Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/116

From Wikisource
This page has not been proofread.

निर्माण करपाची बाबूरावाची हातोटी आगळीच आशिल्ली. तरी ताचें मुखेल लक्ष अभिनयाचेर आसतालें.

फुडें 1930 त ताणें 'लंका' ह्या चित्रपट उपरांत आनीक तीन चित्रपट निर्मिले. ताचे उपरांत महाराष्ट्र फिल्म कंपनी बंद पडली.

फुडें बोलपटांचें युग सुरू जालें. तेन्ना कोल्हापूरचे शालिनीटोन हे संस्थेक आदार दिवन तिचे वरवीं ताणें उषा, सावकारी पाश (1935), प्रतिभा, साध्वी मिराबाई (1947), विश्र्वमित्र (1952) ह्या बोलपटांचें दिग्दर्शन केल्ले. वास्तवतेचें दर्शन फकत गरिबींतल्यान जायना जाल्यार तें वैभवांतल्यानूय जावं येता हें ताणें सावकारी पाश ह्या चित्रपटांतल्यान दाखयलें. ह्या बोलपटाक त्या काळांत खूब नामना मेळ्ळी. पंडित नेहरुनूय ह्या बोलपटाची खूब तोखणाय केली. 'कल्याण खजिना', 'पद्मिनी' आनी 'सिंहगड' ह्या ताच्या मूकपटांत युरोपांत वेग्बले चित्रपट प्रदर्शनांत भांगरा पदकां मेळ्ळीं.

भारतीय चित्रपट सृश्टीचें मुळावण दादसाहेब फाळकेन घालें. पूण ताका कलात्मक शिस्त आनी सोबितकाय मेळोवन दिवपांत बाबूरावाचो हात आसा. व्ही. शआंतराम, एस. फत्तेलाल, विष्णुपंत दामले आनी केशवराव धायबर हे ताचे चित्रपट मळावले शिश्य.

बाबूरावाचे चित्रकलेचेर वॅट्स, रॉझेटी, बर्न्स आनी लॅडशियर हांचो प्रभाव दिश्टी पडटा. त्रिंदाद, आगासकर, नागेशकर, पत्रावळे आनी हळदणकर आदी नामनेच्या भारतीय चित्रकांनी हाताळिल्ल्या चित्रांचो तो अभ्यास करतालो.शिल्पकलेंत मृदशिल्पना सावन कांश्याच्या ओतकामामेरेनचीं सगळीं कामां तो आपुणूच करतालो. तेखातीर ताणें फुडें आपली स्वताची ओतशाळाय काडिल्ली.

-कों. वि. सं. मं.

बायझँटीन साम्राज्य: बायझँटीन नांव बोस्पोरस सामुद्रीधनीचेर वशिल्लया बायझँटीयम ह्या ग्रीक शारावयल्यान आयलां. इ. स. 330 त रोमन सम्राट कोन्सयनटायन हाणें रोमन साम्राज्याची राजधानी रोमाक सावन बायझँटीन शारांत उबारली( सद्दयाचें इस्टांबूल, तुर्की) आनी त्या शाराक कोन्स्टानटीनोपल नांव दवरलें. कांय इतिहासकारांच्या मतान बायझँटीन साम्राज्याचें युग ह्या शेंकड्यासावन सुरू जालें. पूण कांय इतिहासकारांच्या मतान इ. स. 395 त रोमन साम्राज्याचें उदेंत रोम आनी अस्तंत रोम अशे दोन वांटे जाले. तेन्ना सावन बायझँटीन साम्राज्य अस्तित्वांत आयलें. सव्या शेंकड्यांत साम्राज्याचो सगळ्यांत चड विस्तार जाल्लो. तेन्ना संबंद दक्षिण आनी उदेंत युरोप, उत्तर आफ्रिकेचे कांय प्रदेश आनी अपबस्तानाचो (Middle East) बायझँटीन साम्राज्ययांत अास्पाव जातालो.1453 त तुर्की सैन्यान कोन्स्टानटीनोपलाचें जैत मेळयले उपरांत बायझँटीन साम्राज्याचो अस्त जालो.

इतिहास:इ. स. पयलींच्या सव्या शेंकड्याच्या मेदकाक आदीम ग्रीक वेपाऱ्यांनी बोस्पोरस सामुद्रीधुनीचेर बायझँटीयम वसाहतीची थापणूक केल्ली. इ.स. प. 100 त बायझँटीयम नगर रोमन साम्राज्याच्या शेकातळा गेलें. 306 त कोन्स्टान्टायन द ग्रेट हो रोमन सम्राट जालो. पुर्विल्ल्या रोमन साम्राज्याची राजधानी मान आनी दर्जो परतून मेळोवपाखातीर ताणें रोमन साम्राज्याची राजधानी बायझँटीयम शारांत उबारली. त्या शाराचें ताणें अलंकरण करून शाराची शान वाडयली. नवे राजधानी ताणें आपल्या नांवांवयल्यान कोन्स्टानटीनोपल नांव दिलें.

रोमन सम्राट थिओडोशियस पयलो (कार 379-95) हाणें आपलें साम्राज्य दोनूय चल्यांभितर वांटलें. हानेरियस हो अस्तंत साम्राज्याचो तर आर्केडीयस हो उदेंत रोमाचो सम्राट जालो. अशे तरेन रोमन साम्राज्याचे उदेंत आनी अस्तंत रोम अशे सदांखातीर दोन भाग जाले. पाचव्या शेंकड्याचे सुरवेक सावनूच जर्मनच्या आक्रमकांनी अस्तंत रोमच्या कांय भागांचेर जैत मेळयल्लें.उपरांत 476 त अस्तंत रोमन साम्राज्याचो पुरायपणान अस्त जालो.

सम्राट जस्टीनियनच्या तेंपार (कार 527-565) बायझँटीन साम्राज्याची खूब भरभराट जाली.रोमन साम्राज्याचो दर्जो परत वाडोवपाखातीर ताणें युरोप, आशिया आनी आफ्रिका खंडांतले साबार प्रदेश हातासून बायझँटीन साम्राज्याचो विस्तार वाडयलो. तशेंच नव्या कायद्यांवांगडा कांय पुर्विल्लया रोमन साम्राज्याचे कायदे चालींत हाडले.ताणें केल्ले नव्या कायद्यांचे वळेरीक 'जस्टीनियन कोड' अशें म्हण्टाले.'हागीया सोफिया' ही बायझँटीन साम्राज्यांतली सगळ्यांत व्हडली इगर्ज ताणें बांदली.तेंचपरी ताच्या तेंपार क्रिस्तांव प्रभावासकयल बायझँटीन वास्तू शिल्पां आनी कला खूब फांकारली. हाका लागून जस्टीनीयनच्या काळाक बायझँटीन साम्राज्याचो भांगरा काळ अशें म्हळां.

जस्टीनीयनच्या काळाच्या निमाणेकडेन कांय हेडगी टोळयांनी साम्राज्याच्या साप्प भायर आशिल्ल्या भागांचेर घुरयो घालपाक सुरवात केल्ली. पूण जस्टनीयनच्या मरणा उपरांत तांकां चड नेट येवपाक लागलो.जर्मनचो लोम्बार्ड टोळयेन इटलीचो कांय भाग हातासलो तर स्लावस आनी आलार्स हांणी बाल्कन पेनिन्सुलाचेर जैत मेळयलें. 642 मेरेन अरबांनी सिरीया, पॅलेस्टायन आनी ईजिप्त प्रदेश हातासले.आठव्या शेंकड्याच्या सुरवेच्या काळामेरेन बायझँटीन साम्राज्याच्या शेकातळा फकत आशिया मायन, बालकन दर्यादेग, क्रिटे, कांय ग्रीक जुंवे, दक्षिण इटली आनी सिसीली इतलेच प्रदेश आशिल्ले. पूण णव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दाक सावन सम्राट बासील पयलो आनी ताच्या फाटल्यान आयिल्ल्या सम्राटांनी अरबांक धांवडावन बायझँटीन साम्राज्याचो परतून विस्तार करपाक सुरवात केली(867-1025). त्या तेंपार कलाकार, वास्तुशिल्पकार आनी विद्वानांक राज्यकर्त्यांचो आदार