Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/876

From Wikisource
This page has not been proofread.

वैदिक काळः ( इ.स.प. 1500 पयलींचो) : ह्या काळांत धर्तरेची भोंवडी, दीस, पंद्रस, चांद्रमास, अधिकमास, सौरवर्स बी उल्लेख मेळटात. तैतिरीय संहिता ब्राम्हण ग्रंथ हातूंत चांद्र म्हयने, सौरम्हयने, गिराण चक्रां, नखेत्रां, गुरु, शुक्र हांचो विचार विस्तारान केल्लो दिसता. कालगणनेंत म्हयनो चांद्र पद्दतीन आनी वर्स सौर पद्दतीन विचारांत घेतिल्लें दिसता.

वेदांग ज्योतीश काळ : (इ.स.प. 1500 ते इ.स.प.500): कालगणनेची निर्मणी जाता आसतनाच परिणामाच्या विचार खातीर घटकां- पळां बी हांची निर्मणी जाली. ब्रह्मदेवाचो दीस, युगांची निर्मणी हांचो विचार ह्या काळांत व्यापक नदरेन जाल्लो दिसता. पूण यूग कल्पनेविशीं वेगळेपण दिसता. नखेत्र नांवां वेदांग ज्योतीश काळांत प्रचारांत आयलीं. नखेत्रां हीं भारतीय, पूण वारांची आनी राशींची निर्मणी भारतीय न्हय.

सिध्दांत पंचक काळ : (इ.स.प. 500 ते इ.स.प.500): ह्या काळांत सिध्दांत तंत्र, करण अशे भेद पडले. गिऱ्या गणिताचो विस्तारीत अभ्यास ह्या कालखंडात जालो. एका खाशेल्या वेळार सगले गिरे एकठांय जातात. त्या वेळाकडल्यान यूग आनी दीस मेजप हाचेर ज्योतीश गणीत आदारचें ही नदर मांडली आनी ती प्रचारांत आयली. फुडले पांच सिध्दांत ह्या काळांत मांडलें.

अ. पितामह सिध्दांत: हातूंत वर्साची व्याप्ती विचारांत गेतात.

ब. पुलिश सिध्दांत: ग्रिर्यांचे उदय – अस्त, वक्री- मार्गी, गमन, दिनमान हांचो विचार केला.

क. सूर्य सिध्दांत: हातूंत तासांमेरेन गिऱ्यांचो परिभ्रमण काळ, वक्री मार्गी, गमन, दिनमान बी व्यापक चर्चा मेळटा.

ड. रोमक सिध्दांत : पळामेरेन जगाचें आनी ग्रहांचें गणीत हातूंत केल्लें सा.

इ. वसिष्ठ सिध्दांत: खूब पोरणो सिध्दांत जमके धरतात. रोमक सिध्दांत आनी पुलीश सिध्दांत चड प्रचलीत आसात.

वराहमिहीर ते गणेश दैवज्ञ हांचो काळ : (इ.स. 500 ते इ.स. 1500). ह्या काळांत ज्योतीश शास्त्राचो व्यापक प्रमाणार अभ्यास जाल्लो दिसता. आर्यभट्ट, ब्रहगुप्त लहल, शातानंद, भास्कराचार्य सारकिले विद्वान गणिती आनी ज्योतिवींद ह्या कालखंडांत जालें. गर्ग-संहिता आनी पराशर संहिता हातूंतल्यान गिरे-नखेत्रां-राशी-शकून हांचें विस्तारीत विवेचन महर्षीन केल्लें दिसता,


आर्यभट्ट: जल्मवर्स इ.स. 476 आसुंये. बंगालांतल्या पारण ह्या गांवलागचें कुसूमपूर हें आर्यभट्टाचें वसतीस्थान मानलां. पूण आर्यभट्टाचे आर्यसिध्दांत दक्षिणेक प्रचारांत आयलें हाका लागून कूसूमपूर दक्षिणेक आसूंये अशें मत आसा. आर्यभट्टाचो आर्यसिध्दांत ग्रंथावयले भाश्य आशिल्लो टिकाग्रंथ थिरुवनंतपुरमाक मेळ्ळा.हाका लागून दक्षिण भारतांतलें केरळ हें वसतिस्थान मानपाक घटसाण मेळ्ळी.

आर्यभट्टान ज्योतीश ग्रंथाक आर्यभट्टीय अशें म्हळां.पूण फुडें ताचें आर्यसिध्दांतहें नांव नांव चड प्रचारांत आयलें. ह्या ग्रंथाच्या कालक्रियापदी ह्या विभागांत कालगणना, युगां, गिऱ्यांची मध्यम आनी स्पश्ट गती हे विशय आयिल्ले आसून गोलपदी ह्या भगांत क्रांतीवृत्त, संपांत बिंदू सुर्यापसून ग्रहांचीं अंतरां, खगोल वर्णन, गिराणां सांगपाची सोंपी रीत हे विशय आयिल्लें आसात. आर्यभट्टाचे पद्दतीचें पंचांग आयजलेगीत दक्षिणेंत वैश्णव पंथीत मानतात.

धर्तरी आपलें भोंवतणीं घुंवता.म्हणजेच तिका दीसपट्टी गती आसा. अशें मत मांडपी आर्यभट हो पयलो ज्योतीश.लल्ल ज्योतिश्यान ताच्या म्हण्ण्याक तेंको दिलां.


वराहमिहिर : हाचो काळ, वसतिस्थान हे विशींची खात्रीदायक अशी माहिती मेळना. ज्योतिशी वराहमिहीर हाणें आपलो काळ खंयच दिल्लो मेळना. पूण पंचसिध्दांतिका ह्या करण ग्रंथात शके 427 हें सुरवातीचे वर्स मानलां. हाचेवयल्यान वराहमिहिराचो जल्म इ.स. 421 जावं शके 390 आसुंये असो श.बा दिक्षीत हाणें अदमास काडलां. ग्रंथ रचणुकेच्या काळांत वराहमिहिर15-16 वर्साचो आसुंये. हाचेवयल्यान 412 हें जल्मशतक जाता. ब्रह्मगुप्ताचो टिकाकार आमराज हाणें