चीनांतल्या उत्खननांत इ.स.आदी सव्या शतमानांतले फाशे मेळटात. इजिप्तीयन थडग्यांमदीं मेळिल्लें फासे .स. आदीं दुसऱ्या शतमानांतले आसात. भारतातूंय पुर्विल्ल्या काळासावन द्युतक्रिडा, पटावयले खेळ, सारीपाटावयले खेळ आदी जायते खेळ रुढ आशिल्लें. वैदीक साहित्यांत चड करुन ऋग्वेदांत फाशांचो अक्षम ह्या शब्दान उल्लेख मेळटा. महाभारतांत कौरव पांडवाच्या द्युतांचो उल्लेख मेळटा. आचार्य शूलपणीच्या चतुरंग दिपीका ह्या संस्कृत ग्रंथांत द्यातुविंशी म्हायती आसा. आदल्या तेंपार द्युत खेळराकातीर राजालोक द्युताघरां बांदतालें आनी थंय लोकाकडल्यान कर वसूल करतालें.
वेगवेगळ्या काळांत वेगवेगळ्या लोकांकडसून वेगवेगळ्या आकारांचे आनी वेगवेगळ्या पदार्थाचे फाशे तयार केल्ले दिसतात. हाडां, दांत, लाकूड, कंवची, प्लास्टिक, फातर आनी अशाच तरांच्या पदार्थापासून फाशे तयार करतात.
संवसरांतल्या वेगवेगळ्या देशांनी फशांचे वेगवेगळ्या प्रकारचे खेळ प्रचलीत आसतात. तातूंत सगल्यात पोरणो आनी आजूनूय खेळिल्लो खेळ हळ्यार बैकगॅमॉन. कांय फांशांच्यानी खेळांनी एकूच फासो वापरतात. दोखीक- अस्तंत्या राश्ट्रांनी सगळ्यांत नामनां आशिल्लो ‘बॅंकक्रॅप्स’ हो खेळ खेळटात. सापशिडी, ल्युडो ह्याच खेळांनी एकाच फाश्याचो वापर करतात. कांय खेळांनी फकत दोनूच फाशे वापरतात.देखीक- अमेरीकी ‘क्रॅप्स’. कांय खेळांनी फकत तीन फाशें वापरतात. देखीक- चक-अ-लक. पोकर डायस ह्या खेळांत पांच फाशांचे वापर करतात. ‘चैट’ ह्या खेळांत 10 फाशे वापरतात.
गोंयात ‘गडगडो’ हो फाशांचो प्रकार चड प्रचलीत दिसता. जात्रा- काल्यांनी गडगडो खेळ सर्रास चलता. जंय हो खेळ चलता थंय भोवतेक सगळेच कडेन ताच्या आदारान पयशांचो जुगार खेळप जाता. एक ते स आंकडो आशिल्ल्या स घरांचो पट आनी एक ते स तिबे आशिल्लो फासो ही ह्या खेळाची सामग्री. फासो डब्यांत घालून ‘गडगड’ असो आवाज काडटात. ताका लागून हागा ‘गडगडो’ अशें नांव पडलें आनी उपरांत तो डब्यापोंदा धांपतात. ते मदीं जुगार खेळपी आपआपलो अदमास बांदून एक ते स आंकडे आशिल्ल्या घरांनी पयशे लायतात. फासो खेळपी डबो काडटा आनी फाशाच्या वयल्या भागार जो आंकडो आसा त्या आंकड्याच्या घरांत जाणीं पयशे लायल्यात तांकांच मूळ पयशांच्या स पटींनी पयशे मेळटात. धर्माप्रमाण तशेंच प्रचलीत कायद्याप्रमाण गडगडो धरुन सगळ्याच जुगार खेळांक मनाय आसता. तरी कोजागिरी पुनव, शिवरात्र, बलीप्रतिपदा ह्या तिथींत अशा खेळांक धर्मीक अनुमती दिल्ली आसा.
फाशांच्या खेळावरवीं बुध्दी अभिव्याक्ती दिसता आसली तरी ते वरवीं समाजांत जार प्रवृत्तीक तेंको मेळटा आशिल्ल्यान अशा खेळाचेर सगळेच कडेन कायद्यान बंदी घाल्या.
-कें.वि.सं.मं.
फा हियानः फा हियान एक बौध्द ग्रंथ मेळावचे पासत भारत आनी हेर देशांनी भोंवडी केली. इ.स. 399 वर्सा हो चीनांतल्यान भायर सरलो आनी भारतासकट हेर देशांनी भोमवन इ.स. 414 वर्सा चीनाक परतलो. त्या काळांर चीनांत फकत बौध्द धर्म घोळणूकेंत आशिल्लो. पूमविनयाविशीं (धर्म शिक्षण) परिस्थीती बरी नाशिल्लो. भारतांत जे बुध्दाचे उपदेश परंपरेन चलत आयल्यात आनी जे बुध्द ग्रंथ आसात तांचो अभ्यास करुन ते प्रमाण चीनांतल्या बौध्द धर्माक योग्य अशी दिका दिवपाच्या हेतान फा हियान भायर सरिल्लो.
मध्य आशियांतल्या राज्यांतल्यान भोंवडी काडीत काडीत तो काशगराक येवन कांय दीस रावलो. थंयसावन अफघानिस्थान, पंजाब नार्गान तो मथुरेक गेलो.
फा हियान हाणें फुडें नालंदा, राजगृह, गया, वाराणसी, मृगदाव, कौशांबी ह्या बौध्द थळांची भोंवडी केली आनी भारतांतलीं मुकेल अशी बौध्द थळा पळयलीं. फा हियान जांच्या सोदांत भारत भोंवडेर आयिल्लो ते विनयग्रंथ ताका श्रावस्तीच्या एका संधारामांत आनी पाटलीपूत्र नगरांत मेळ्ळे. थंय रावून तो संस्कृत आनी पाली भासो शिकलो आनी ताणें जायत्या विनयग्रंथाचोय अभ्यास केलो. ह्या वावरापासून तो स वर्सा भारतांत रावलो आनी तामर्लिपी मार्गान लंकेक गेलो. थंय दोन वर्सां रावलो आनी मागीर मायदेशाक परतलो.
भारतांतल्यान ताणें जे बौध्द धर्मग्रंथ व्हेले ते थंयसल्ल्या धर्मगुरुकडेन दिले.
हे भोंवडेवेलार फा हियान हाणें ज्यो गजाली पळयल्यो, अणभवल्यो तांचें वर्णन ताणें कोंड्याच्या कामटांचेर आनी रेश्मी कपड्यांचेर बरयलें.
भारतीय समाजाचो अभ्यास करतल्यांक फा हियान हाच्या भोंवडे वर्णनांचो खूब फायदो जाता.
-को.वि.सं.मं.
फाळके, दादासाहेबः (जल्मः 30 एप्रील 1870, त्र्यबंकश्र्वर- नासीक, मरणः 16 पेब्रुवारी 1944 नासिक)
भारतीय चलचित्रसृश्टीचो जनक. ताचे पुराय नांव धुंडीराज गोविंद फाळके, पूण दादासाहेब ह्याच नांवान ताची नामना आसा. ताच्या बापायचें नांव गोविंदाशास्त्री आनी आवयचें नांव द्वारकाबाय. मुंबयाच्या मराठा हायस्कुलांत मट्रीक जातकच 1885 र्सा ताणें थंयच्या जे.जे. स्कूल ऑफ आर्ट हातूंत प्रवेश घेतलो. फुडें 1890 वर्सा ताणें बडोद्याच्या कलाभवनांत चित्रकलेचें शिक्षण पुराय केलें. तेचवांगडा वास्तूकला आनी सांचेकाम हांचेय शिक्षण घेतलें. मदीं कांय दीस ताका
