द फ ग कू क्स स त्स ऑ-
b सावन â मेरेंनचीं अक्षरां फकत परक्या शब्दांत वा नांवांनीच मेळटात. हातूंत दीर्घ स्वर हो स्वराचें अक्षर दोनदां वापरुन दाखयतात.iइ - iiई, u उ –uu ऊ आदी आघात सामान्यपणान पयल्या स्वराचेर आसतात.
व्याकरण : नाम- हे भाशेंत लिंगभेद ना. वचनां दोन आसात आनी विभक्ती पंदरा आसात. मराठींतल्या शब्दयोगी अव्ययाभशेन नामाक विभक्तीप्रत्यय लावन ताचें वाक्यांतले कार्य निश्चीत जाता. देखीक- पू ‘झाड’ हांचीं फुडलीं रुपां जातात : (एकवचन) (प्रथमा) पू (अंशवाचक) पूता, (षष्ठी) पून, (भितरले भितर) पूस्सा, (प्रारबदर्शक) पूस्ता, (भायल्यान भितर) पृहुन, (वर,-ने) पूल्ला, (अपदाना) पूल्ता, (-ला) पुल्ले, (शिवाय), पूता, (वटेन) पुत्से (परिवर्तन) पूक्सि, (सारको) पूना, (-मेळून वांगडा) पूने, (साधनदर्शक) पून. अनेकवचनी प्रथमेक त् हो प्रत्यय लागता हेर कांय प्रत्यया आदी पू सुवातेर पू हें रुप जाता.
विशेशणांची नामनांभशेनूच विभक्ती रुपां जातात. तुलनादर्शक प्रत्यय म्या (म्पे) आनी श्रेश्ठत्वदर्शक इम्पा (इम्पे) आसा.
सर्वनाम : पुरुशवाचक – मिने ‘हांव’- मे (आमी), सिने ‘तू’- ‘ते’ ‘तुमी’, खेन‘तो’, ‘ती’,‘ते’- खे‘ते’, त्यो, ती दर्शक : नेमे ‘हा, ही, हे’– नेमेत ‘हे, ह्या, ही’; तुओ ‘तो, ती,ते’, नुओत ‘ते त्या ती’; प्रस्नवाचक : कुका, केन, ‘कोण’,मिके ‘कितें’,कुम्पी ‘खंयचो’ संबंद्दर्शक : योका ‘जो- तो. क्रियापद : क्रियापदांत तीन पुरुश, दोन प्रयोग (कर्तरी, कर्मणी)’, दोन रचना (सकर्मक, अकर्मकी), चार काळ (वर्तमान, अपूर्णभूत, भूत- पूर्णभूत) आसता. भविश्यकाळाखातीर वर्तमानकाळाचींच रुपां वापरतात. रुपवळींत विध्यर्थ, आज्ञार्थ, संकेतार्थ, क्रियावाचक, नाम, क्रियावाचक विशेशण, इत्सार्थ आनी अनुज्ञार्थ अशे सात प्रकार आसात. क्रियापदा आदीं क नकारार्थी क्रियारुप वापरुन नाकारार्थी क्रियापदां मेळटा. -कों.वि.सं.मं.
फिनीश साहित्य : फिनीश भाशेंतल्या लेखी साहित्याची सुरवात सोळाव्या शतमानांत जालीं, तरी फिनलॅंड लोकांनी पिळगे पिळगेन तोंडी परंपरेन जतनाय केल्ले भरपूर लोकसाहित्य आशिल्लें. लोकसाहित्याचें हें वळेरेंत फिनलॅंडाचो राश्ट्रीय महाकवी कालेवाला हाचो आस्पाव जाता. वेगवेगळी फिनलॅंडी लोकगितां एकठांय करुन आनी तांचें संकलन करुन एल्यास लॅनरॉट हाणें कालेवालाची पयली आवृत्ती संपादन केली. (1835-36). समाजांतल्या वेगवेगळ्या थरांतल्यान पांच विरांची ही शौर्याची काणी. 1849त त्या म्हाकाव्याची लनरॉट हाणें जी दुसरी आवृत्ती काडली तीच सद्या अधिकृत मानतात. ‘कालेवाला’ हे फिनलॅंडाचें पुर्विल्लें नांव ‘वीरभूंय’ असो ताचो अर्थ जाता.
सोळाव्या शतमानांत फिनीश भास लिखाणयुक्त जावंक लागली. मिकाएल आग्रिकोला (सु. 1510- 57) हाणें वर्णमाळेचें एक पुस्तक सुमार 1542त उजवाडाक हाडलें. तशेंच 1548त बायबलाचो ‘नवो करार’ अणकारीत केलो.
चवदाव्या शतमानासावन फिनलॅंड हें स्विडीश राज्याचो एक वांटो जाले. स्विडीश सत्तेच्या चेपणाखाला फिनीश साहित्याची व्हडलीशी उदरगत जालीना. तशेंच ह्या काळांत फिनीश साहित्याची निर्मीतीय व्हडलीशी जालिना. पूण 1809त फिनलॅंड रशियेक जोडटकच आनी रशीयन सत्तेन फिनलॅंडाक स्वायत्ताय दितकच राश्ट्रीय साहित्याचे निर्मीतीची जामविकाय जावंक लागलीं.
1831त फिनीश लिटररी सोसायटीची स्थापना केली. लॅनरॉटन उजवाडाक हाडिल्ल्या ‘कालेवालाक’ संवसारीक साहित्यांत मानाची सुवात मेळिल्ल्यान फिनीश साहित्यीकांक स्फूर्त मेळ्ळी. एकुणीसाव्या शतमानांतलो व्हड फिनीश नाटककार, कवी आनी कादंबरीकार अलेक्सीस किव्ही (1934-72) हाची Kullervo(1859) ही शोकात्म नाट्यकृती कालेवालाचेर आदारिल्ली आसा. ताच्य ‘शूंमेकर्स ऑफ द मूर’ (1864) आनी ‘विट्रोवल’ (1866) ह्या दोन सुखात्मिकांक नामना मेळ्ळ्या. उपरांत बायबलांतले एके कथेचेर आदारीत Lea (1869) हें नाटक रंगमाचयेर आयलें, तेन्ना फिनलॅंडाचे राश्ट्रीय रंगभूयेच्या विचाराक चालना मेळून 1872त तिची स्थापना जाली. ‘सॅव्हन ब्रदर्स’ (1925) ही फिनीश भाशेंतली पयली कादंबरी ताणेंच बरयली. मित्रा कांट (1844-97) ही एकुणीसाव्या शतमानांतली एक उल्लेख करपासारकी फिनीश लेखीका.फिनीश साहित्यांतल्या वास्तववादाच्या विकासाक तिच्या कथा- कादंबऱ्यांनी आनी नाट्यकृतींनी म्हत्वाचो हातभार लायला. युहानी आहॉं (1861-1921) ह्या फिनीश कथा कादंबरीकारांचे लिखाण नदरेंत भरता. शेतकामत्यांची जीण, नुस्तेमारी, फिनलॅंडांतले रानवटी जीवीत हे आह़ॉच्या साहित्याकृतीचे मुखेल विशय.
आयनो लेइनो (1878-1926), ओट्टो मानविनेन (1872-1950) आनी व्ही. ए कोस्लेन्निएमी (1885-1992) हे एकुणीसाव्या – विसाव्या शतमानांतले तीन म्हत्वाचे कवी. तिनूय कविनीं आपल्या लोकसाहित्यांतल्या ज्ञापकांचो (मोटिफस) वापर केला. लेइनो हाका स्कॅंडिनोव्हियीन कविता आनी फिनलॅंडातलो पुर्विल्ले संस्कृतीक वारस हाची खोलायेन जाण आशिल्ली. देखून ताच्या कवितांनी वेगळेपण जाणवतालें. ‘सॅंग्म ऑफ मार्च’ (1896) हो ताचो उल्लेख करपासारखो कवितासंग्रह.
माननिनेन हाणें भावकवितेचे रचनेवांगडा होमर, गटे, रुनेबर्थ हांच्या साहित्याचो फिनीश भाशेंत अणकार केला. कोस्केन्निएमी हो तत्वीक, चिंतनात्मक, कविता बरोवपी फिनलॅंडाचो पयलो कवी. माइली ताल्व्हिओ (1871-1951) आनी आर्व्हिड यार्नेफेल्ट (1861-1932) हेय नामनेचे फिनीश कादंबरीकार. फ्रान्य एअमील सिल्लांपें (1888-1964) ह्या फिनाश कादंबरीकारक 1939त साहित्याचें नोबॅल पुरस्कार मेळ्ळो. ‘लाइफ ऍंड सन’(1961), मीक वे हेरिटेज (1919) आनी फॉलन अस्लीप यंग (1931) ह्यो ताच्यो कांय उल्लेख करपासारक्यो कादंबऱ्यो. मिकावाल्तारी (1906) हो आनीक एक उल्लेख करपासारको कादंबरीकार ताच्या इतिहासीक कादंबऱ्यांक फिनलॅंडाभायरुय नामना मेळ्ळ्या.
टंग ऑफ फायर (1958) सारक्या कादंबऱ्यांनी ताची धर्माविशीं आशिल्ली ओड दितृसता. टोइव्हो पेक्कानेन (1902-57) हो कामगार वर्गातल्यान उदयाक आयिल्लो आनीक एक फिनीश लेखक. तो फिनीश अकादमीचो वांगडी आशिल्लो. -कों.वि.सं.मं.
