वामनराव चोरघडे हांणीय प्रदेशीक साहित्याचे निर्मीतीकहातभार लायलां. विशीश्ट अश्या वातावरणांत जीवन जगपी दलीत लेखकांनी आपल्या जिवाताचें पडबिंब प्रदर्शीत जावपासारकी बरपावळ बरोवन मराठी साहित्यांत एक आगळी वेगळी भर घाली आनी दलित समाजाचें पूण थरावीक अशा वाठाराचें चित्रण आपल्या साहित्यांत करुन दलीत लेखकांनी आपलो असो म्हणून वेगळो छाप मारलो. दलित साहित्यांत एका अर्थान प्रदेशीक साहित्य म्हणूं येता.
कोंकणी साहित्यांत, विशेश करुन. गोंयचे सुटके उपरांत कोंकणी माती हो साहित्याचो एक मुखेल मानदंड धरलो. हातूंतल्यान बऱ्याचशा लेखकांनी कोंकणी वाठार हो आपल्या साहित्यांतली फाटभूंय आनी कोंकमी जीवन पद्दत हो आपल्या साहित्याचो आशय घेतलो. भोवतेक सगळ्याच साहित्यीकांनी प्रदेशीक साहित्याचेर भर दिल्ली दिश्टी पडटा. कोंकणी साहित्यिकामदले चडशे साहित्यीक हे गांवगिऱ्या वाठारांत रावपी वा रावून आयिल्ले आशिल्ल्यान तांच्या साहित्यांत प्रदेशीकताय येवप स्वभावीक जालें.
पुंडलीक नायक हांची 'अच्छेव'(कादंबरी), 'खण खण माती'(नाटक), महाबळेश्र्वर सैल हाची 'काळी गांगा'(कदंबरी)ह्यो कोंकणी प्रदेशीक साहित्याच्यो कांय समर्थ देखी आसात.
-कों.वि.सं.मं.
प्राप्तीकर : व्यक्ती वा आस्थापनांचे येणावळीवयलो कर. राज्याच्या उत्पन्नाचें एक मुकेल साधन आशिल्लो प्रत्यक्ष कर. राज्यशासनाखातीर प्रारप्तीचें साधन आशिल्लो हो कर राज्यांतली अर्थीक विशमताय उणी करप, अर्थरचनेंत सवस्तकाय हाडून तिचो विकास करप अशीं म्हत्वाचीं उद्दीश्ठां सादता.
कर ही कल्पना पुरातन आसली तरी प्राप्तीकर ही संकल्पना आधुनीक जगाची. वेपार आनी उद्देग हीं आधुनीक अर्थवेवस्थेची मुखेल साधनां जाल्ल्यान तांचेवरवी जावपी प्राप्तीचो कर पोरण्या कराचे कक्षेंत येना जालो आनी हातूंतल्यान प्राप्तीकराचो उदय जालो. सुर्वेक झुजा काळांत राज्याचें येणवळीचें साधन म्हणून 1799 वर्सा इंगलंडांत सगळ्यांत आदीं ह्या कराचो वापर जालो. यादवी झुजां काळांत अमेरिकेंतय तो वापरांत आयलो. झुजां काळांतले येणावळीचें साधन म्हणून मुखार आयिल्लो हो कर उपरांत स्वित्झर्लंडांत झुजां नासतनाय लावप जालो. इंग्लंडांतय 1842त शांतताये काळांत हो कर लायलो आनी ताचे उपरांत ऑस्ट्रीय(1849), अमेरिका(1862), इटली (1864), जर्मनी (1894), फ्रांस (1914) अशें करीत आयज भोवतेक सगळ्या राश्ट्रांनी एक म्हत्वाचें अर्थीक साधन म्हणून हो कर लायतात.
आधुनीक स्वरुपांतल्या प्राप्तीकराची सुरवात भारतांत 1860 वर्सा जाली आनी फुडें बरेच प्रयोग केले उपरांत प्राप्तीकर आयचे अवस्थेक पावलो. शेतीचें उत्पन्न. हिंदू अविभक्त कुटूंबाचें उत्पन्न हांचे सारकिले खासा भारतीय समाजाकडेन निगडीत आशिल्ल्या अर्थकारणांनी दिल्ल्या मोडाक लागून भारतीय प्राप्तीकराक आपलीं अशीं खाशेलपणां प्राप्त जाल्यांत. अधिकार, अतिरीक्त नफाकर हे अवस्थेंतल्य़ान वचून 1961च्या कायद्याप्रमाण संमत जाल्लो प्राप्तीकर हो आयचो एकमेव मध्यवर्ती प्राप्तीकर आसा.
करपत्र व्यक्तिच्या वट्ट प्राप्तीवयल्यान फायदो, हेर भाटाबेंसाचें उत्पन्न, वेपारधंद्यावयलो फायदो,पगार आणि कळंतर, फत्पन्न कराचें प्रमाण थरयतात. भांडवली स्वरुप नाशिल्लें नुकसान करपात्रप्राप्ती मेळोवपाखातीर जाल्लो खर्च, देणग्यो, आयुर्विम्याचे बप्ते आनी नोकरांखातीर केल्ल्या सुविधांचेर (भविश्य निर्वाहनिधी, पेन्शन) जाल्लो खर्च, संबंदीत शास्त्रीय संशोधनाखातीर केल्लो खर्च सारकिली रक्कम थरावीक प्रमाणांत प्राप्तीकरांतल्यान उणी करपाची सवलत आसा. एकोडी व्यक्ती, भागीदारी, विश्र्वस्त संस्था, निगम हांचे प्राप्तीचे वेगवेगळे प्रकार आशिल्ल्यान प्राप्तीकराचें प्रमाणूय ते प्रमाण वेगळें थारता. प्राप्ती अमुकूच एके थरयल्ले श्मेर पावली म्हणटकच प्राप्तीकर सुरु जाता. ही शीम स्थीर आसना. जाल्यार राज्याच्या अर्थीक धेरणानुसार ती थारावीक काळांत बदलत आसता. तेचपरी प्राप्तीकरांत सूट मेळपाचें प्रमाणूय हदलता. करप्राप्त घटकांनी दिल्लें मुदतींत कर भरचो आसता. जे कर बुडयता ताका न्यायालयीन ख्यास्त करपाची वेवस्था कर वेवस्थेंत आसा.
-कों.वि.सं.मं.
प्रायश्र्चित: मनशाच्या हातांतल्यान चूकून वा कळून सवरुन जें पातक जातात ते निवळपाखातीर त्या मनशान करपाचें विशीश्ट धर्मीक व्रत. नित्य, नैमित्तीक, काम्य, आनी निषिध्द अशे धर्मशास्त्रोक्त कर्माचे चार प्रकार आसात. प्रायश्र्चित्ताक नैमित्तीक कर्म म्हणटात.'प्रायः' म्हळ्यार तप आनी 'चित्त' म्हल्यार 'निश्र्चेव'.तप आनी निश्र्चेव हाणीं युक्त अशें जें कर्म ताका 'प्रायश्र्चित' म्हणचें.
धर्मज्ञानांची परिशद, धर्मगुरु पुरयत, शामान हांचेकडेन वचून प्रयश्र्चित घेवपाचें आसता. पुरयतान योग्य प्रायश्र्चित दिलेंना जाल्यार ताका पाप लागता. प्रायश्र्चित घेतलेंना जाल्यार पापाचें वायट परिणाम भोगचें पडटात, प्रयश्र्चित गेवन नुकसान- भरपाय दिवंक जाय. पातक्यान गायेचो जीव वांचयल्यार ताका प्रायश्र्चित करचें पडना अशीं मतां मेळटात.
प्रायश्र्चित सांगतना पातर मुद्दाम केलां काय चुकून जालां, एकदांच कांय चड खेपे जालां, पातकी मनशाची पिराय, गिन्यान, दर्जो, परिस्थिती, देश, लिंग हांचो तशेंच पातक गंभीर स्वरुपाचें आसा काय सादें हांचोय विचार करचो पडटा.
मुद्दाम पातक करतल्याक दोट्टी, ८० वर्सांवयले आनी १६ वर्सां सकयले पिरायेच्या दादल्यांक तशेंच पिडेस्त आनी बायलांक अर्दे पटीन प्रायश्र्चित दिवंचें. पांच वर्सां सकयल्या भुरग्यांक प्रायश्र्चित ताचो भाव, बापूय हाणीं घेंवंचें. ब्राह्मणांक कांय पातकांक हेरांपरस चड जाल्यार कांय पातकांक उणें प्रायश्र्चित मेळटालें. ब्रह्मचारी, वानप्रस्थ आनी संन्यासी हांकां अनुक्रमान दोट्टी, तिट्टी आनी चारपटींनीं प्रायश्र्चित दिंवचें. प्रायश्र्चित घेवप चालू आसतना मरण आयल्यार पातकांतल्यान सुटका जाता. अस्टमीक वा चतुर्दशीक तशेंच सुतकांत आसल्यार प्रायश्र्चित गेंवचें न्हय, अशे नेम आशिल्लें. चडशें फावटीं प्रायश्र्चित हें जाहीरपणान घेताले. पूण पातक फकत स्वताकूच खबर आसल्यार ताचें प्रायश्र्चित गुपीतपणान घेवपाक मेळटालें. पातकी मनीस अग्निहोत्री, विद्वान आनी जाण्टो आसल्यार ताकाय प्रायश्र्चित गुपीतपणान घेवंक मेळटालें.
