Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/335

From Wikisource
This page has not been proofread.

ताच्या गद्य लिखाणांत संवादांच्या रुपांत बरोवपाची पद्दत, तशेंच तर्कशुध्द मांडणी आनी सादी, सोपी, सरळ भाशा हीं खाशेलपणां आसात.

भट्टदेवाचे कांय संस्कृत ग्रंथूय आसात. 'भक्तिविवेक' हो तातूतलोच एक नामनेचो ग्रंथ. भट्टदेवालो 'कथा-गीता' हो व्हड ग्रंथ, हेमचंद्र गोस्वामी हाणें शास्त्रीय रितीन संपादीत करुन १९१८ वर्सा उजवाडायलो.

भट्टनारायण

(इ. स. च्या सातव्या शेंकड्याच्या निमाणें वा आठव्या शेंकड्याचे सुरवेक).

संस्कृत नाटककार. वेणीसंहार ह्या विख्यात नाटकाचो कर्तो. ताचे वैयक्तिक जिणेविशीं निश्र्चीत अशी म्हायती मेळना. पूण कांय अभ्यासकांच्या मताप्रमाण तो कान्यकुब्ज देशांत रावपी शांडिल्यगोत्री ब्राह्मण आशिल्लो. बंगालच्या आदिसूर राजाच्या निमंत्रणावयल्यान जीं पांच कनौजी ब्राह्मण कुटुंबां बंगालांत गेलीं, तातूंत भट्टनारायणाचें कुटूंब आशिल्लें. राजान नांवापुरतें मोल घेवन ताका कांय गांव विकले आनी तो जमीनदार जालो. कांय संशोधकांच्या मतान, बंगालांतलें टागोर राजघराणें ताचेपसून सुरु जालें.

भट्टनारायणान महाभारताचो खोलायेन अभ्यास केल्लो. ताका लागून ताचे बुद्दीक प्रगल्भताय आयिल्ली. साहित्य आनी नाट्य ह्याय शास्त्रांनी तो पारंगत आशिल्लो. हेचखातीर ताचें वेणीसंहार हें नाटक रस आनी तं६ ह्या दोनूय नदरांनी बरे तरेन उतरलां. ताणें आपल्या नाटकांत विंगड विंगड अठरा व़त्तांचो व्हड कुशळतायेन उपेग केला. ताची 'भट्ट' ही ताका मेळील्ली उपाधी. वेणीसंहारांतल्या कांय उल्लेखां वयल्यान, वैश्णव धर्माकडेन ताचो कल आशिल्ल्याचें दाखयतात.

'वेणीसंहार' नाटकाचें थोडेभितर कथानक अशें आसा- द्रौपदीच्या केंसांक धरुन दुःशासनान ताका भर सभेंत भरभरीत ओडून हाडली. दुर्योधनान आपले उकते मांडयेर तिका बसपाक सांगलें. ताच्या ह्या कृत्यान भीमाक भंयकर राग आयलो. पूण युधिष्ठिरान ताका आडायल्ल्यान तो कांयच करुंक शकलोना. तेन्ना भीमान प्रतिज्ञा केली, आपूण दुःशासनाचें हड्डें फोडून ताचें हून रगत पियेतलों, तशेंच दुर्योधनाची मांडी फोडून ताचे तकलेर खोंट घालतलों आनी आपल्या रगताळिल्ल्या हातांनी, दुःशासनान ओडून हाडिल्ल्या द्रौपदीच्या मेकळ्या केंसांची विणी घालतलो. भीमान आपल्या पराक्रमान ही प्रतीज्ञा पुराय केली अशें त्या नाटकांत दाखयलां. महाभारतांत दुर्योधन आनी दुःशासन हांचेविशीं भीमान केल्ली प्रतिज्ञा आसा. पूण थंय द्रौपदीची विणी घालपाची प्रतिज्ञा ना. ही कल्पना भट्टनारायणाक ताचे प्रतिभेंतल्यान येवजली आनी महाभारतांत नासतना लेगीत ती लोकांमदी तिगून उरली.

भट्टनारायणाचें वेणीसंहार हें एकूच नाटक आयज उपलब्ध आसा. ताची नेमाप्रमाण रचणूक, मांडणी, काव्य आनी नाट्य हांचो मेळ हाका लागून तें साहित्यशास्त्रज्ञ आनी संस्कृत नाटकाच्या प्रेक्षकांमदीं लोकप्रिय जालें.

दंडीच्या दशकुमारचरिताच्यो पूर्वपीठिका शेणिल्ल्यान भट्टनारायणान, त्यो बरोवन दशकुमारचरित पुराय केलें. ताच्या नांवाचेर जानकीपरिणय नांवाचें आनीक एक नाटक उल्लेखीत केल्लें आसा.

भट्ट, बांदकर, कृष्णाजी

(पळेयात बांदकर भट्ट कृष्णाजी).

भट्ट, बालकृष्ण

(जल्मः ३ जून १८४४ अलाहाबाद; मरणः २० जुलय १९१४, अलाहाबाद).

हिंदी साहित्याच्या इतिहासांतलो एक नामनेचो निबंदकार, समिक्षक आनी पत्रकार. ताचो बापूय वेपारी आशिल्लो. आवयन ताका शिक्षणाची गोडी लायली. पयलीं तो संस्कृत शिकलो. उपरांत अलाहाबादच्या मिशन स्कुलांतल्यान मॅट्राक पास जालो. हेच रोखडोच ताणें हे नोकरेचो राजिनामो दिलो आनी संस्कृत विशयाचो खोलायोन अभ्यास सुरु केलो.

पयलीं अलाहाबाद हांगाचे सी. ए. वी. स्कूल हे संस्थेंत आनी उपरांत कायस्थ पाठशाळा म्हाविद्यालयांत ताणें संस्कृताचें अध्यापन केलें. पूण आपल्या राजकीय विचारांक लागून हेय नोकरेचो ताणें राजिनामो दिलो. तेन्ना ताका खूबशा अर्थीक अडचणींक तोंड दिवंचें पडलें.

१८७७ वर्सा ताणें अलाहाबाद हांगासावन हिंदू वर्धिनी सभेवतीन नाटक, इतिहास, साहित्य, तत्त्वज्ञान, राजकारण, विनोद ह्या विशयांचें 'हिंदी प्रदीप' नांवाचें एक म्हयनाळें सुरु केलें. हें म्हयनाळें ताणें ३३ वर्सां चलयलें आनी १९०९ वर्सा तें बंद पडलें.

बालकृष्ण समिक्षा, नाटक, कादंबरी आनी कथआ हेय साहित्यप्रकार हाताळ्ळे. पूण हिंदी साहित्यांत निबंद, समिक्षा आनी पत्रकारिता हीतुंतूच ताका चड नामना मेळ्ळी. ताच्या निबंधांची संख्या हजारावयर आसा. तातूंतले सुमार १०० निबंध उत्कृश्ट मानतात. ताणें आपले निबंद राजकीय, साहित्यीक आनी हेर विंगड विंगड विशयांचेर बरयल्यात. ते खातीर ताचो हिंदी भाशेचो 'अॅडिसन' म्हणून भोवमानान उल्लेख करतात. बालकृष्णाच्या काळांतल्या लेखकांचेर ताचो बरोच प्रभाव पडलो आनी खूबशा लेखकांक प्रेरणाय मेळ्ळी. १८८१ वर्सा ताणें वेदाची मार्मिक समिक्षा केली. १८८६ वर्सा ताणें संयोगिता स्वयंवराचेर खर टिका बरयली.

ताणें कांय कादंब-यो, कथा आनी समाजीक, पुराणीक नाटकांय