आसा.
हवामान : फिनलॅंड 60° अक्षवृत्ताचे उत्तरेक आशिल्लेयान गिमांत दीस व्हड आनी थंडायेचे आसतात. पूण शिंयाळ्यांत दीस ल्हान आनी कडक शिंयाचे आसतात. गिमांत दक्षिण वाठारांत दीस सुमार 19 वरांचे आसतात. उत्तरेकडच्या वाठारांत सूर्य वर्सांतले 73 दीस एकसारको आसता. हे कातीर फिनलॅंडाक ‘मद्यानरातच्या सुर्याचो देश’ अशें म्हळां. एप्रिल ते सप्टेंबर हे हांगचे गिमाचे दीस जाल्यार ऑक्टोबर ते मार्च मेरेन शिंयाळो आसता. जुलय म्हयन्यांत दक्षिणेकडचें तापमान सरासरी 17° सॅ. उत्तरेक 16° सॅ. आसता. सगळ्यांत कडक शिंयाचो म्हयनो फेब्रुवारी आसून ह्या तेंपार सरसरी तापमान 15° सॅ. ते 11° सॅ. इतलें आसता.
वनस्पत आनी मोनजात : देशांत कॉनिफर्स रुख व्हड प्रमाणांत आसात. ह्या रुखांचे पायन आनी स्प्रूस हांचे प्रकार चड मेळटात आनी देशाचे उत्तरेक बर्च आनी विलो हीं झाडां चड मेळटात. उत्तरेक फिनलॅंडाच्या तोंकार दगडफूल ही वनस्पत व्हड प्रमाणांत मेळटा. देशाचे दक्षिणेक हॅझेल, अस्पेन, मॅपल, एल्म, अल्डर आनी हेर रुखय आसात.
जुंव्याचेर आर्किटेक कूररी, कुरव हीं सवणीं मेळटात. सायबेरियन मैना, रंगीत मडवळ हीं सवणीं आनी उत्तरेक गरुड आसात. वांस्वेल, कोले, रानमाजरां, सांबर आनी रेनडियर हीय मोनजात आसा.
इतिहास आनी अर्थवेवस्था: व्होल्गा आनी उरल पर्वत हांच्या मदल्या प्रदेशांत सुर्वेक फिनलॅंडी रावतालें. इ.स. 800 ह्या काळांत ताणीं कारेलियाच्या प्रदेशांत आपलो राबितो केल्लो. सुर्वेक फिनलॅंडी लोकांच्या सुऑमी, टॅव्हॅस्टियन आनी कारेलियन अशो तीन टोळ्यो आशिल्ल्यो आनी ते आपलेभितरुच झगडटाले. इकराव्या शेंकड्या सावन तेराव्या शेंकड्यामेरेन स्विडन आनी रशियन लोकांनी फिनलॅंडीक आपल्या शेकातळा हाडपाचे स्विडनाचे यत्न आशिल्ले जाल्यार रशिया तांका इस्टर्न ऑर्थोडॉक्स इगर्जेच्या शेकातळा ओडपाचो यत्न करताली. मुखार थोडेशेच फिनलॅंडी लोक रोमन कॅथलीक जालें. मदल्या काळासावन फिनलॅंड :देश स्विडन राज्याचो एक फांटो जावन आसलो. पूण 1809त स्विडनींक हारोवन रशियेन फिनलॅंड आपल्या शेकातळा हाडून सगळी सत्ता रशियेचो पयलो अलेक्झांडर‘ग्रॅंड ड्यूक’ हांच्या हातांत आयलीं. 1917त जाल्ले रशियेंतले क्रांती उपरांत 6 डिसेंबर 1917 ह्या दिसा फिनलॅंडान आपलें स्वातंत्र्य जाहीर केलें. पूण मुखार व्हायट गार्ड आनी रॅड गार्ड हांचेमदीं यादवी झुज ( civil war) जावन व्हायट गार्डांनी रॅड गार्डाक हारोवन 1919 फिनलॅंड हें प्रजासत्ताक म्हणून जाहीर केलें.
सोवियेत रशियेचे फौजेन 30 नोव्हेंबर 1939त फिनलॅंडाचेर घुरी घाली. फिनलॅंड जर्मनीचो आदार घेवन रशियेक विरोध करपाक मुखार सरलो. पूण 19 डिसेंहर 1944 दिसा जाल्ल्या करारान फिनलॅंड पॅटमालो वाठार रशियेक दिवपाक राजी जालो. मुखार 10 फेब्रुवारी 1947 दिसा दोगांयमदीं शांती करार जावन फिनलॅंडान रशियेक 300 दशलक्ष भांगरा डॉलर फारीक केले. 1955त रशियेन, फिनलॅंडाक आपल्या ताब्यांतलो पोर्क्काला हो लश्करी तळ परत केलो.
देशांत एकसदनी राज्यपद्दत आनी राश्ट्राध्यक्ष सर्वोच्च अधिकारी आसा. तांका 6 वर्साखातीर वेंचून काडटात. 21 वर्सा जाल्ल्या सगळ्या नागरिकांक मत दिवपाचो अधिकार आसा. फिनलॅंडान स्विडनी न्याय पद्दत आपणायल्या. देशांत थळावें, अपील आनी सर्वोच्च अशीं तीन न्यायलयां आसात.
अर्थीक स्थिती : दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत फिनलॅंडी अर्थवेवस्थेंत खूब बदल जालो. झुजा पयलीं शेतवड आनी रानां हांचो राश्ट्रीय उत्पन्नांत चड वांटो आशिल्लो.
फिनलॅंडाची अर्थवेवस्था चडशी काजगी उद्देगधंद्याचेर आदारिल्ली आसा. सरकारी उद्देधंध्याचें प्रमाण सु 25% आसा. रेल्वे, रेडीओ टपाल आनी सोरो हांचेर शासनाचो अधिकार आसा. फिनलॅंडात खनीज संपत्ती उण्या प्रमाणांत मेळटा. तळ्यांनी आनी दर्यादेगांचेरुय नुस्तेमारीचो धंदो नेटान चलता. उद्देगीक मळार दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत बरीच उदरगत जाल्या. यंत्रा, लुगट, रसायनां ह्या गजालींच्या उत्पादनांत बरीच वाड जाल्या.
लोक आनी समाजजीण : फिनलॅंडाचो वट्ट लोकसंख्येतले सुमार 92% लोक फिनलॅंडी भाशा उलयतात, जाल्यार 7% लोकांची आवयभास स्विडनी. शारांनी रावपी लोक आपल्या फ्लॅटांनी रावतात. खेड्यांनी रावपी चडसे शेतकामती लोक आपली घरां शेतांनीच बांदतात. फिनलॅंडाक लोकसंस्कृतायेची जतनाय घेतात. शिंयाळ्यांत आनी गिमांत खेळपाचे प्रकार वेगळे आसतात. गिमांत शारांनी रावपी हजारांनी लोक खेड्यांनी दर्यादेगेर आनी तळ्याच्या वाठरांनी येवन रावतात. 1921 सावलृन मुळावें शिक्षण सक्तीचें केलां. शिक्षण मळार बरीच उदरगत जाल्या.
फिनलॅंडात 1987 मेरेन 42,989 किमी. लांबायेचे रस्ते आशिल्लें. रेल्वेमार्गाचीय वेवस्था बरी आसा. फिनीस अरलायन्स हवाई मार्गांचेर नियंत्रण दवरता. 1985 मेरेन हांगा 77 खबरापत्रां आशिल्लीं. रेडीओ, दूरचित्रवाणी ह्यो सेवा बऱ्यांतल्यो बऱ्यो आसात.
-कों.वि.सं.मं
फिनीश भास : युरोपांतल्या रशियेचे उत्तरेक आनी अस्तंतेक उलोवपांत येवपी एक भास. ही उराल-आल्ताईक कुटूंबाच्या उरालिक वा फिनो- उग्रिक फांट्यांची म्हत्वाची भास. हे भाशेचे दोन व्रग आसात. पयल्या वर्गांत सुओमी वा फिनलॅंडाची फिनीश, एस्त (एस्तोनियी) आनी लीव ह्यो बोली येतात, जाल्यार दुसऱ्या वर्गांत कारेलियन, वेप्स आनी वोत ह्यो येतात. हातूंत फिनीश उलोवप्यांची संख्या चड आसा. सुओमीचें लिखीत रुप सोळाव्या शतमानासावन मेळटा. ल्यूथर पंथीय बिशप मिकाएल आग्रिकोला हाणें सुमार 1542 ते 1548 च्या काळांत तयार केल्ली अंकलिपी आनी बायबलाचो अणकार हांचेखातीर ती रुढ जाली. ही बास फुडें फिनलॅंडाची राजभास जाली. ती जायत्या बोलींच्या संयोगान तयार जाल्ली आसून सुर्वेक तिचे भितर अस्तंतेकडले बोलीचें वर्चस्व आशिल्लें.
ध्वनीविचार : ही भास बरपाखातीर रोमी लिपीचो उपेग करता. पूण कांय स्वरांचेर उच्चार दाखोवपाखातीर ती विशीश्ट चिन्नांचो उपेग करता. ही लीपी अशी आसा. अक्षराखाल देवनागरी उच्चार आसा.
a e h Ij k lmno p आ ए ख इ य क ल म न ओ प r s t u v y a o b c र स त उ व इ ए अ ब स क d f g q x z a
