१८१३त ताणें आयोडीन हें मूलद्रव्य आसा,अशें सिध्द केलें.विद्युत घट,कातडी कमावप आनी खनिज विश्र्लेशण ह्या वावराखातीर १८०५त ताका रॉयल सोसायटीचें कॉप्ली पदक मेळ्ळें आनी १८०७त तो ते सोसायटीचो सचीव जालो.१८१३-१५ ह्या काळांत ज्वालामुखीविशीं अभ्यास करपाखातीर डेव्ही आनी मायकल फॅराडे हांणी युरोपांत भोंवडी केली.थंयसावन परत येतकच तांणी कोळशाचे खाणींत आसपी वायूक लागून जावपी स्गोटांचो अभ्यास केलो आनी अशा वायूचें अस्तित्व दाखोवपी सुरक्षा दिव्याचो सोद लायलो.तो दिवो तांच्याच नांवान वळखतात.ह्या वावराखातीर तांकां रॉयल सोसायटीचीं भांगराचीं आनी रम्फर्ड पदकां मेळ्ळीं.१८१२त ताका ‘नायट’ किताब मेळ्ळो.१८१८त ताका बॅरोनेट केलो.१८२०त रॉयल सोसायटीचो अध्यक्ष जातकच ताणें १८२७ मेरेन थंय काम केलें.विद्युत आनी रसायनीक बदलांचे संबंद ह्या विशयावयल्या व्याख्यानाखातीर ताका रॉयल सोसायटीचें पदक दिलें ताच्याच नांवान डैव्ही सुरू केलें.
ताणें बरयल्ले ग्रंथ अशे-Elements of Chemical Philosophy (१८१२),On the safety lamp for coal mines (१८१८), Salmonia or days of fly fishing (१८२८), Consolations in travel (१८३०). ताचें सगळें लिखाण फुडें जॉन डेव्ही ह्या ताच्या भावान णव खंडांनी उजवाडायलें. -कों.वि.सं.मं.
डोंगरे, नामदेव तुकाराम: (जल्म:५ जुलय १९२४,रायपूर,चंदवाड,नासिक).
सुटकेझुजारी. ताणें मराठी प्राथमिक मेरेन शिक्षण घेतलें.तो सोशलिस्ट पार्टीचो वांगडी आशिल्लो.१५ ऑगस्ट १९५५ ह्या दिसा कणकुंबीच्यान गोंयची शीम हुपून ताणें सुर्ला जाल्ल्या सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केला. -कों.वि.सं.मं.
डोग्री भास: ही भास पंजाबाचे उत्तर दिशेक आनी काश्मीराचे दक्षिणेक जम्मूच्या दोंगराळ प्रदेशांत उलयतात.संस्कृत उतर ‘दुर्गर’,प्राकृत’दुग्गर’ हाचेपसून डोग्रा हें नांव आयलां आसुंये. हे भशेचें पंजाबी भाशेकडेन खूब सारकेपण आसा.ते खातीर ग्रिअसॅन हाणें डोग्रीक पंजाबीची पोटभास मानल्या.पूण सिध्देश्वर वर्मा हाच्या मतान ती एक स्वतंत्र भास.डोग्री भास टाकरी लिपीचो उपेग करता.हे लिपीक टाकरी,टक्करी वा टॉंकरी अशींय नांवां आसात. टक्क नांवाच्या आदिवासी लोकांवयल्यान हें नांव पडलां.
चड करून जम्मू भागांतली भास प्रमाण समजतात. हे भाशेचें व्याकरण पंजाबीक खूब लागीं आसा.नामांचीं सामन्यरुपां आनी कांय शब्दायोगी अव्यय हातुंतूच मुखेल फरक आसा. ध्वनिवेवस्था - स्वर- अ, आ, इ, उ, ए, ओ.
व्यंजनां- क, ख,ग, घ, ङ, च,छ,ज,झ,ट,
ठ,ड,ढ, ण,त,थ,द,ध,न,प,
फ,ब,भ,म,य,र,ल,व,स,ह.
‘ज’ आनी ‘य’ तशेंच ‘ब’ आनी ‘व’ हांचेखातीर दरेकीं एकूच चिन्न आसा.फार्सींतल्यान आयिल्लो ‘स’ दाखोवपाखातीर ‘छ’ हेंच अक्षर वापरतात.
नाम-नामां पुल्लिंगी वा स्त्रीलिंगी आसतात.इकवचन आनी भोववचन तशेंच मूळरूप आनी सामन्य हीं वेगळीं आसतात.
सर्वनाम-आऊं,मैं,में, ‘हांव’-अस ‘आमी’; तूं,’तू’ – तुस ‘तुमी’; ओ,ओह, ‘तो-ती-ते’ ओ,ओह ‘ते-त्यो-ती’.
क्रियापद-सादारणपणान इंडो – आर्यन भाशांभशेन आसता. ‘आसा’चीं रुपां लागून वेगवेगळीं कालदर्शक रुपां तयार जातात.
ही भास शौरसेनी प्राकृत भाशेपसून तयार जाली अशें कांय भाशाशास्त्रज्ञ मानतात. पूण हे भाशेचेर खश आनी दरद ह्या भाशांचोय थोडो प्रभाव दिसता. -कों.वि.सं.मं.
डोग्री साहित्य: डोग्री साहित्याक,लोकसाहित्याची व्हड परंपरा आसा. तातूंत विरकथा, अद्भुत कथा आनी नितीकथा आसात.पूण आर्विल्ल्या डोग्री साहित्याची सुरवात स्वातंत्र्या उपरांतच्या काळांत जाली.
महाराजा रणविरसिंह हाच्या काळांत डोग्री भाशेक आनी टाकरी लिपीक राजाश्रय फावो जालो.पूण सरकारी कामाबगर हेर लिखाणाखातीर तिचो उपेग जाल्लो दिसना.डोग्रीचें कांय प्राचीन साहित्य टाकरी लिपींत मेळटा.लिकावती ह्या संस्कृत गणितग्रंथाचें डोग्री रुपांतर पळयल्ल्याचो उल्लेख डॉ. बुल्हर हाणें केला.तशेंच कांय प्राचीन डोग्री शिलालेख आनी बायबलाचो डोग्री अणकारूय मेळ्ळा.
सुरवातीच्या काळांतलें आर्विल्लें डोग्री साहित्य म्हळ्यार दत्तू,लक्खू, गंगाराम, रामधन हांच्यो गीत-काव्यरचना आसात.हरदत्त हाचे ‘डोग्री भजनमाला(२ खंड) हिचेपसून डोग्री साहित्याची सुर्वात विसाव्या शेंकड्याच्या तिस-या दशकामेरेन फाटल्यान व्हरूं येता. ताचे पयलीं १८१८ वर्सा सेरामपूर मिशनान ‘ नव्या करारा’ चो तशेंच कांय ‘गॉस्पॅल्स’ चे आनी हेर ख्रिस्ती ग्रंथांचे डोग्रींत अणकार केल्ले.प्रा.गौरीशंकर.हाणें भगवदगीतेचे डोग्रीत गद्य आनी पंडित गौरीशंकर हाणें पद्य अणकार केल्ले.१९४४-४५ वर्साच्या अदमासाक जम्मूचे ‘डोग्री संस्थेन’ फुडाकार घेवन डोग्री साहित्याची चळवळ सुरू केली. डोग्री भास लोकप्रिय करप, तिची इतिहासीक आनी साहित्यीक परंपरा निर्माण करप,लोकसाहित्याचें संकलन करून तें उजवाडावप तशेंच हेर भासांतल्या म्हत्वाच्या ग्रंथांचे डोग्री अणकार आनी नवी साहित्य- निर्मिती करप हे तांचे मुखेल हेत आशिल्ले. ह्याच उद्दिश्टांनी स्वातंत्र्या उपरांतचे डोग्री साहित्याचे यत्न प्रभावीत जाल्यात.
१९४५ वर्सा दिनूभाई पंत हाचो ‘गुत्तलुन’ हो काव्यझेलो उजवाडा आयलो आनी डोग्रींत काव्यरचना करपाची कवींक उर्बा मेळ्ळी.डोग्री साहित्य-इतिहासांतली ही एक म्हत्वाची घडणूक आसा.ह्या काव्यझेल्यांतली ‘शहर पेहलो गे’ ही पयली कविता जम्मूंतल्या घराघरांनी पावली.’मंगुदी छबिल’ हो ताचो दुसरो काव्यग्रंथ म्हळ्यार एक दीर्घकाव्य. १९४७ वर्सा ताणें ‘वीर गुलाब’ हें काव्य ‘बार’म्हळ्यार पारंपारीक वीरगितांचे धर्तेचेर बरयलां. ‘पहला फुल्ला’ हो बी.पी.साठे हाचो कथांझेलो डोग्रींतलो पयलो कथांझेलो. आपल्या ह्या कथांनी ताणें गांवगिरे जिणेचें चित्रण चितारलां.१९४९ वर्सा ‘जागो दुग्गर’ हो डोग्रींतल्या बारह कवींच्या वेंचीक कवितांचो तशेंच डोग्री लोकगितांचो झेलो.
१९५०-६० ह्या धा वर्सांचो काळ हो डोग्री साहित्याच्या विस्ताराचो
