Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/775

From Wikisource
This page has not been proofread.

आसून सुार १४ हजार श्लोक आसात. तातूंत ओरिसांतलीं तीर्थक्षेत्रां, कृष्णचरित्र, सांख्यतत्त्वज्ञान, वैदिक ग्रंथांतलीं उपाख्यानां हे म्हत्वाचे विशय आसात. हें पुराण इ.स. च्या सातव्या-आठव्या शेंकड्यापयलीं तयार जावन धाव्या, बाराव्या आनी पंदराव्या शेंकड्यांनी तातूंत भर पडली. ह्या पुराणाचो कांय वांटो ओरिसांत, कांय वांटो दंडकारण्यांत तयार जालो आसुंये अशीं मतां आसात.

पद्मपुराण- ह्या पुराणांत ब्रह्मदेवान पद्मांतल्यान विश्वनिर्मिती केल्ल्याची कथा आशिल्ल्यान ताक पद्म हें नांव मेळ्ळां. वैष्णवपुराणांत हें सगळ्यांत म्हत्वाचें मानतात. ५५ हजार श्लोकांच्या ह्या पुराणांत सृश्ट, भूंय, सर्ग, पाताळ आनी उत्तर अशे पांच खंड आसून ताचे ६२८ अध्याय आसात. पद्मपुराण ह्या नांवाचीं दोन जैन पुराणांय आसात.

विष्णुपुराण- ह्या पुराणांत विष्णुभक्तीक खूब म्हत्व दिलां. राक्षसांचो पुर्वज पुलस्त्य हाचें वरदान मेळिल्ल्यान पराशरान हें पुराण रचलें अशें म्हण्टात. स अंशांनी विभागिल्ल्या ह्या पुराणांत १२६ अध्याय आसून, सद्याचे उपलब्ध प्रतींत सुमार स-सात हजार श्लोक आसात. हातूंत हेर आख्यानांवांगडाच कृष्णचरित्र आसा. विल्सनान ह्या पुराणाचो इंग्लीश अणकार केला.

वायुपुराण-प्रक्रिया, उपोद्घात, अनुषंग आनी उपसंहार ह्या चार पादांनी विभागिल्ल्या ह्या पुराणांत ११२ अध्याय आसून तांची श्लोकसंख्या सुमार ११ हजार आसा. हातूंत शिवचरित्राचें विस्तारान वर्णन आसून भुगोलीक वर्णनां खातीरूय हें पुराण प्रसिध्द आसा.

भागवतपुराण-भागवतधर्माचें विवेचन करपी आनी सगल्यांत श्रेश्ठ मानिल्लें हें पुराण खूब लोकप्रिय आसा. व्यासान आपलो पूत शुक हाका हें पुराण सांगलें अशें म्हण्टात. पूण बोपदेव नांवाच्या पंडितान तें बरयलां अशेंय एक मत आसा. हें पुराण दक्ष्णेंत तमीळनाडूंत बरयलें एशें मत मेळटा. १२ स्कंधांनी विभागिल्ल्या ह्या पुराणांत १८ हजार श्लोक आसात. भक्ती, तत्त्वज्ञान हांचे नदरेन तें म्हत्वाचें आसा. ह्या पुराणांचेर सगम्यांत चड टिका आसात. प्रदेशीक आनी इंग्लीश भाशेंतूय ह्या पुराणाचे अणकार जाल्यात.

नारदीय पुराण- नारदीय पुराण, नारदपुराण आनी बृहन्नारदीय पुराण अशीं एकाच नांवांचीं तीन पुराणां मेळटात. हातूंंतलें महापुराण खंयचें हे विशीं दुबाव आसा. हातूंत नारदान विष्णुभकातीचें वर्णन केलां म्हणून तें नारदीय पुराण. दोन वांट्यांनी आशिल्ल्या ह्या पुराण्याच्या पयल्या वांटयांत १२५ आनी दुसऱ्यांत ८२ अध्याय आसात.

मार्कंडेयपुराण- मार्कंडेय ऋषीन सांगिल्ल्यान ह्या पुराणांक हें नांव मेळ्ळां. १३७ अध्यायांच्या ह्या पुरामांत सुमार ६९०० श्लोक आसात. ह्या पुराणांत द्रौपदी, हरिश्र्चंद्र, ब्रह्मवादिनी मदालसा, कृष्ण, मार्कंडेय हांच्यो कथा आसात. अग्नी, सूर्य, देवी हांचीं स्तोत्रां आसून 'दुर्गासप्तशती' ह्या नांवाचें देवीमाहात्म्य १३ अध्यायांनी वर्णिलां. पार्जिटर हाणें ह्या पुराणाचो इंग्लीश अणकार केल्लो आसून सुरवेच्या कांय अध्यायांचो जर्मन भाशेंतूय अणकार जाला.

अग्निपुराण-अग्निन वसिश्ठाक सांगिल्ल्यान ह्या पुराणाक अग्निचें नांव मेळ्ळां. ३८३ अध्यायांच्या ह्या पुराणांत पंचलक्षणां आसात. पूण परा आनी अपरा विद्यांचें वर्णनूच म्हत्वाचें आसा. रामायण आनी महाभारताचें सार, बुध्दावतारा सयत हेर अवतार. ह्या विशयां वांगडाच छंद, व्याकरण, अलंकार, योग, ज्योतीश, मंदीरां, मुर्ती, धर्म हांचींय शास्त्रां हातूंत वर्णिल्यांत. हातूंत गीतासार आनी यमगीता आसून आयुर्वेद, झाडां आनी मनजातीचे वैद्यक, रत्नपरिक्षा, धनुर्विद्या, मोहिनी आनी हेर कांय विद्या ह्या विशयांचें विवेचन आसा.

भविष्यपुराण- भविष्यकालीन घडणुकांचीं आनी व्यक्तींचीं वर्णनां हातूंत आशिल्ल्यान ताका 'भविष्यपुराण' हें नांव मेळ्ळां. हाचीं ब्रह्मा, विष्णु, शिव, सूर्य आनी प्रतिसर्ग अशीं पांच पर्वां आसून १४ हजार श्लोकसंख्या आसा.

ब्रह्मवैवर्तपुराण-हातूंत, कृष्णान ब्रह्माचें विवरण केल्ल्याचें वर्णन आशिल्ल्यान हाका 'आदिब्रह्मवैवर्त' ह्या नांवाचें एक प्राचीन पुराणूय मेळटा. हाचे २७६ अध्याय आसून १८ हजार श्लोक आसात. ब्रह्म, प्रकृती, गणेश आनी कृष्णजल्म अशा चार खंडांनी हें पुराण आसा.

वराहपुराण-वराह अवतारी विष्णुन हें पुराण पृथ्वीक सांगलें अशी समजूत आसा. हाचे गौडीय आनी दाक्षिणात्य अशे दोन पोटभेद आसात. हाचे २१८ अध्याय आसून २४ हजार श्लोकांचे उपलब्ध आसात. हातूंत मुखेलपणान मथुरामाहात्म्य, नचिकेताचें उपाख्यान हे विशय आसात.

लिंगपुराण-शिवान अग्निलिंगांत प्रवेश करून ह्या पुराणावतीन मोक्षाचें विवेचन केल्लें. हे समजुतीन हाका 'लिंगपुराण' हें नांव मेळ्ळां. ह्या पुराणांच्या पुर्वार्धांत १०८ आनी उत्तरार्धांत ५५ अध्याय आसात. श्लोकसंख्या ११ हजार आसून ब्रह्मांडरुपी लिंगाची उत्पत्ती, ललिंगपुजा, शैवव्रतां, शिवाचे २८ अवतार, काशीचें वर्मन, संत्रविद्या हे विशय मुखेल आसात. ह्या पुराणाक लिंगयतांचो एक मुखेल धर्मग्रंथ मानतात.

स्कंदपुराण- स्कंदान सांगिल्ल्यान ह्या पुराणाक हें नांव मेळ्ळां. सगळ्या पुराणांभितर हें पुराण आकारान व्हड आसून, हातूंत ६९ हजार श्लोक आसात. सनत्कुमार, सूत, शंकर, वैष्णव, ब्राह्म आनी सौर अशा स संहितांनी विभागिल्ल्या ह्या पुराणांत माहेश्वर, वैष्णव, ब्रह्म, काशी, रेवा, तापी आनी प्रभास ह्या सात खंडांतली आनीक एक विभागणी आसा. ह्या पुराणाचे सूतसंहितेंत ह्रह्मगीता आनी सूतगीता आसून रेवाखंडांत सत्यनारायणव्तराची कथा आसा.

वामनपुराण- हातूंत वामनअवताराचें वर्णन आसा. हें पुराण पुलस्त्य ऋषीन नारदाक सांगलां असो समज आसा. ह्या पुराणाचे उपलब्ध प्रतींत ९५ अध्याय आसून स हजार सुमार श्लोक आसात. कालिदासाचें 'कुमारसंभव' आनी वानमपुराण हातूंत खूब सारकेपण आसा.

कूर्मपुराण-विष्णुन कुर्मावतारांत इंद्रद्युम्न राजाक हें पुराण सांगलें अशी समजूत आसा. ह्या पुराणाच्या पुर्वार्धांत ५३ अध्याय आनी उत्तरार्धांत ४६ अध्याय आसून उपल्ब्ध ग्रंथांत ६००० श्लोक आसात.

मत्स्यपुराण-हें पुराण विष्णुन मस्त्य रुपान मनुक सांगलें अशें म्हण्टात. हाचे २९१ अध्याय आसून १४-१५ हजार सुमार श्लोक आसात. 'स्वल्पमत्स्यपुराण' ह्या नांवानूय हाचें संक्षिप्त स्वरूप मेळटा. ह्या पुराणांत पितृवंश, ऋषिवंश, राजवंस, राजधर्म, हिमालय, तीर्थ ह्या विशयांचें वर्णन आसा.

गरूडपुराण- ह्या पुराणाचे २६४ अध्याय आसून, ७ हजार श्लोक आसात. हाच्या पूर्वखंडांत व्याकरण, छंद, साहित्य, वैद्यक ह्या विशयांची म्हायती आसा.

ब्रह्माडपुराण-ह्या पुराणाचे प्रक्रिया, अनुषंग, उपो्घात आनी उपसंहार