Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/333

From Wikisource
This page has not been proofread.

नाशिल्ल्या वस्तूंसावन उपयुक्त द्रव्यां मेळोवपाची प्रक्रिया ताणें विकसीत केली.

१९३६ वर्सा ताणें स्टील ब्रदर्स हे कंपनीक खनीज तेलाविशीं कांय उद्देगीक अडचणी सोडोवपाक संशोधन करुन मोलादीक आदार केलो. हे खातीर हे कंपनान ताका जें मानधन दिलें तातूंतल्यान भटनागरान पंजाब विद्दापिठांत 'स्टील ब्रदर्स संशोधन प्रकल्प' चालीक लावपाखातीर एके खास प्रयोगशाळेची स्थापणूक केली.

दुसरें म्हाझूज सुरु जातकच १९४० वर्सा त्या काळाच्या हिंदुस्थान सरकारान एक विज्ञानीक आनी उद्देगीक संशोधन मंडळ स्थापन केलें. १९४२ वर्सा ह्या मंडळाचें 'काउन्सिल ऑफ सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल रिसर्च' ह्या मंडळांत रुपांतर जालें आनी भटनागराची ह्या मंडळाचो पयलो संचालक म्हणून नेमणूक जाली.

१९४४ वर्सा ब्रिटन अमेरिका, कॅनडा ह्या राश्ट्राचे भोंवडेर गेल्ल्या बारतीय विज्ञानीक शिश्टमंडळांत भटनागराचो आस्पाव जाल्लो. हे भोंवडेरसावन परततकच स्वतंत्रपणांत विंगड विंगड विशयांचेर संशोधन करपाखातीर स्वयंपूर्ण प्रयोगशाळा स्वयंपूर्ण प्रयोगशाळा स्थापन करपाचें ताणें सरकाराक पटोवन दिल्लें.

भारत स्वंतत्र जातकच पंडीत जवाहरलाल नेहरु हाचें दूरदर्शी विज्ञानीक धोरण आनी भटनागराच्या यत्नांक लागून भारतांत १४ राश्ट्रीय प्रयोगशाळांची माळ निर्माण जाली. हाका लागून भारतांत विंगड विंगड विज्ञानीक फांट्यांतल्या पद्दतशीर संशोधनाक भटनागराच्या कश्टांक लागून मोलादीक गती मेळ्ळी.

१९५१ वर्सा स्थापन जाल्ल्या 'सैमीक साधनसंपत्ती आनी विज्ञानीक संशोधन' ह्या मंत्रालयाचो पयलो सचीव म्हणून भटनागराची नेमणूक जाली. ह्या पदाचेर आसतना ताणें भेदक किरण वा कण भायर उडोवपी खनिजां, गंधक आशिल्लीं खनिडां, खनीज तेल हांचे भारतांत आशिल्ले सांठे सोदपाच्या कार्याक गती दिली.

१९५४ वर्सा तो अखिल भारतीय तांत्रिक शिक्षण मंडळाचो सचीव जालो. विद्दापीठ अनुदान मंडळाचो पयलो अध्यक्ष म्हणुनूय ताणें कांय काळ काम केलें. आपल्या सहका-यांच्या आदारान ताणें उद्देगीक नदरेन गरजेच्या आशिल्ल्या द्रव्यांचे निर्मितीच्यो प्रक्रिया सोदून काडल्यो. विज्ञानीक आनी शिक्षणीक क्षेत्रांतले शासकीय व्याप सांबाळून लेगीत ताणें आपलें संशोधनकार्य चालूच दवरिल्लें. ताका जायत्या रसायनीक प्रक्रियांचें आनी उपकरणांचें पेटंट मेळील्लें.

भटनागराक, ताच्या मेलादीक वावराखातीर जायते भोवमान फावो जाले. ब्रिटीश सरकारान १९३६ वर्सा ताका 'ऑर्डर ऑफ द ब्रिटीश एंपायर' आनी १९४१ वर्सा 'नायट' हो किताब दिवन भोवमान केलो. ऑक्यफर्ड, पाटणा, अलाहाबाद, लखनौ, आग्रा आनी सागर ह्या विद्दापिठांनी ताका मानादीक पदव्यो दिल्यो. भारत सरकारान ताका 'पद्मविभूषण' हो किताब दिलो. १९४३ वर्सा लंडनच्या रॉयल सोसायटी आनी सोसायटी ऑफ कॅमिकल इंडस्ट्रीचो उपाध्यक्ष म्हणूनुय ताची निवड जाली.

भारतीय विज्ञान परिशदेच्या रसायनशास्त्र फांट्याचो १९२८ वर्सा कशेंच १९३८ वर्सा तो अध्याक्ष आशिल्लो. १९४५ वर्सा नागपूरांत भरिल्ल्या अधिवेशनाचो तो अध्याक्ष आशिल्लो. इन्स्टिट्यूट ऑफ कॅमिस्टस ऑफ ग्रेट ब्रिटन हे संस्थेचें वागडीपण मेळोवपी तो पयलो भारतीय शास्त्रज्ञ आशिल्लो.

ताणें संशोधनाचेर सुमार १७० निबंद आनी लेख बरयले. ताचो 'इलमुलबर्क' हो विद्दुत् शास्त्रावयलो उर्दू ग्रंथ आनी 'लाजवंती' हो उर्दू कवितां-झेलो हीं पुस्तकां आसात.

१९५७ वर्सासावन भटनागर हाचे यादीक दर वर्सा काउन्सिल ऑफ सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल रिसर्चचे वतीन तरणाट्या भारतीय संशोधनाक आनी तंत्रज्ञ हांणी केल्ल्या म्हत्वाच्या संशोधनाक योग्य मान्यताय मेळपाखातीर पांच ते स 'शांतिस्वरुप भटनागर पारितोषिकां' दितात. हें इनाम ४५ वर्सांपरस उणी पिराय आशिल्ल्या शास्त्रज्ञाक मेळटा. हें इनाम मेळचे पयलींच्या पांच वर्सांच्या काळांत केल्ल्या भौतिकीय, रसायनीक, जीवविज्ञानीक, अभियांत्रिकीय, वैजकीय, गणितीय वा हेर विज्ञानांनी केल्ल्या म्हत्वाच्या संशोधनाखातीर दितात.

भट, यशवंत वासुदेव

(जल्मः २ जून १९३४, लोलयें-काणकोण).

सुटकेझुजारी. ताका मराठा, पुर्तूगेज आनी इंग्लीश भाशांचें वाचपा आनी बरोवपापुरतें वेव्हारीक ज्ञान आशिल्लें. 'नॅशनल काँग्रेस गोवा' हे संघटनेंचो तो वांगडी आशिल्लो. हे संघटनेचे वतीन कारवाराक बसका घेवप तशेंच लोकांमदीं राजकीय जागृताय हाडपाचें काम तो करतालो. २६ जानेवारीक १९५५ ह्या दिसा ताणें सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. त्याच दिसा पोलिसांनी ताका धरलो आनी खूब मार दिलो. ताका आठ वर्सां बंदखणीची ख्यास्त आनी दर दिसा २० इश्कुद हे प्रमाण दोन वर्सां दंड भरुंक लायलो वा हाचेबदला आनीक दोन वर्सांची ख्यास्त फर्मायली. तशेंच वीस वर्सांखातीर ताची राजकीय हक्क काडून घेतले. १ जुलय १९५९ ह्या दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. १९७२ त भारत सरकारन ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो.