जाका लागून ताच्या उजव्या हाताक मार लागलो. उपरांत ताका पोलिसांनी शिमेभायर घालो. १५ ऑगस्ट १९७२ ह्या दिसा पंढरपूर नगरपालिकेवतीन ताचो भोवमान केलो. – कों. वि. सं. मं.
बागवानः मुसमानांची एक जात. ह्या लोकांची वसती, महाराष्ट्रांत आनी कर्नाटकांत आसा. हे लोक मूळचे कुणबी, माळी आसून औरंगजेबान हांकां बाटयले, अशें एक मत आसा. हे हनफी सुनी पंथाचे अनुयायी. सुरवेक हिंदू धर्माकडेन तांची चड ओड आसली. हे लोक तेन्ना हिंदू देवतांक भजताले. गायचें मास खायनासले. पूण हिंदुंच्यो परबो ते मनयताले. आयच्या काळांत ते हेर मुसलमानां भाशेन इस्लाम धर्म पाळटात.
तरातरांचीं फळां विकप हो तांचो मुखेल वेवसाय. –कों. वि. सं. मं.
बाजरीः (हिंदी, गुजरातीः बाजरा; कन्नडः सज्जे, सजुगरे; इंग्लीशः पर्ल मिलॅट; लॅटीनः पेनिसेटम स्पायसेटम, पे टायफॉयडस; कूळ – ग्रॅमिनी).
ह्या तणाचें खोड सुमार १.५-२.० मी. ऊंच वाडटा आनी ताचेर जायत्यो खांदयो आनी सादारणपणान ०.५ मी. लांब आनी अशीर पानां आसतात. खोडाक मुळाकडेन आंकऱ्यो येतात. फुलांची ताळी लांबशी, केसांळ आसून कणसांतल्या दर फुलाचे जोडयेंतलें सकयलें फूल नर आनी वयलें फूल व्दिलिंगी आसता. फळां हळदुवसार, करडी वा लेव निळसार आनी बारीक आसतात.
ह्या तणाचें मूळस्थान मध्यआफ्रिका आसून थंयचो उश्ण वाठार, अरबस्थान आनी भारत ह्या प्रदेशांनी ह्या पिकाची व्हडा प्रमाणांत लागवड जाता. सद्याच्या काळांत हें पीक अमेरिकेंत, संयुक्त संस्थानांनी आनी संवसारांतल्या हेर वाठारांनी धान्य वा गोरवांचे खवडीचें पीक म्हणून कागवडीखाल आसा. भारतांतले हे एक म्हत्वाचें पीक. क्षेत्र आनी उत्पादनाचे नदरेन ह्या पिकाचो नंबर भात, गंव आनी ज्वारी हांचेउपरांत लागता. राजस्थानांतलें सगळ्यांत चड क्षेत्र ह्या पिकाखाला (सुमार ३२) आशिल्लें. ताचे उपरांत गुजरात, महाराष्ट्र, हरियाणा, उत्तर प्रदेश हीं हेर म्हत्वाचीं राज्यां आसून आंध्रप्रदेश, कर्नाटक, मधअय प्रदेश, तामिळनाडू आनी पंजाब ह्या राज्यांनीय ह्या पिकाखाला १ ते ५ क्षेत्र आशिल्लें. देशांतल्या बाजरेच्या वट्ट क्षेत्रांत फकत सुमार ३ क्षेत्र बागायतीखाल आसा. गोंयांत ह्या पिकाची लागवड चडशी करिनात. फकत गोरवांक खावड म्हणून क्वचीत केल्ली दिसता.
१९६५ मेरेन भारतांत बाजरेचो थळावोच प्रकार लागवडीखाल आशिल्लो. उपरांत बाजरेचो पयलो संकरीत चड उत्पन्न दिवपी प्रकार एचबी -१ लागवडीखाल हाडलो. ताचेउपरांत एचबी-२, एचबी-३, एचबी-४ आनी एचबी-५ हे संकरीत प्रकार लागवडीखाल हाडले. पूण ह्या प्रकाराक रोग लागून ते रोकडेच मरतात अशें दिशिल्ल्यान १९७७ सावन ह्यो रोगाक प्रतिकारक अशे फुडले संकरीत प्रकार लागवडीखातीर काडल्यात (१) बी. जे. १०४ (२) बी. के. ५६० (३) बी.डी. १११ (४) सी. जे. १०४
बाजरेच्या पिकाक मध्य सुकी हवा आनी उणो पावस लागता. तशेंच उदक बरे भाशेन व्हावून वचपी जमीन लागता. ६-८ वरां परस चड वेळ उदक उरल्यार तें पीकांक आपायकारक जावंक शकता. सादारणपणान वेगवेगळ्या म्हयन्यांतलें पावसाचो अदमास घेवन पेरणी केन्ना करप तें थरयतात. हें पीक चड करून तिनूय हंगामांनी घेतात. पेरणी उसरां केल्यर उत्पन्न उणें येवंक शकता. एक हॅक्टर सुवातेंत सुमार ७०० चौ. मी. क्षेत्रांतलीं रोंपां पुरो जातात. रोंपांच्या दोन ओळींतलें अंतर ४५-५० सेंमी. आनी दोन झाडांमदलें अंतर ९-११ सेंमी. दवरल्यार एक हॅक्टर क्षेत्रांत सुमार पावणे दोन ते दोन लाख झाडां लागतात. बाजरेचें पीक सादारणपणान नासणें, कापूस, भिकणां, तंबाकू आदी पिकांवांगडा आलटून – पलटून घेतात. पूण दक्षिण भारताच्या कांय भागांनी हें पीक सतत तेच जमनींत घेतात. बागायती पिकाक गरजेप्रमाण उदक दितात. थळाव्या प्रकारच्या जिरायती पिकाक हॅक्टरी १२ किग्रॅ. नायट्रोजन, बागायती पिकांक २५किग्रॅ. नायट्रोजन आनी २५किग्रॅ. फॉस्फरस तशेंच संकरीत बाजरेक ५०-७५ किग्रॅ. नायट्रोजन, ५० किग्रॅ. फॉस्फरस आनी ५० पोटॅश लागता. झाडाक कणसां तयार जातकच मुळाकडेन कापून २-३ दीस शेतांत सुकयतात. उपरांत बैलांच्या वा यंत्राच्या आदारान तांची मळणी करतात. जिरायती बाजरेचें उत्पन्न हॅक्टरी ३०० ते ५०० किग्रॅ. आसता. पूण बरे जमनींत आनी फावो तो वावर केल्यार उत्पन्न ७०० ते १२०० किग्रॅ. मेरेन मेळटा.
बाजरी (दाणे) हे देशाच्या खूबशा वाठारांतल्या लोकांचे मुखेल अन्न. पोशणमोलाचे नदरेन तें तांदूळ आनी गंवाचे तोडीचें आसा. दाण्यांत कुंड्याचें प्रमाण ९ ते१० आसता. ताका लागून दाण्यापसून कुंडो पयसावन तें तांदळावरी शिजोवन, पेज करुन खातात. तेचपरी हे दाणे दळून पिठाची भाकरी करतात. पाचवीं कणसां भाजून तेचपरी दाण्याच्यो ल्हायो करून खातात. कांयकडेन जनावरांचें आनी कोंबयांचें खाद्य म्हणून बाजरेचो उपेग करतात.
बाजरेच्या दाण्यांत १२.४ जलांश, ११.६ प्रथिनां, ५ स्निग्ध, ६७.१ कार्बोहायड्रेट, १.२ धागे आनी २.७ खनीज द्रव्यां आसतात. बाजरेच्या पिकाक केवडा, अरगट, तांबेरा काणी हे रोग आनी हिंगे, पाखां नाशिल्ले टोळ, खरपुडी, लश्करी किडो ह्यो किडी
