फ्रँको, फ्रांसिश्कु पावल एच.:
(जल्म: आसगांव).
एक गोंयकार धर्मप्रचारक. १९३३त तो मिलापूर डायोसिसचो आपोस्तोलीक प्रशाशक जालो. मिलापूर, पल्लावरम आनी अलवारपेटाक ताणें कोंवेंत शाळा आनी इगर्ज बांदली.
- कों. वि. सं. मं.
फ्रांक, जेम्स:
(जल्म: २६ ऑगस्ट १८८२, हांबुर्ग; मरण: २१ मे १९६४, गटिंगगॅम).
नामनेचो जर्मन-अमेरिकन भौतीकशास्त्रज्ञ. ताणें हायडलूबर्ग विद्यापिठांत रसायनशास्त्राचो आनी बर्लिन विद्यापिठांत भौतीकशास्त्राचो अभ्यास केलो आनी १९०६त बर्लिन विद्यापिठाची डॉक्टरेट नेमयली. थोडो तेंप फ्रँकफर्ट-आम-मेनाक सहाय्यक म्हणून काम करतकच तो बर्लिनाक हॅन्रीख रुबेन्झ हांचो सहाय्यक जालो. १९११-१८ ह्या काळांत ताणें बर्लिन विद्यापिठांत भौतिकशास्त्रांचें अध्यापन केलें. पयल्या म्हाझुजांत ताणें सैन्यांत केल्ल्या वावराखातीर ताका आयर्न क्रॉसचो भोवमान मेळिल्लो.
झुजांउपरांत व्हिल्हेल्म कायसर इन्स्टिट्युट ऑफ फिजिकल कॅमिस्ट्री हे संस्थेच्या भौतिकशास्त्र विभागाच्या मुखेल पदाचेर ताची नेमणूक जाली. १९२०त तो गटिंगॅन विद्यापिठाच्या प्रयोगीक भौतिकी संस्थाचो संचालक आनी प्रयोगीक भौतिकी संस्थाचो संचालक आनी प्रयोगीक भौतिकशास्त्र विशयाचो प्राध्यापक जालो. नाझी राजवटींतल्या निर्बंधाच्या निशेधाखातीर ताणें आपल्या प्राध्यापकपदाचो १९३३त राजिनामो दिलो. एक वर्स कोपॅनहागेनांत प्राध्यापक म्हणून काम करतकच १९३५त तो अमेरिकेंतल्या जॉन हॉपकिन्स विद्यापिठांत भौतिकशास्त्राचो प्राध्यापक जालो. दुसर्याक म्हाझुज काळांत ताणें अणुबाँब येवजणेचो एक भाग आशिल्ल्या, शिकागो विद्यापिठाच्या धातुवैज्ञानिक प्रयोगशाळेच्या रसायनशास्त्रीय विभागाचो संचालक म्हणून काम केलें. १९४७-५६ ह्या काळांत ताणें शिकागो विद्यापिठान प्रकाशसंश्र्लेशण (Photosunthesis) विशींचे संशोधन प्रयोगशाळेचो मुखेल म्हणून काम केलें.
बर्लिनाक आहतना ताणें इलॅक्ट्रॉन, अणू आनी रेणू हांचे गतिकीविशीं (dynamics) संशोधन केलें. सुरवेक ताणें वायुंतल्या जावपी विद्युत संवहनाविशीं संशोधन केलें. उपरांत हर्टझ हाचेवांगडा ताणें वायुंतल्या मुक्त इलॅक्ट्रॉनांच्या वर्तनाविशीं अभ्यास केलो आनी तातूंतल्यानूच फुडें नील्स बोर हाच्या आणवीय सिद्धांतांतल्या कांय मुळाव्या संकल्पनांक प्रयोगीक पुरावो मेळ्ळो. अणूवयल्या इलॅक्ट्रॉनांच्या आघातांचे नियमन करपी नेमांचो सोद लायिल्लेखातीर १९२५ वर्साचो भौतिकशास्त्राचो नोबॅल पुरस्कार जेम्स फ्रांक हाका गुस्ताफ हर्टस हाचेवांगडा वांटून मेळ्ळो.
गटिंगेनाक आसतना ताणें वायू आनी बाश्प हांच्या अनुस्फुरणाविशीं (flourescence) संशोधन केलें. १९२५त ताणें आयोडीन रेणूंच्या उजवाडा रसायनीक वियोजनाविशींच्या आपल्या निरिक्षणाची फोडणिशी करपाखातीर उर्जा पातळ्यांचेर आदारिल्ल्या एके यंत्रणेची संकल्पना मांडली. हे संकल्पनेचो फुडें ई. यु. काँडन हाणें विस्तार केलो आनी ती आतां फ्रांक-काँडव तत्व ह्या नांवान वळखतात.
ताका जर्मन फिझिकल सोसायटीचें माक्स प्लांक पदक (१९५१) आनी अमेरिकन ॲकॅडमी ऑफ आर्टस अँड सायन्सीसचें रम्फर्ड पदक (१९५५) हे भोवमात फावो जाल्यात. १९५३त गटिंगगॅन शारान ताचो भोवमानादीक नागरीक म्हणून भोवमान केलो. लंडनचे रॉयल सोसायटीचो परदेशी वांगडी म्हणून १९६४त ताची निवड जाली.
- कों. वि. सं. मं.
फ्रांस:
अस्तंत युरोप खंडातलें एक व्हड राष्ट्र. इतिहासीक आनी संस्कृतीक म्हत्व लाबिल्लें तें खूब आदलें राष्ट्र आसा. क्षेत्रफळ ५.४६,९६५ चौ. किमी. क्षेत्रफळाचे नदरेन संवसारांत फ्रांसाचो ४०वो क्रम लागता. विस्तार ४२ ० २०’ उत्तर ते ५१ ० ५’ उत्तर अक्षांश आनी ८ ० १०’ उदेंत ते ५ ० ५५’ अस्तंत रेखांश. षटकोनसो आकार आशिल्ल्या त्या राष्ट्राचे अस्तंतेक ॲटलांटीक म्हासागर, दक्षिणेक भूंयमध्य दर्या (Mediterranean Sea) आनी स्पेन, उत्तरेक इंग्लीश खाडी, ईशान्येकडेन बेल्जियम, लक्सेंबर्ग आनी जर्मन राष्ट्र, उदेंतेक स्वित्झर्लंड आनी आग्नेयेकडेन इटली देश आसा. राष्ट्रीय सरासर लांबाय सुमार १,००० किमी. आसून ताका ५,००० किमी. लांबायेची दर्यादेग लाबिल्ली आसा. भूंयमध्य दर्यांत आशिल्ल्या कॉर्सिक जुंव्याचो आस्पाव फ्रांसातूच जाता. मार्तिनीक, ग्वादलूप, रेयून्यो, फ्रेंच गियाना, फ्रेंच पॉलिनीशीया, न्यू कॅलेडोनीया, सेंट पाएर, मिकलॉन, वालीस आनी फुटूना जुंव्यांचो फ्रांसाच्या सागरापार प्रांतांत (Overseas Department) आस्पाव जाता. पॅरीस शार ही देशाची राजधानी आसून, तें देशांतलें सगळ्यांत व्हडलें शार. संवसारांतल्या प्रसिद्ध शारांमदीं ताचो आस्पाव जाता.
भूंयवर्णन: फ्रांस राष्ट्राचो आकार षटकोनसो आसून त्या प्रदेशाची निर्मिती आर्मोरिकन, हर्सिनीयन आनी आल्पायन ह्या वेगवेगळ्या पर्वतनिर्मितीच्या काळांत जाली. फ्रांसाचो चडसो भूंयप्रदेश दर्याथळासावन २५० मी. मेरेन उंचायेचो आसा. भूगोलीक नदरेन फ्रांसाच्या प्रदेशांभितर खूब वेगळेंपण दिश्टी पडटा. देशाचे उत्तर आनी अस्तंत भाग मुखेलपणान सपाट आसात. देशाचे उदेंत, मध्य आनी दक्षिणकडचे भाग चड उंचायेचे आसून तातूंत पर्वतावळींचो आनी साबार ल्हान व्हड दोंगुल्यांचो आस्पाव जाता.
भूंयरचणूकेचे नदरेन फ्रांस देशाचे तीन मुखेल वांटे केल्यात ते अशे –
१) पर्वतीय प्रदेश
२) प्राचीन पठारी प्रदेश आनी
३) सखल मळांचो प्रदेश.
पर्वतीय प्रदेश: देशाच्या दक्षिण मध्य भागांत मासीफ सेंट्रल, वायव्य भागांत आर्मोरिकर मासीफ आनी शिमेदेगांनी पिरेनीज. आलम्स, जुरा, व्होज, आर्देन हे चड उंचायेचेर आशिल्ले प्रदेश. पिरानीज आनी आल्प्स दोंगरांवळी हेरांपरस व्हड आनी उंच आसात. पिरेनीज दोंगरावळ फ्रांस आनी स्पेन देशांमदीं आसा. आल्प्स दोंगरावळ इटली आनी स्वित्झर्लंडस शिमेवयल्यान पासार जाता. आल्प्स पर्वतावळींतले माँट ब्लाँक (४,८१० मी.) तेमूक संबंद युरोपांतलें सगळ्यांत उंचेलें तेमूक.
प्राचीन पठारी प्रदेश: मासीफ सेंट्रल पठार देशाचे दक्षिणेक आसा. उत्तरेक ल्वार न्हंय, उदेंतेक र्होसन न्हंय, दक्षिणेक गारॉव न्हंय आनी बिस्के उपसागर हांचे मजगती पठारी प्रदेश आसा. थंयचे घट्ट फांतरी जमीनीक फुटावळी वचून तातूंतल्यान भायर शेवटील्लो लाव्हा रस थंय आशिल्ल्या तळपांचेर सांचला. त्या पठारावयल्या कांय तळपांमदीं कोळशाचे सांठे सांपडटात. आर्मोरिकन मासीफ आनी हर्सीनियन हे मासीफ सेंट्रल
