लोकांची भास आनी संस्कृताय हांचें अस्तंतंकडले सोथो जमातीकडेन सारकेपण दिसता. बॅटवानांत मुखेल आठ जमातींचो आस्पाव आसून ते चडशे बांतू भास उलयतात. बामांग्वाटो जमातीचो व्हड पंगड आसून ते लोक ईशान्य वाठारांनी रावतात. तशेंच बाकावेंगा आनी बांग्वाकेत्से हे दक्षिण वाठारांत, बॅटवाना नैऋत्येक आनी बॅकगाटला, बामालेटे, बॅटलोक्वा हे आग्नेय वाठारांत रावतात. बुशमन ह्या देशांतल्या थळाव्या लोकांक सारवा वा मासारवा ह्या नांवांनी वळखतात. देशांत क्रिस्तांव हो मुखेल धर्म आसून रोमन कॅथलिक लोकांचें प्रमाण चड आसा. हांगा मुळावें शिक्षण फुकट आसलें तरी सक्तीचें ना. देशांत उद्देगीक आनी वेवसायीक शिक्षणाची सोय आसा. देशांत सेत्स्वाना भास उलोवपी खूब आसले तरी इंग्लीश ही देशाची शासन भास आसा. हांगाचीं चडशीं म्हत्वाचीं शारां उदेंत वाठारांत आसात. गाबरोनी ही देशाची राजधानी. ह्या शाराची स्थापणूक १८९० त केली. फ्रान्सिसटाऊन, सेलेबी-फिक्वे, कान्या हीं देशांतलीं उद्देगीक शारां. लोबात्सीं, मोचूदी, मोळेपोलोले, महालाप्ये आनी माऊन हीं कांय मुखेल शारां आसात.
- कों. वि. सं. मं.
बोडगेश्र्वर:
म्हापशेंच्या शेतांतलो एक जागृत देंवचार (राखणदार). अडचणीच्या वेळार साद घाल्यार रोखडोच पावपी देंवचार म्हणून बोडगेश्र्वराची नामना आसा. म्हापशें शाराचे दक्षिणेक आशिल्लें बोडगेश्र्वराचें देवूळ गोंयांतल्या प्रसिध्द जागृत देवळांत एक आसा.
बोडगेश्र्वराचो भेस सादारणपणान राखण्याभाशेन आसा. धवें पुडवें, माथ्याक मुंडाशें, खांदार कांबळ, पांयांत दाट चामड्याचीं जोतीं, दाव्या हातांत चूड आनी उजव्या हातांत दांडो आसता. बोडगेश्र्वरावयल्यान सद्या देवळा भोंवतणच्या वाठाराक बोडगिणी अशें म्हण्टात.
हांगाचे कांय जाण्टेले ह्या देंवचाराविशीं इतिहास सांगतात तो असो – सद्या देवळाफाटल्यान अशिल्लो ल्हान व्हाळ हो आदल्या तेंपार एका व्हडा पाटाच्या रुपान व्हांवतालो. पाटाच्या दोनूय देगांनी हात्याचीं (बोंडकेचीं) व्हडा झोपां आशिल्लीं. सदांच दरवळपी हात्याच्या वासाक लागून बोडगेश्र्वरान हांगाच आपलो राबितो केलो.
आमोरेच्या वेळार एका थळाव्या मनशाक हे सुवातेर बोडगेश्र्वराचो दृश्टांत जालो. हाका लागून ताणें हे सुवातेर सदांच तिनसांजे दिवो लावपाक सुरवात केली. उपरांत हे सुवातेर भाविकांची संख्या वाडत रावली. ताणीं हांगा आशिल्ल्या पारपळीच्या रुखाभोंवतणीं एक ल्हानशें पेड बांदलें. हाका लागून हे सुवातेक क्षेत्राचें स्वरूप प्राप्त जालें. दर आयतारा-बुधवारा बोडगेश्र्वराच्या दर्शनाखातीर लोकांनी दर वर्सा जात्रा मनोवपाचो निर्णय घेतलो (१९३५). श्रीदेवी शांतादुर्गा (धारगळ) ही म्हापशेंकारांची ग्रामदेवता आनी म्हापशें शाराचे शिमेर रावून बोडगेश्र्वर शांतादुर्गा देवीच्या आशिर्वादान हांगाच्या लोकांची राखण करता अशें बोडगेश्र्वराचे भावीक मानतात. बोडगेश्र्वराची जात्रा मनोवपाखातीर दर वर्सा शांतादुर्गा देवीचो धारवळे वचून कौल घेवप जाता. बोडगेश्र्वराची जात्रा दर वर्सा माघ म्हयन्यांतले पुनवे दिसा जाता. ही जात्रा बार्देस म्हालांतली सगळ्यांत व्हड जात्रा आसा. कांय वर्सांपयलीं हांगा बोडगेश्र्वराचें सोबीत देवूळ बांगलें. ह्या देवळाभितर सत्यनारायणाचें ल्हानशें देवूळ आसून, जात्रेच्या दुसर्या दिसा दर वर्सा सत्यनारायणाची भौशिक पुजा बांदतात.
- कों. वि. सं. मं.
बोडस, गणपतराव:
(जल्म: २ जुलय १८८०, शेवगाच, जिल्हो – अहमदनगर; मरण: २३ डिसेंबर १९६५, पुणें).
मराठी रंगमाचयेवयलो एक व्हड गायक-नट. पुराय नांव गणेश गोविंद बोडस. पूण ताका गणपतराव ह्याच नांवान वळखताले. ताच्या बापायचें नांव गोविंद विनायक बोडस आनी आवयचें नांव सगुणाबाई. ताचे बायलेचें नांव अन्नपुर्णाबाई आशिल्लें. ताचो बापूय गांवांतल्या पुराणीक नाटकांनी काम करतालो. ताणें पुणें शारांत मराठी सवी
