आनी तो नेटान डरांव डरांव करून आड्डता. अशे रितीन आड्डून तो मादीक आपयता. मादीक ध्वनिकोश नासतात. नराच्या मुखावयल्या पांयांच्या आखाण्यांकडेन एक गांठ आसता. विणीच्या हंगामांत ती चड फुगता. नर हे गांठीच्या आदारान मादीक घट्ट धरता. हे स्थितींत मादी तांतयां उदकांत सोडटा आनी उपरांत नर तांचेर आपले शुकाणू (spermatozoa) सोडटा. अशे रितीन तांचे कुडीभायर उदकांत तांतयांचें बाह्म निशेचन (external fertilization) जाता. कांय जातींचे बेबे शेंकड्यांनी जाल्यार कांय जातींचे बेबे ३०,००० मेरेन तांतयां घालतात. दक एका तांतयाक एक प्रकारचो बुळबुळीत लेंप आसता. ह्या लेपाक लागून तीं एकामेकांक घट्ट चिकटून रावतात. ह्या तांतयांचो रंग काळो आसता.
निशेचनाउपरांत रोखडेंच तांतयाचें विदलनात रुपांतर जाता. उपरांत हातूंत खूब बदल जावन सुमार १४ दिसांनी एक नुस्त्या असलो जीव तयार जाता (Tadpole). ताची लांबाय सुमार ७ मीमी. इतली आसता. ताचो रंग पाचवो आसून ताका एक ल्हान शेंपो आसता. ताच्या आदारान तो आपल्या जेवणाखातीर वळवळत भोंवता. तो गल्ल्याच्या (Gills) आदारान श्र्वसन करता. तो उदकांतली वनस्पत खाता. हो जीव वाडटा तसो तातूंत एकसारको बदल जायत रावता. ल्हव ल्हव फुफुस आनी पांय तयार जातात. तशेंच शेंपो मोटवो जायत रावता. तांचे तकलेचोय आकार बदलत आसता. ह्या जिवापसून बेब्याचें रूप तयार जावपाक सुमार चार म्हयने लागतात. बेबे पांच ते पंदरा वर्सांमेरेन जियेवपाक शकतात.
बेब्यांच्यो साबार जाती आसात. सगळ्याक दिश्टी पडपी राना ह्या वशांतूच सुमार ४०० जाती आसात. तांचो प्रसार संवसारांत सगळ्याक जाल्लो आसा. भारतांत रॅनिडी ह्या कुळांतल्यो सुमार ५० जाती आसात.
बेबो हो उदकांत आनी जमनीचेर रावपी प्राणी. तो चड करून बांयच्या सोंपणार, तळ्याचे धडेर वा कोंडाचे देगेक मेळटा. हाचें मुखेल कारण म्हळ्यार कातींतल्यान उस्वास घेवपाखातीर ताका आपली कात सदांच ओली दवरची पडटा. तशेंच तांतयांचें निषेचन जावपाखातीर ताका तांतयां उदकांत घालचीं पडटात. तेचपरी भायलो कोणूय ताका धरूंक आयलो जाल्यार रोखडीच उदकांत उडकी मारपाक सोंपे जाता. सैमांत जावपी बदलाप्रमाण तो आपले कुडीचें तापमान अदलता. शिंयांच्या दिसांनी तो आपणाक जमनींत पुरून घेता त्या प्रकाराक ‘हिबरनेशन’ वा ‘शियांळी न्हीद’ अशें म्हण्टात, जाल्यार गरमेच्या दिसांनी पुरून घेता त्या प्रकाराक ॲस्टीवेशन वा गिमाची न्हीद अशें म्हण्टात. हे प्रकार करता आसतना तो स्वताक ३० ते ६० सेंमी. मेरेन पुरून घेता.
बेबो हो मासभक्षक प्राणी आशिल्ल्यान तो बारीक बारीक जीव, गांयडोळ, ल्हान-व्हड किडे, कापोडये आनी गोगलगाय खाता. ताची जीब तोंकार जोडिल्ली आसता आनी फाटल्यान मेकळी आसता. ती चिकचिकीत आसता आपलें भक्ष नदरेक पडटकूच तो जीब पट्ट करून भायर शेंवटिता. ताची जीब चिकचिकीत आशिल्ल्यान तें भक्ष जिबेक घट्ट दसून उरता. उपरांत तो त्याच नेटान आपली जीब भितर घेता. भक्ष तोंडांत आयलें म्हण्टकूच तो तें तशेंच गिळटा. तो आपली कात ओली दवरून स्वताची तान भागयता.
स्वताची राखण करपाक ताचेकडेन कसलेंच साधन ना. हाका लागून ताची दुस्मानां पसून राखण कठीण आसता. नुस्तें, सोरोप, बकीं, बेब्यांच्या ल्हान ल्हान जिवांक खातात. कांय देशांनी बेब्यांचो खावपाखातीर उपेग करतात. शरक्रियाविज्ञान आनी प्राणीविज्ञान हांच्या प्रयोगाखातीर आनी अभ्यासाखातीर बेब्याचो खूब उपेग जाता.
बेबो हो किडे आनी हेर बारीक बारीक जीव खावपी प्राणी आशिल्ल्यान ताका शेतकामत्यांचो इश्ट अशें म्हण्टात. बेब्यांचो उपेग किटकांचो नाश करपाखातीर करतात. युरोपांत दर वर्सा कोट्यांनी रुपयांचे बेबे खाद्यपदार्थ म्हणून विकतात. जपानांत बेब्याच्या चामड्याचो वस्तू करतात. साबार देशांनी बेब्याचो वखदी प्राणी म्हणून उपेग जाता.
- एस. आर. गनीहार
बेयर, (योहान फ्रीड्रिख व्हिल्हेल्म) आडोल्फ फॉन:
(जल्म: ३१ ऑक्टोबर १८३५, बर्लिन; मरण: २० ऑगस्ट १९१७, स्टार्नबेर्ख – जर्मनी).
जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ. ताचें शिक्षण फ्रीड्रिख व्हिल्हेल्म जिम्नेशियम आनी बर्लिन विद्यापिठांत पी. जी. डीरिक्ले हाच्या मार्गदर्शनाखाल जालें. हायडलबर्गाक आर. बन्सन हाचे वांगडा ताणें प्रायोगिक रसायनशास्त्राचें शिकप केलें. १८५८ त ताणें आउगुस्त केकुले हाचे खाजगी प्रयोगशाळेंत प्रवेश घेतलो आनी थंय ताणें कार्बनी रसायनाशास्त्राचो अभ्यास केलो. आर्सेनिक मिथिल क्लोरायडावयल्या वावराखातीर ताका १८५८ त बर्लिन विद्यापिठाची पी. एच. डी. मेळ्ळी. १८७२ त स्ट्रसबर्गांतल्या न्यू इंपीरिअल विद्यापिठांत रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक जाय मेरेन तो बर्लिनांतल्या गेवेर्ब इन्स्टिट्युटांत प्रयोगशाळा मुखेल आशिल्लो. १८७५ त ताची म्यूनिका युस्टुस फॉन फिबिक हाचे सुवातेर रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक म्हणून नेमणूक जाली आनी अखेरमेरेन ताणें थंय काम केलें.
निळीवयलें संशोधन हें बेयर हाणें केल्लें म्हत्वाचें कार्य. तें ताणें १८६५ त सुरू केलें आनी ताका लागून थॅलीन रंजकावयलें कार्य सुरू जालें. १८७८ त फिनिल ॲसिटिक आम्लासावन इसॅटिनाची विस्कटावणी करून निळीची पुराय विस्कटावणी शक्य आशिल्ल्याचें बेयर हाणें प्रयोगावरवीं दाखोवन दिलें. निळीचें संरचना सुत्र निश्र्चीत करतना ताणें दोन इंडॉल गाभ्याच्या बंधाचें निरिक्षण केलें. हेर कितलींशींच
