बूटस्ट्रॅप आंखिल्ल्या अर्थीक नियोजन कार्यक्रमांक लागून हांगा खूब अर्थीक उदरगत जाली. 1943त जीझस टी. पिन्थेरो ह्या पयल्या प्वेर्त रिकाची गव्हर्नर म्हणूनन नियुक्ती जाली. 1952त प्वेर्त रिकाचें नवें संविधान 92 प्रतिनीधींचे एका समितीन तयार केलें. 1956 आनी 1960त जाल्ल्या दोनूय वेंचणूकांनी पॉप्युलर डेमॉक्रॅटिक पार्टीक भोवमत मेळ्ळें. 1968 चे वेंचणुकेंत फाटलीं 28 वर्सा एकसारक जैतवंत जायत आशिल्ल्या पॉप्युलर डेमॉक्रॅटिक पक्षाक हारोवन ‘न्यू प्रोग्रेसीव पार्टीन’ जैत मेळयलें. तिचो मुखेली ल्वी फेर हो गव्हर्नर जाल. 1978 संयुक्त राश्ट्रांच्या निर्वसाहतीकरण समितीन प्वेर्त रिकोच्या स्वातंत्र्याविशीं भासाभासा जावन प्वेर्त रिकोक स्वंय- निर्णय आनी स्वातंत्र्य ह्या संबंदाचे हक्क आसात असो थाराव पास जालो.
प्वेर्त शासनयंत्रणा अमेरिकेचे धर्तेचेर आसा. 1952त आपणायल्ल्या संविधानांतल्यान कार्यकारी मंडळ, विधीमंडळ आनी न्यायसंस्था हांचे अधिकार स्पश्ट केल्ले आसात. गव्हर्नराक चार वर्सांखातीर वेंचून काडटात. विधीमंडळ हें दोन सदनी आसून ताचे सिनेट आनी प्रतिनिधीगृह अशे दोन भाग आसतात. सिनेटांत 27 वांगडी आनी प्रतिनीधी गृहांत 51 वांगडी आसतात. प्वेर्त रिकोच्या नागरी आनी वेपारी विधीसंहिता स्पेनाच्या, तर दंडसंहिता, वेवहारसंहिता आनी भौशीकविधी हे अमेरिकेच्या धर्तेचेर आदारिल्ले आसात मुखेल न्यायाधीश आनी हेर न्यायाधीश नेमणूक करपाचो हक्क गव्हर्नराक आसता.
अर्थीक स्थिती : प्वेर्त रिकोची पारंपारीक अर्थवेवस्था मुखेलपणीन शेतवडीचेरुच आदारिल्ली.शेतवड हो मुखेल उद्देग आशिल्लो आनी कॉफी हें निर्यातीचें मुखेल उत्पन्न आशिल्लें. विसाव्या शेंकड्यांच अमेरिकेन केल्ल्या आदाराक लागून हांगा खूब उदरगत जाली. चड करुन साकर उद्देगाची खूब वाड जाल्ली. आजूय ऊंस हें प्वेर्त रिकोचें मुखेल आनी म्हत्वाचें पीक. हाचे सकयल कॉफी, तंबाकू, अनस, केळीं, नाल्ल हांचो आस्पाव जाता. हांगा खूब उण्या प्रमाणांत सैमीक संपत्ती आसा. तांबें, निकॉल आनी खनीज तेल हांचे सांठे कांय प्रमाणांत सांपडल्यांत. लुगट आनी चामड्याच्यो वस्तू तयार करप हे हांगचे मुखेल उद्देग. तशेंच विद्युत आनी इलेक्ट्रॉनीक उपकरणां, प्लास्टीक, रसायनां खनीज तेल, प्रकिया केल्ले खाद्यपदार्थ हे म्हत्वाचे पदार्थ आसात. प्वेर्त रिकोच्या ऑपरेशन बूटस्ट्रॅप ह्या अर्थीक कार्यक्मावरवीं साबार कारखाने उबारल्यात. ‘प्वेर्त रिको फॅडरेशन ऑफ लेबर’ ही देशांतली सगळ्यांत व्हड कामगार संघटना.
येरादारीच्या मळार हो देश फुडारिल्लो आसा. उद्देगीकरणाक लागून रस्तायंच्या बांदकामाक खूब नेट आयला. ह्या जुंव्याचेर 10 बंगरां आसात. सॅन वॉन, पॉंसे आनी माइआग्वेस हीं हांगचीं मुकेल बंदरां. 18 अमेरिकी तारवां कंपन्याकडच्यान प्वेर्त रिको आनी अमेरिके हांचेमदीं म्हालाची हाड व्हर जाता. हांगा हवाई येरादारीचीय वेवस्था आसा. सॅन वॉनांत आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा. हांगा रेडिओ आनी दूरचित्रवाणी हांचीय वेवस्था आसा.
लोक आनी समाजजीण : प्वेर्त रिकोंतले वयल्या वर्गांतले लोक आपल्याक शुद्ध स्पेनी रगताचें समजतात. पूण तांचेमदीं फ्रॅंच कॉर्तिकी आनी इटालीयी रगताचे उण्याअदीक प्रमाणांत भरसण जाल्ली आसा. तशें प्वेर्त रिको लोक हे पुराय समाजाचे नदरेंतल्यान गरे. इंडियन, खाप्री हांची भरसण जाल्ल्या वंशाचे आसात. दार्यादेगांच्या वाठारांनी खापऱ्यांचे प्रमाण चड आसा आनी दोंगरू वाठारांत इंडियन रगताच प्रभाव चड जाणवता. वंशीक भेदभाव हांगा ना. हांगाचे चडशे लोक स्पेनी भास उलयतात. पूण वयल्या वर्गांतले लक इंग्लीश आनी स्पेनी ह्या दोनूय भासो उलयतात. पूण वयल्या वर्गांतले लक इंग्लीश आनी स्पेनी ह्यो दोनूय भासो उलयतात. प्वेर्त रिकांच्या चालिरीती स्पेनी, पूण अमेरिकेच्या प्रभावाक लागून तांचेमदीं खूब बदल जाल्लें आसात. सॅन वॉन हे प्वेर्त रिकोचें राजधानी शार आसून तें एक उद्देग, वेपार, प्रशासन, शिक्षण आनी सोबीत पर्यटन केंद्र.
-कों.वि.सं.मं.
फ : वर्णमाळेंतले बाविसावें व्यंजन आनी पांचव्या वर्गांतलो दुसरो वर्ण. हाच्यो चार अवस्था आसात. पयली अशोकाच्या गिरनारच्या शिलालेखांत, दुसरी मंदसोराच्या लेखांत (इ.स.532), तिसरी पाली गांवाच्या दानपत्रांत (इ.स.477-78) आनी चवथी मध्य प्रदेसांतल्या ललितपूर गांवालागीं मेळिल्ल्या सीयडोनी लेखांत (इ.स.903) मेळटा.
फच्या रुपाचो विकासक्रम असो-
कामधेनू तंत्रांत फकाराचें वर्णन केलां तें अशें-
फकारं श्रृणू चार्वङगी रक्तविद्युल्लतोपम्म । चतुर्वर्गप्रदं वर्णं पश्र्वदेवमयं सदा । पञ्चप्राणमयं वर्णं सदा त्रिगुणसंयुतम् । आत्मदितत्त्वसंयुक्तं त्रिबिन्दुसहितं सदा ।।
अर्थ- हे सुंदरी, फ हो रक्तवर्ण विद्दुल्लतेभाशेन, चतुर्वर्गप्रद, पंचडेवमय, पंचप्राणमय त्रिगुणयुक्त, आत्मदितत्त्वसंयुक्तं आनी तीन बिंदूंनी युक्त आसा.
फकारचो वर्ण प्रलयकालीन आसा. तो चार भुजांचो आसून ताच्या आंगार तरातरांचे अलंकार आसात. ताची जीब लवलवत आसून तो भक्तांक अभय दिवपी, अशें तांचे ध्यान, वर्णोध्दारतंत्रांत वर्णीलां.
ओठ हें ताचें उच्चारणस्थान.
-कों.वि.सं.मं.
फकीर : मुसलमान साधू आनी भिक्षा मागपी. फकीर हो अरबी शब्द आसून ताचो अर्थ असो जाता. कुराणांत म्हळां, ‘तुम सब हो फुकरा अल्लाह के, सिर्फ अल्लाह ही गनी है’ म्हळ्यार अल्ला हो एकलोच गिरेस्त, बाकीचे तुमी सगळे फकीर. महमद पैगंबरान म्हळां, ‘फक्र’ म्हळ्यार गरिबीचो म्हाका अभिमान आसा. ताका लागून मुसलमानी साहित्यांत आनी संस्कृतायेंत फकीर ह्या शब्दाक खूब म्हत्व आसा. सुफी संत आपणाक फकीर म्हणून घेवप व्हडपणाचें मानतात.
भारतांत सगळ्याक मेळपी हे फकीर भिक्षुक आसतात. ते कांय चमत्कारुय करुन दाखयतात. सगळे मुसल्मान फकीर आपली परंपरा अबूब्रक वा अली हांचेपसून मानतात. बाशर आनी बेशर अशे तांचे दोन मुखेल वर्ग आसात. बाशर हे लग्न जातात आनी इस्लामी नेम पाळटात. बेशर हे बिनधास्त वागतात. ते कसल्योच चालिरीती पाळिनात. तांकां घरदार वा कुटूंब नासता. ते सोरो पियेतात पूण प्रार्थना करिनात. तांकां एक गुरु आसता.
