनी सर्गाची प्राप्ती करून दितात.मनशाची प्रवृत्ती पुण्यावटेन घुंवची आनी ताणें पापापसून पयस रावचें देखून धर्मशास्त्रान ह्यो गजाली सांगल्यात.
मनशान सतत पुमण्य करूतत रावचें पूण ताचो स्वताच्या तोंडान उच्चार करचो न्हय अशें देवल सांगता.
तस्मादात्मकृतं पुण्यं वृथा न परिकीर्तयेत्
अर्थ-उच्चारिल्लें पुण्य फुकट वता देखून स्वता केल्ल्या पुण्याची वायफळ वाच्यता करूंक आसा.
-कों. वि. सं. मं.
पुण्याहवाचन:एक धर्मीक व्रत.पुण्य+आह+वाचन=पुण्यकारक दिसाचें वाचन करप.ज्योतिशशास्त्रज्ञाचे नदरेंतल्यान खंयचोय दीस शुभ जरी आसलो तरी वैदिक ब्राह्मणांनी 'पुण्याह' अशें म्हणून तो दीस पुण्यकारक आसा म्हणून सांगून यजमानाक आशिर्वाद दिवन त्या कामाक पुश्टी दिवपाची आसात.खंयचेंय मंगल कार्य शुभ दीस पळोवनूच करतात खरें,पूण ब्राह्मणान तो दीस पुण्यकारक आशिल्ल्याचें सांगून येजमानाक आशिर्वाद दिल्यार बरें जातलें हे कल्पनेंतल्यान खंयच्याय मंगल कार्याआदीं गणपती पुजे उपरांत पुण्याहवाचन करपाची चाल आसा.
ह्या विधींत वरुणाची स्थापना करून ताची पुजा करतात.ही वरूण देवता कलशाचेर स्थापन करतात.
हेमरजतनाम्रंवा मृण्मयी लक्षणान्वि ता:कलशौ ।
अर्थ-कलश हो भांगर,तांबें,रुपें वा माती हांचो आसचो.
शुभकर्मण् पुण्याहवाचने कलशब्दयम् ।
स्थापयेदशुभेत्वेकमिति यज्ञविदो विदु: ।।
अर्थ-ज्या वेळार शुभकार्य आसता तेन्ना दोन वरुणांची स्थापना करप आनी अशुभ कार्य आसल्यार एका वरुणाची स्थापना करप.
आपलें शुभ कार्य वेवस्थीत आनी बरे तरेन जावंचें हेखातीर वरुणाकडेन प्रार्थना करून ताच्या उदकान आमी पवित्र आसचें अशी भावना आसता.
सुर्वेक धान्याचे राशीचेर दोन कलशांची स्थापना करतात.शास्त्राप्रमाण गणेशपुजा जाले उपरांत वरुणाची पुजा आनी प्रार्थना करतात.
मातृदेवो भव। पितृ देवो भव। आचार्य भव।
सर्वेभ्यो ब्राह्मणेभ्यो नमो नम:।
अशें म्हणून नमस्कार करतात.
यजमान आपलीं दोनूय धोंपरां जमनीक लावन बसता.दोनूय हात कमळा भाशेन करून तो उत्तरेकडलो वरूण घेवन आपल्या घरकान्नीच्या आनी जाचें कार्य आसा त्या भुरग्याच्या कपलाक लायता.हो विधी करतना वरुणाची आमचेर सदांच कृपादृष्टी उरची अशी प्रार्थना करतात.मागीर ब्राह्मणाची पुजा कून ताचोय आशिर्वाद घेतात.सगळे ब्राह्मण 'पुण्याह' (दीस पुण्यकारक आसा) अशें म्हणटात.
पुण्याहवाचन ह्या विधीचो आनीक एक म्हत्वाचो उद्देश म्हळ्यार सगल्यो देवता,ग्रह,दिशा,वास्तुदेवता प्रसन्न जावंच्यो हेखातीर दरेकाक स्वतंत्र उदक दितात.तेचपरी वायट संकश्टां,अरिश्टां,पाड्यो शक्ती,द्वेश्टे,मायावी शक्ती,दुस्मान हांचेपसून त्रास,पिडा जावंची न्हय देखून तांकांय उदक दिवन संतुश्ट करतात.
पुण्याहवचनाच्या निमाणें ब्राह्मणाची पुजा करतात.उपरांत ब्राह्मण वरुणांतलें उदक घेवन आंब्याच्या पानांनी त्या उदकाचो अभिशेक येजमान आनी तांच्या कुटुंबाचेर करतात.'समुद्रादुर्मि' असो मंत्र म्हणटात.
अभिषेकविधी जाले उपरांत 'पुण्याहवाचन फलसमृध्दी रस्तु' म्हणजे 'ताका पुण्याहवाचनाचें फळ प्राप्त जावं' अशें ब्राह्मण म्हणटा.
-माधव गो, भुस्कुटे
पुनर्जल्म:अमर आत्मो एके नश्वर कुडीचो त्याग करून दुसरे कुडींत रिगता तेन्ना आत्म्याचो पुनर्जल्म जाता.पुर्व कर्माप्रमाण मेळपी हो पुनर्जल्म भारतीय तत्त्वज्ञानांतलो एक म्हत्वाचो सिध्दांत.भारतीय नितीशास्त्राचो चडसो भार पुनर्जल्म हे कल्पनेचेर आदारून आसा.मरणाउपराांत शास्त्रीय आनी धर्मीक तत्त्वांनुसार तीन संभव अपेक्षीत उरतात.१) कुडीवांगडाच आत्म्याचो नाश.२) कुडीचो नाश पूण आत्म्याचें अंतराळांत वास्तव्य आनी ३) आत्म्याचो पुनर्जल्म.भारतीय तत्त्वज्ञान तिसरो संभव मानता.
मनीस मरतकच,ताचो आत्मो मेल्ल्या शरिराक सोडून वता आनी कांय काळाउपरांत आपल्या पूर्व कर्माप्रमाण त्या कर्माचीं फळां भोगपाखातीर योग्य अशे उच्च वा नीच योनींत परतून जल्म घेता,असो पुनर्जल्माचो सिध्दांत आसा.जो मनीस पुण्यवान आसात,ताका मनशाचे योनींत जल्म मेळटा.होच त्या जिवात्म्याचो पुनर्जल्म.ह्या लोकांत,कांय मनीस आनी मोनजात सुखी,सद्गुणी आनी भाग्यवान आसता.पूण कांय जाण जल्मतनाच दुख्खी,दुर्गुणी वा दुर्दैवी आसताता,हाचें कारण पयलींच्या जल्मांतलें बरें वा वायट कर्म अशें हो सिध्दांत सांगता.खंयच्याय कर्माचें
