लागतात. ह्या रोगांचेर आनी किडींचे. सर प्रतिबंध हाडूंक रोगप्रतीकारक जातीची लागवड करप, वा कवक नाशकांचो फवारो मारप वा बी. एची भुकटी फवारप हे उपाय करतात. - कों. वि. सं. मं
बाजारपेठः अर्थीक खरेदी – विक्रीच्या वेव्हाराचें थळ. बाजारपेठ हें उतर बाजार आनी पेठ हीं दोन उतरां मेळून तयार जालां. बाजार हें मूळ पार्शियन उतर. पूण ताका हट्ट अशें पर्यायी संस्कृत उतर आसा. हीं दोनूय उतरां एकठांय करून बाजारहट हें उतर प्रचलीत जालें. उपरांत बाजार आनी हाट अशा मेकळ्या उतरांनी बाजाराचो अर्थ रूढ जालो. कांयकडेन बाजारगंज आनी बाजारपेठ असोय बाजार निर्देशीत उतरांचो वापर करप जाता, पूण गंज आनी पेठ हातूंतल्यान स्थलकालीन अशी व्यापक अर्थाची अर्थशास्त्रीय संज्ञा अभिप्रेत आसता.
सदळ अर्थान बाजार आनी बाजारपेठ ह्या दोनूय संज्ञांचो संबंद वस्तूंची खरेदी – विक्री करपाच्या थळाक लावप जाता. ज्या थळार विक्रेच्यो वस्तू विक्रेखातीर दवरतात आनी जंय गिरायक खरेदी करपाक येता त्या थळाच्या आवाराक सादारणपणन बाजार वा बाजारपेठ म्हणप जाता. अशें आसलें तरी शास्त्रीय नदरेन बाजार आनी चड करून बाजारपेठ हे संज्ञेची व्याप्ती वस्तूंचे खरेदी – विक्रीचे उलाढालीपुरती वा उलाढालीच्या थळापुरती उरनासतना तातूंत वस्तूंचे खरेदी – विक्री वांगडाच भाडेंखरेदी, उदारी, करार हेसारकिल्ले अर्थीक वेव्हार हांचोय आस्पाव जाता. तशेंच मजूर बाजारपेठ, चलन बाजारपेठ, गुलाम बाजारपेठ, अशो सर्वसादारण जिनसांच्या बाजारपेठांपरस वेगळ्या बाजारपेठांचो स्पाव हे संज्ञेंत जाता. हातूंतल्यान कांय अर्थीक – खरेदी – विक्रीच्या वेव्हारांखातीर अमुकूच अशा थळाची गरज आसना. अशा बाजारपेठांनी विकपी आनी विकतें घेवपी हांचो प्रत्यक्ष संपर्क येवपाचीय गरज उरना. इतलेंच न्हय जाल्यार, कांय अर्थीक वेव्हारांचे बाबतींन विक्रेची वस्त दिगांयनीय आपल्या दोळ्यांनी पळयल्ली लेगीत नासता.
बाजारपेठेंतले खरेदी विक्रिच्या प्रकरांप्रमाण बाजारपेठांचे सदळपणान दोन प्रकार जातात. १) परिपूर्ण सर्तीची बाजारपेठ आनी २) मक्तेदारी बाजारपेठ. परिपूर्ण सर्तीचे बाजारपेठेंत मालाचें मोल हें पूर्वनिर्धारीत आसता. विकपी वा विकतें घेवपी हांचें दोगांयचें त्या मोलाचेर गरजेभायर नियंत्रण उरना. अशे बजारपेठेंत विक्रेच्यो वस्तू एकजिनसी आसतात आनी विकतल्यांक तसोस विकता घेवप्यांचो बाजारप्रवेश अनिर्बंदीत आसता. मक्तेदारी बाजारपेठेंत म्हाल विकपाचें नियंत्रण म्हालाच्या मोलाचेर उरता. शे बाजारपेठेंत ताका प्रतिस्पर्धी निर्माण जावपाची शक्यताय नासता. प्रत्यक्ष वेव्हारांत दोनूय प्रकार दिसतात. म्हालाच्या मोलाचेर कोणाचें नियंत्रण उरना आसलेम तरी दोन उत्पादकांकदीं सर्त उरता. ही सर्त जायरात, बरी सेवा अशा म्हालाच्या गूणविरयत घटकांवरवीं आपली मक्तेदारी निर्माण करता आनी अमूक अशा काळांत हेर उत्पादाकांचेर वर्चस्व गाजयता. तशेंच कांय प्रमाणांत म्हालाच्या मोलाचेरूय नियत्रण दवरूंक पावतात. कांय उत्पादक संस्था, बाजारपेठ आपसांत वाटून घेतात आनी संयुक्तपणान बाजारपेठेचेर आपलो प्रभाव घालतात. भुगोलीक कारणांक लागून खनीज तेलां, भागर ह्या सारकिल्या दुर्मीळ वस्तूंचो सांठो थरावीक सुवातांनी आशिल्ल्यान अशा लोकांची राश्ट्रांच्या अशा वस्तुंचे विक्रेचेर मक्तेदारी उरता.
खरेदी – विक्रीच्या वेव्हारांत सगळ्या घटकांक तांच्या योगदानाप्रमाण कामाचो मोबदलो मेळचो ह्या उद्देशान खरेदी विक्रीच्या वेव्हाराचेर खाशेलें नियंत्रण दवरप जाता. अशे बाजारपेठेक नियंत्रीत बाजारपेठ म्हणटात. हें नियंत्रण सरकारी वा निमसरकारी यंत्रणेवरवीं जाता. वस्तूंचें मोल, बाजाराचें आवार, दलाली, हमाल, म्हालाची विक्री, वजनमापां, गुदांव हे संबंदी हें नियंत्रण आसून खरेदी – विक्रीच्या वेव्हारांत मूळ उत्पादक ताच्या दुबळेपणाक लागून फटवंचो न्हय तशेंच ह्या वेव्हारांत फटींगपणां जावपाक वाव मेळचो न्हय म्हूण बंधनां घाल्ली उरतात.
थळाप्रमाण प्रदेशीक, राश्ट्रीय आनी आंतरराश्ट्रीय अशे बाजारपेठांचे तीन प्रकार आसात. प्रदेशीक बाजारपेठेंत मुखेलपणान थळाव्या वस्तूंचो आनी हेर अर्थीक घटकांचे खरेदी – विक्रीचो आस्पाव जाता, आंतरराश्ट्रीय बाजारपेठेंत एकापरस चड राश्ट्रांचे अर्थीक खरेदी विक्रीचो संबंद येता.
बाजार भरपाच्या कालावधीप्रमाण बाजाराचो दीसपट्टो बाजार, सप्यकी बाजार अशे भेद करूं येतात. दर वर्सा वा दर दोन – तीन वर्सांनी भरपी फेस्तां- जात्रा, मेळ ह्या सारकिल्या प्रसंगीक उत्सवांनी अर्थीक उलाढाली जातात आशिल्ल्यन हे उत्सवूय बाजारपेठ हे संज्ञेखाला येतात.
गोंयांत दर एका वा एकापरस चड बाजारपेठो आसात. थंय दीसपट्टी खरेदी – विक्री जाता. तेभायर तेच बाजारपेठेंत सप्तकी अशी खाशेली आनी व्हड प्रमाणांतली खरेदी – विक्री जाता. जात्रा, फेस्तां सारकिल्ल्या धर्मीक सुवाळ्यांच्या निमतान खाशेले बाजार (फेरी) भरतात. अशा फेरयांनी खाणा – जेवणाचे जिन्नस, कपडो – लत्तो, फर्निचर, आयदनां सारकिल्ल्यो गरजेच्या घरगुती वस्तूंची लोक साठंवण करून दवरतात. आधुनिक काळांत पुस्तकां, मिशिनां, फुलझाडां सारकिल्ल्या वस्तूंची खाशेलीं प्रदर्शनां भरतात. तातूंत प्रदर्शनावांगडा विक्रीय करप जाता. जात्रा, फेस्तांतल्यो फेरयो आनी प्रदर्शनां हातूंत खरेदी – विक्री जाता आशिल्ल्यान तांकांय तात्पुरत्या काळाचे बाजार म्हणूं येतात. – कों. वि. सं. मं.
