फल ज्योती : जगातलें सैमीक विज्ञान समजून घेवपाखातीर ज्या वेगवेगळ्या शास्त्रानी निर्मणी जाली तातूंत ज्योतीश शास्त्राक मुखेल मानलें. हाचे कारण- वेदा हि यज्ञार्थम भि प्रवृत्ताः
कालानुपुर्वा विहिताश्च यज्ञः।
तस्मा दिदं कालविधान शास्त्रम्
यो ज्योतिषं वेद स वेदयाज्ञ्।।
यज्ञ आनी अनुश्ठाखातीर वेदांची प्रवृत्ती जाल्ली आसा. यज्ञाचें अनुश्ठान हें काळाचें सुवादीन आसात. देखून त्या काळाचें गिन्यान ज्योतीश शास्त्रावयल्यान जाता. आनी ज्या विद्वानाक हें कालविधानशास्त्र खबर आसता तोच यज्ञवेता थरता. हाचेवयल्यान वेदांग वेदांग ज्योतिशाची भुमिका कळटा.
ऋग्वेद, यजुर्वेद आनी अथर्ववेदांत ज्योतिशाचो उल्लेख मेळटा. ज्योतिश शास्त्रांत काळाची वळख दिल्ली आसता. ज्योतीश हें उतर मूळ “ज्योतिः”ह्या संस्कृत उतरावयल्यान आयलां. “ज्योतिः” म्हणजे तेज वा उजवाडान भरिल्लो अवयव. मळबांतले वाटकुळे चंद्रीम, सूर्य आदी तेजान भरिल्लें तारे हे दिव्याचे ज्योतीभशेन तेजभरीत आनी उजवाड दिवपी आशिल्ल्या कारणान तांचेकडेन संबंद आशिल्ल्या विशयाक लोक ज्योतिश म्हणपाक लागले अशें एक अनुमान आसा. शास्त्र म्हणजे अनुशासन वा नेम. देखून ज्योतिशाविंशी शिकप वा नेम म्हणजेच ज्योतिश शास्त्र.
यथा शिखा मयूराणां नागानां मण यो यथा।
तद्वेद्वेदांय शास्त्राणां ज्योतिषं मुर्ध नि स्थितम्।।
(ऋग्वेद ज्योतिष खंड 7)
जसो मोराच्या माथ्यार तुरो आनी नागाच्या फडार मणी तशें शिक्षण, कक्ष, व्याकरण, निरुक्त, छंद आनी ज्योतीश ह्या वेदांच्या स आंगांमदीं ज्योतीश हें मुखेल आंग.
तैतिरीयोप निषदा हातूंत ज्योतिशाची व्याख्या मेळटा.
अथद्यी ज्यौतिषम । अग्नि पूर्व रुपम ।।
आदित्य उतररुपम । आपः संधिः ।।
वैद्दृत् संधानम् । इत्याद्यि ज्यैतिषम् ।।
हे भुंयेचेर उजो सामको सोंपेपणी तयार जावपाक शकता. हे खातीर ताका संहितेचें पुर्व रुप मानलां आनी सूर्य हो वयल्या लोकांत उजवाडीत जाता. देखून ताका उत्तर रुप (परवर्ष) मानलां. ह्या दोगांचेय उत्पतीक मेघ (H2O) ही संधी म्हणजेच विजेची शक्च ही संधीची हेतू- संधान केल्ली आसा. हेंच ज्योतिश शास्त्र अशें उपनिशदकार म्हणटात.
हांगा एक गजाल मतींत येता ती म्हणजे ज्योतिविशीं. संहितेचे वर्णन करुन ज्योतिंच्या संयोगान वेगवेगळ्या तरेच्या भौतीक पदार्थांची वेगवेगळी अभिव्यक्तीची विधाना गुपितां समजायल्लीं सात. हे ज्योतीपसून तयार जावपी भोग्य पदार्थांक जल (उदक) हें नांव दिलें. ताचे उत्पतींत विजेचोय संबंद दाखयल्लो. आयच्या विज्ञानीकांनी चुंबकत्वाच्या संबंदांत वेगवेगळ्या तरांनी भौतीक उदरगतीचीं साधनां कशीं तयार करपाक येतलीं हाचोय महर्षीन खोलायेन विचार केल्लो दिसता.
।।इशावास्य इदम् सर्वम यत्कींच जगत्याम् जगत्।।
उपनिशदकारांनी उपनिशदांची सुरवात ह्या श्लोकान केल्या. ह्या सुत्रांत उत्पत्तीविंशी खोलायेन विचार जाल्लो दिसता. ‘इदम् सर्वम्’ म्हणजे ल्हानांतलो ल्हान घटक लेगीत इशम् पसून जाल्लो आसा. व्हडल्या-व्हडल्या स्फोटांक लागूनूच ह्या जगाची निर्मणी जालीं अशें सगळें धर्म मानतात. सुरवातीक जाल्ल्या ह्या स्फोचांतल्यान निर्माण जाल्ल्यो लहरी खूब भयानक आशिल्ल्यो. ह्या लहरींचेर ताबो दवरपाखातीर ‘इशमान’ सात रुशींची रचणूक केली. ह्या सात रुशीसकयल परत विभाजन जावन पांच लहरीची रुपांतर जाले. त्यो पांच लहर-
1. प्रजापति : जिवाचें पालन
2. ब्रह्मा: अनुभूती
3. शिव: पवित्रताय
4. विष्णु: औषधी अन्नरस
5. मिनाक्षी: सूक्ष्माची वृध्दी. हातूंत परिवर्तीत जाल्ल्यो ह्यो लहरी ज्या जाग्याचेर एकवटीत जाल्यो ताका ‘पुषन’ म्हणजेच पोषण करपी अशें म्हणटात. ह्याच जाग्याचेर चंद्राचेंय अस्तित्व आसा.
पुरुष सुक्तांतलो हो उल्लेख-
।।चंद्रमा मनसो जावस् चक्षो सुर्यो अजायत।।
जांव श्रीमदभगवदगीतेंत 10 व्या अध्यायांत आयिल्लो –
आदित्यानामहं विष्णु ज्योतिषं रवि रेशुमान।
मरिचिर्मरुतामस्मि नक्षत्राणामहं शारी ।।
हो उल्लेख चंद्राचें म्हत्व दाखयता. ह्या “ पुषनांतल्यान” 33 स्पंदन लहरी ( Group of Radiation) 27 नखेत्रांतल्यान सात लोकांत तीन मार्गानी प्रसारीत जाल्ल्यो. त्यो म्हणजे यम, सूर्य आनी प्रजापती स्पंदन लहरी ह्यो लहरी आठ दिकांतल्यान 24 भेदावांगडा थरथरत आसतात. ही संख्या धर्तरी 56, उदक (जल) 52, उजो 62, वारो 54, मळब 73 आनी मानवी मन 64, हे प्रमाण 360 आंदोलनां (Vibrations) जातात. म्हणून भारतीय पद्दतीत 360 दिसांचें वर्स मानलां. होच विचार तैतरीय उपनिशदकारांनी मांडलां. तांच्या सुत्राप्रमाण-
अग्नी- पूर्व रुपम- पूर्वरुप अग्नि (Last Particle of Atom) आदित्य उत्तररुपम – वेल्या उल्लेखांत नागरुप रचना. आपः संधि-आप म्हणजे जल, वैद्युत संघानम – विद्युमान संधान
(Electro Magnetic Radiation)
इत्यादी ज्योतिषम् – हेंच ज्योतिष.
म्हणजे हें सगले जाका खबर आसा तें ज्योतिश. मानवी कुडींत अस्तितवांत आशिल्ल्या दाव्या कानाचेर आशिल्ल्या नसेक (Nerve) ज्योतिशमयी प्रज्ञा अशें म्हणटात. ही नस म्हणजेच 108 ज्ञान तंतूंतलें एक केंद्र. मेंदवांत 108 तरांचे तंतू आसात. विश्र्वरचनेंत 108 मुलद्रव्यां आसात, आनी 27 नखेत्रांचे, दर एक नखेत्राचे चार चरण अशे तरेन 108 चरण संख्या जाता. विश्र्वरचना, मानवी कूड आनी ज्योतीश हांचो संबंद अशे तरेन दिसता. हे चुंबिक नामरुप रचणुकेचो अभ्यास करुन 108 ज्ञान तूंतूंतली प्रज्ञा जागृती ज्योतीश शास्त्राचें गिन्यान दिवपाक शकता अशें शास्त्रकार म्हणटात. विश्र्वाची उत्पती आनी हें कुवाडें मानवी कुडीकडल्यान सुटावे जाता हेंच एक ज्योतिश शास्त्राचें व्हडपण.
अध्यात्मीक विचारधारेंत पांच महाभुतांचो बारीकसाणेन विचार केल्लो आसा. अभ्यासकांनी हाका पंचीकरण हें उतर दिलां. ह्या पंचीकरणाची ज्योतीशशास्त्राचे नदरेन म्हायती अशी-
