बेगीन, मेनाशेम:
(जल्म: १६ ऑगस्ट, १९१३, ब्रेस्ट-पोलंड).
इझ्रायलाचो प्रधानमंत्री (१९७७-८२) आनी शांततायेच्या नोबॅल पुरस्काराचो सहमानकरी. ताचो जल्म एका सामान्य कुटुंबांत जालो. बापायचें नांव झीव्हडोव्ह आनी आवयचें हसिया. ब्रेस्टांत सुरवातीचें शिक्षण घेवन ताणें मिझ्राशी हिब्रू विद्यालयांतल्यान कायद्याची पदवी घेतली. ताचेपयलींच विद्यार्थी आसतना पोलंडांतल्या बेतार झायनिस्ट तरनाट्यांचे चळवळींत ताणें वांटो घेतिल्लो (१९२९). फुडें ताणें ज्यू विद्यार्थी संरक्षण दलाची स्थापणूक करपाक फुडाकार घेतलो (१९३२). ह्याच सुमाराक तो ॲलीझ आर्नल्ड हिचेकडेन लग्न जालो. ताका एक चलो आनी दोन चलयो आसात.
बेतार दळांत आसतना ताणें वेगवेगळ्या नेमाळ्यांतल्यान आपले चळवळीच्या प्रसार-प्रचाराखातीर उपाट बरप केलें. चॅकोस्लोव्हाकियांतल्या बेतार गटाचो मुखेल सेनापती म्हणून ताची नेमणूक जाली (१९३६). ज्यू स्वातंत्र्य चळवळींतल्या ताच्या ह्या कारवायांक लागून ताका पोलंडी शासनान अटक केली आनी उपरांत बंधनागारांत दवरलो (१९४०-४१). थंयच्यान सुट्टकच तो इझ्रायलांतल्या उर्ग्यून रबाई ल्यूमी हे सशस्त्र सेनेचो मुखेल सुत्रधार आनी सेनापती जालो (१९४२).
दुसर्या म्हाझुजाच्या निमण्या दिसांनी ताणें ब्रिटिशांक गनिमी झूजतंत्राचो वापक करून नाकाजीव केले. तेन्ना ताका धरपाखातीर ब्रिटिशांनी व्हडलें इनाम जाहीर केलें. ताणें हेरत (स्वातंत्र्य) ही संघटना इझ्रायलांत स्थापन केली (१९४८). तेउपरांत रोखडेंच इझ्रायलाक स्वातंत्र्य मेळ्ळें (१९४८). त्या वेळार इर्ग्यूनचें रुपांतर इझ्रायली सैन्यांत जालें. तातूंतल्या कांय निवृत्त सेनाधिकार्यांनी राजकीय पक्ष स्थापन केलो. ह्या पक्षाचें नांव ‘झायनिस्ट पक्ष’ अशें आशिल्लें. पूण उपरांत त्या पक्षाचो एका उजव्या उदारमतवादी पक्षांत आस्पाव जालो आनी त्या पक्षाचें नांव लीकूड अशें रूढ जालें. त्या पक्षावरवीं बेगीन इझ्रायलाचे संसदेचेर (सेनेट) वेंचून आयलो आनी बिनखात्याचो मंत्री म्हणून ताची नेमणूक जाली (१९६७-७०). फुडें इझ्रायलांतल्या मजूर पक्षाची हार जावन ताचो लीकूड पक्ष वयर आयलो. तेन्ना संयुक्त मंत्रीमंडळांचें फुडारपण ताचेकडेन आयलें आनी तो प्रधानमंत्री जालो (१७ एप्रिल १९७७).
प्रधानमंत्री जातकच ताणें देशांतले प्रतिगामी आनी पुरोगामी अशे परस्पर विरोधी गट एकठांय हाडून देशाचे सर्वांगीण उदरगतीखातीर सगळ्या तरांचे यत्न करपाचें थरयलें. मध्य उदेंत वाठारांत सेगीत चालू आशिल्लो अरब इझ्रायल संघर्श संपुश्टांत हाडपाखातीर ताणें इजिप्ताकडेन इश्टागतीचे संबंद जोडले. हाचो परिणाम म्हणून अमेरिकेचे मध्यस्थीन इजिप्त-इझ्रायलांत कँप डेविडार शांतताय कबलात जाली (१९७८). ताच्या ह्या मोलादीक वावराखातीर इजिप्ताचो अध्यक्ष अन्वर सादात हाचेवांगडा ताका शांततायेचो नोबॅल पुरस्कार दिवन ताचो भोवमान केलो (१९७८).
हे कबलातीक लागून इझ्रायलाचे संबंद हेर अरब राष्ट्रांकडेन चडूच इबाडले. आपल्या देशाची राखणेवेवस्था भक्कम करूंक अमेरिकेकडेन इश्टागतीचे संबंद जोडप आनी अरब राष्ट्रांचेर सतत चेपण दवरप, हें ताच्या धोरणाचें मुखेल सुत्र आशिल्लें. हाचो परिणाम म्हूण बैरूतांतल्या पॅलेस्टिनी मुक्तीसेनेचें केंद्र निकामी करपाखातीर इझ्रायलान जून १९८२ त लॅबानॉनाचेर हल्ले सुरू केले.
एक बरो लेखक, वकील आनी मुत्सद्दी म्हणून संवसारीक राजकारणांत ताणें नामना मेळयल्या. ताच्या मार्गदर्शनाखाल इझ्रायलाची सगळ्याच मळांचेर उदरगत जायत रावली. ताणें The Revolt (१९४९) आनी The White Knight (१९७७) हीं पुस्तकां बरयल्यांत.
- कों. वि. सं. मं.
बेझंट, ॲनी:
(जल्म: १ ऑक्टोबर १८४७, लंडन; मरण: २० सप्टेंबर १९३३, अड्यार).
नामनेची थिऑसॉफिस्ट आनी भारतीय राजकारण, धर्म, शिक्षण, समाजसुदारणा आदी मळांचेर व्हड वावर केल्ली एक ब्रिटीश बायल. तिची आवय एमिली ही आयरिश आशिल्ली. ती धर्मीक, कामसू आनी मानी आशिल्ली. तिचो बापूय विल्यम वूड होय मातृवंशा कडल्यान आयरिशच आशिल्लो तो विव्दान, गिन्यानी आनी जायत्या भाशांचो जाणकार आशिल्लो. ती पांच वर्सांची आसतना, १८५२ त तिचो बापूय मेलो. तेन्ना तिचे आवयचे एके गिरेस्त इश्टिणीन तिका शिक्षणाखातीर आपल्यागेर दवरली. थंय तिणें तिका जर्मन, फ्रेंच आदी भासो आनी संगीत हांचें शिक्षण दिलें. तशेंच तिचेमदीं समाजसेवेची आवड निर्माण केली. ह्या काळांत ती वृत्तीन धर्मीक जाली. फुडें १८६७ त रॅव्ह फ्रँक बेझंट ह्या क्रिस्तांव धर्मोपदेशाकाकडेन तिचें लग्न जालें. तिका दिग्बी हो चलो आनी मेबॅल ही चली अशीं दोन भुरगीं जालीं.
‘नॅशनल रिफॉर्मर’ नेमाळ्याच्या प्रभावान ती नामनेचो नास्तीक चार्ल्स ब्रॅडलॉ (१८३३-९१) हाच्या ‘नॅशनल सॅक्यूलर सोसायटी’ त गेली (१८७४). फुडें ती हे सोसायटीची उपाध्यक्षा जाली आनी सोसायटीचें मुखपत्र आशिल्ल्या नॅशनल रिफॉर्मराची सहसंपादिका जाली. त्या काळांत नास्तिकता, कुटूंब येवजण, बायलांचो मतदानाचो हक्क आदींचो प्रचार
