मदत करची. राजा आनी ब्रिटीश संसद हांचेमदले संबंद सुदारचे, आयर्लंडाच्यो अडचणी सोडोवपाखातीर प्रयत्नशील आसूंक जाय हे ताचे विचार ताच्या काळाच्या मानान खुबूच फुडारिल्ले आशिल्ले. शास्त्रीय म्हायती मेळयतना मनशान आपल्या भावभावनांचेर ताबो दवरूंक जाय अशे विचार ताणें उकतायल्ले. नितीशास्त्र आनी राज्यशास्त्र हातूंतले कांय विशय सोडून तो मॅकियावॅलीकडेन सहमत आशिल्लो.
- कों. वि. सं. मं.
बेकारी:
कामाचो अभाव म्हळ्यार बेकारी. सादारणपणान बाजारांत चालू आशिल्ल्या पगाराचें मोल आपणावन काम करपाची इत्सा वा तयार आशिल्ल्या त्या काम करप्याक जर काम मेळूंक शकलेंना जाल्यार ताचो आस्पाव ‘बेकार’ म्हणूक करूं येता आनी अर्थवेवस्थेंतले अशे स्थितीक बेकारीची परिस्थिती म्हणूं येता. अर्थवेवस्थेच्या पांवड्याचेर काम करपाक तयार आशिल्ल्यांचे संख्येपरस काम उपलब्धताय उणी आसत जाल्यार ते अर्थवेवस्थेंत ‘बेकारी’ आसा अशें म्हण्टात. बेकारीची व्याख्या आनी मापन करतना खूब आडमेळीं येतात. खंयचे पिरायेच्या मनशांच्चो आस्पाव बेकारांमदीं करचो? घरच्या उद्देगांत बिनपगारी काम करपी कुटुंबांतल्या वांगड्यांची गणना खंय करची? उण्यांत उणो कितलो काळ काम केल्यार त्या मनशाक काम उपलब्ध आसा अशें म्हणूं येता? तात्पुरत्या कारणाखातीर मनीस बेरोजगार जाल्यार ताचो आस्पाव खंय करचो? ह्या साबार प्रस्नांक लागून त्या त्या वेळार धोरणात्मक उद्देशांवरवीं बेकारीची व्याख्या आनी मापन करतात.
बेकारेचे प्रकार: सनातनवादी अर्थशास्त्रज्ञांच्या मतान विकसीत देशांतली अर्थवेवस्थेची हालचाल पुराय रोजगाराचे परिस्थिरीचे दिकेन आसता. अशा अर्थवेवस्थांभितर चालू पगाराचेर काम करपाची तयारी आशिल्ल्या दर एका काम करप्याक काम मेळूंक शकता. हाचो अर्थ, अर्थवेवस्थेचे समतोल परिस्थितींत बेकरी आसूंक शकना. पूण प्रा. जॉन मेनार्ड केन्स हाका हो दावो मान्य ना. ताच्या मतान ‘अनैच्छिक’ (Structural) बेकारेंत कामगार चालू वास्तव पगारापरस उण्या वास्तव पगाराचेर काम करपाक तयार आसता. खरेपणान तो पयशाच्या स्वरुपांत उणो पगार मान्य करता वा करिना हाका म्हत्व ना. हाचो अर्थ खंयच्याय उत्पादक वेवसायांत काम (रोजगारी) आसप म्हळ्यार बेकारेचो अभाव असो जावंक शकना. लोक जेन्ना एक आदेस काम करतात वा योग्यतायेपरस उणे प्रतीचें काम करतात तेन्ना तो बेकारेचोच एक वांटो मानूंक जाय.
मतभेदात्मक वा संघर्शात्मक बेकारी: विंगड विंगड कारणांक लागून लोक आपलें चालू आशिल्लें काम सोडून दितात. कांय खेपे तांकां आपलें काम पसंत नासता वा मालकांकडेन मतभेद जातात. काम म्हळ्यार वजेंशें दिसता, अशा साबार प्रकारांच्या मतभेदांक लागून कामां सोडून दितात. नवें काम मेळपाक वेळ लागता. ह्या प्रकाराची बेकारी कांय दिसांइतलीच आसता आनी तिचो अर्थवेवस्थेचेर व्हडलोसो परिणाम जायना.
रचनाबंधात्मक बेकारी: अर्थवेवस्थेंतल्या विंगड विंगड घटकांचो मेळ फावो ते रितीन जालोना जाल्यार अशी बेकारी निर्माण जाता. प्रादेशीक, कौशल्याविशयक वा खंयच्याय संबंदीत घटकांचो मेळ योग्य रितीन ना जाल्ल्यान बेकारांची संख्या आनी उपलब्ध रोजगारी हांचे भितर फरक निर्माण जाता. कांय खेपे मोल देंवून बाजारांत मंदी सुरू जाता. हाका लागून संयोजकांचो फायदो उणो जायत वता आनी तूट येता. अशे परिस्थितींत संयोजक उत्पादन उणें करून दर वाडोवपाचो यत्न करता. पूण हाचोय ताका लाव जायना. मोल आनीक देवूंक लागता. कांय कारखाने बंद पडटात. सबंद दीस काम करपी कारखाने अर्दो वेळ चलपाक लागतात. बेकारी वाडत वता. गिरायकाच्या हातांतलो पयसो उणो जायत रावून मागणी (demand) उणी जाता. हाका लागून दर आनीक देंवतात. हें चक्र कांय तेंप अशेंच चालू रावता. हें बेकारेचें एक म्हत्वाचें कारण आसा.
न्यून मागणीनिर्मीत बेकारी: पुराय रोजगारीचे परिस्थितींत निर्माण जावपी सगळें उत्पादन विकतें घेवपाक वट्ट मागणी उणी पडटा तेन्ना बेकारी निर्माण जाता. हाचें कारण म्हळ्यार उत्पादन खपूंक नाशिल्ल्यान उत्पादन उणें करचें पडटा. हाका लागून कांय कामगारांक कामावयल्यान काडटात.
लिपून राविल्ली बेकारी: जेन्ना कामगारांक तांचे गुणवत्तेक योग्य अशा कामावयल्यान काडून उडयतात वा तें काम तो सोडून वता. उपरांत ताचे कार्यक्षमतायेक आनी कुशळतायेक योग्य अशें काम मेळना. तेन्ना ही तांची एका प्रकारची बेकारीच आसता. फावो नाशिल्ल्या कामांत ताची कार्यक्षमताय फुकट वचत आसाता.
एक आदेस बेकारी: कामगाराक दिसांतलीं फकत तीन ते चार वरांच काम उपलब्ध आसता वा वर्सांतले कांय म्हयनेच काम मेळटा. भारत देशांतल्या शेतकामत्यांक सादारणपणान तीन ते चार म्हयने काम मेळटा. उरिल्ले तीन ते चार म्हयने उणें वा अपूर्ण काम आसता. कांय उद्देग वा वेवसाय हंगामी आसतात. देखीक – साकर उद्देग, फळांचो उद्देग आनी हेर. अशा उद्देगांनी खाशेल्या हंगामानीच कामगारांक काम मेळटा. हेर तेंपार ते बेकार आसतात.
सगळे तरेची बेकारी ही एक वायट परिस्थिती. बेकारेच्या तेंपार बेकार मनशाचें राहणीमान खालावता आनी ताच्या कुटूंबाचे हाल जातात. तशेंच राष्ट्रीय उत्पन्नांत त्या प्रमाणांत उणाव येवन हेरांचे जिणेचेरूय वायट परिणाम जातात. १९२९ सावन सुरू जाल्ले म्हामंदीचो आघात
